Εχω αναφερθεί πολλές φορές στον πολύτιμο ρόλο των «μικρών» θεάτρων, που αποτελούν αναντικατάστες εστίες πολιτισμού στις υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας. Ένα τέτοιο θέατρο είναι ο Σταθμός στο Μεταξουργείο, ειδικά στις ημέρες μας όπου η «θεραπευτική» λειτουργία του θεάτρου έχει παραγκωνισθεί και την πρωτοκαθεδρία έχει πάρει η ψυχαγώγηση του κοινού. Ο ρόλος του θεάτρου ήταν ανέκαθεν ψυχοθεραπευτικός με την ευρύτερη και με τη στενότερη έννοια του όρου. Γι’ αυτό τα θέατρα της αρχαιότητας χτίζονταν πάντα δίπλα στα Ασκληπιεία.
Παρουσιάζοντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα το τελευταίο έργο του σπουδαίου σύγχρονου Ιρλανδού θεατρικού συγγραφέα Enda Walsh, σε σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη, ο Σταθμός ανταποκρίνεται πλήρως στον πιο πάνω ψυχοθεραπευτικό ρόλο του θεάτρου. Η ψυχανάλυση δεν είναι τόσο «μοντέρνα» θεραπευτική μέθοδος, όπως πιστεύουμε. Διαβάζοντας προσεκτικά τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες, μπορούμε να διακρίνουμε τις αρχέγονες θεατρικές ρίζες και πηγές της. Ο Φρόιντ στηρίχτηκε στον μύθο του Οιδίποδα για να διατυπώσει την κυρίαρχη μέχρι σήμερα θεωρία του οιδιπόδειου συμπλέγματος.
Η επίσκεψή μου πριν χρόνια στο Ασκληπιείο της μικρασιατικής Περγάμου, που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση με ακέραια τα δύο ελληνικά θέατρά του, μου έδωσε την ευκαιρία να διαπιστώσω πόσο κοντά στις πιο προχωρημένες σύγχρονες πρακτικές ήταν η αρχαία ψυχοθεραπευτική μέθοδος. Η αντιμετώπιση των ασθενών ήταν εξατομικευμένη, ενώ ακολουθούσε η ομαδική, με τους θεραπευόμενους να περνούν από έναν στενό σκοτεινό διάδρομο που οδηγούσε στο θέατρο, κάτω από τον οποίο κυλούσε νερό. Συγχρόνως, από ανοίγματα στον τοίχο άκουγαν τη φωνή του γιατρού ως «φωνή Κυρίου επί των υδάτων» να τους κατευθύνει και να τους καθοδηγεί.
Το έργο του Walsh αντιστοιχεί σε μια σύγχρονη ψυχαναλυτική «έκθεση», χωρίς να παύει να είναι καθαρό θέατρο. Μας αφηγείται δραματικά, με τα λόγια ενός «δύσκολου» αλλά προικισμένου εφήβου, κλεισμένου χρόνια σε ίδρυμα-φυλακή, την ιστορία της οιδιπόδειας απόρριψής του από την παιδική ηλικία, ανατρέχοντας ίσως και σε προγενετικές, εμβρυακές του μνήμες. Μας αφηγείται ζωντανή, σε παροντικό χρόνο, την ιστορία του: πώς πασχίζει να βρει το χαμένο νήμα που οδηγεί στην έξοδο από τον λαβύρινθο της ψυχικής πάθησης, με τη βοήθεια ενός εναλλακτικού θεραπευτή που δεν τον βλέπει αλλά τον ακούει, παίζοντας ως ψυχόδραμα την ίδια τη ζωή του. Αυτό έρχεται να μας διδάξει το έργο, την από αρχαιότητας θεραπευτική, μυητική χρήση του θεάτρου, όπου η κύρια οδός εξόδου από το «σπήλαιο» της εγκάθειρκτης ψυχής είναι το θέατρο. Σπήλαιο ονόμαζαν στην αρχαιότητα, όχι τυχαία, τη μεσαία πύλη του προσκήνιου από την οποία έβγαιναν στο φως οι υποκριτές.
Το νήμα του έργου πιάνει γερά η σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη στην εξαιρετική μετάφραση του Αντώνη Γαλέου και δεν το εγκαταλείπει μέχρι το ανοιχτό τέλος, που αφήνει μια ελπίδα. Με έντονους αυξομειούμενους, «καρφωτούς» ρυθμούς, σε ύφος ελεγχόμενης απροσδιοριστίας χώρου ή χρόνου και με καμπύλους, επανερχόμενους, διακριτούς τόνους.
Η διδασκαλία αποσπά από τους ισότιμους ηθοποιούς Βέρα Μακρομαρίδου, Κρυστάλλη Ζαχαριουδάκη, Μάνο Καρατζογιάννη και τον ντράμερ επί σκηνής Βαγγέλη Παρασκευαΐδη ποιοτικές και ποιητικές, «χαλκήλατες», κρουστές, ερμηνείες-εικόνες βάθους. Η «ομιλούσα» χαμηλότονη μουσική του Παναγιώτη Μανουηλίδη είναι πρωτότυπη, το σκηνικό του Κωνσταντίνου Χαλδαίου και τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα «παίζουν», οι φωτισμοί του Άγγελου Παπαδόπουλου καίριοι.
