Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
16.2°C20.7°C
2 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
17 °C
15.2°C17.7°C
1 BF 74%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.0°C18.0°C
2 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.9°C15.9°C
0 BF 55%
Χρήστος Μπουρονίκος / Το Βερολίνο στη… Δεσκάτη Γρεβενών
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Χρήστος Μπουρονίκος / Το Βερολίνο στη… Δεσκάτη Γρεβενών

Χρήστος Μπουρονίκος

Δεσκάτη Γρεβενών. Το παλιό δίπατο πέτρινο σχολείο που ερήμωσε από το 2011 «αναστήθηκε» και πάλι από τις αρχές Αυγούστου, καθώς στεγάζει πια στις τέσσερις πρώην σχολικές αίθουσες και στον μακρόστενο διάδρομο του πρώτου ορόφου 70 έργα του ζωγράφου Χρήστου Μπουρονίκου, που τα δώρισε στον γενέθλιο τόπο του για μόνιμη έκθεση ζωγραφικής, αν και ο ίδιος ζει και εργάζεται εδώ και 44 χρόνια στο Βερολίνο. Στο ισόγειο του σχολείου στεγάζεται το Δημοτικό Ωδείο. Υπάρχει ακόμη μια «κενή» αίθουσα που μπορεί με τη συνδρομή μιας δραστήριας δημοτικής Αρχής να στεγάσει και άλλους δημιουργούς: συγγραφείς, σκηνοθέτες, κινηματογραφιστές, ανήσυχους δημιουργούς που προσπαθούν, παρά την οικονομική πολιτιστική ξηρασία, να δημιουργήσουν έναν πολιτιστικό πολυχώρο στην πιο φτωχή περιοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Θέλει κουράγιο και όραμα για να πας κόντρα στο ρεύμα. Να κλείσεις τα αυτιά σου στις σειρήνες που λένε «μα ποιος θα κατανοήσει αυτούς τους πίνακες σε αυτόν τον ξεχασμένο τόπο», «ποιος θα επισκεφτεί αυτήν την έκθεση», «ο τόπος αυτός έχει ανάγκη από έργα υποδομών και όχι πολιτισμού γιατί δεν είναι ανταποδοτικά». Ο πρώην νομάρχης Γρεβενών -ο Αντώνης Πέτσας-, που δεν ζει πια, πίστεψε το όνειρο του ζωγράφου συμπατριώτη του, του Χρήστου Μπουρονίκου, και τόλμησε τη δημιουργία αυτού του πολιτιστικού χώρου. Αν έβλεπε από κάπου το πλήθος των επισκεπτών που ήρθαν από πολλά μέρη της Ελλάδας στα εγκαίνια της μόνιμης συλλογής, αν έβλεπε την αγωνία και το ενδιαφέρον των ντόπιων να κατανοήσουν τους πίνακες με τις συνεχείς ερωτήσεις στον ζωγράφο, «εδώ τί εννοείτε», θα χαμογελούσε δικαιωμένος. 

Βέβαια, το πρώτο στοίχημα κερδήθηκε. Τα δύσκολα είναι μπροστά: να βρεθούν κονδύλια για τη μόνιμη φύλαξη του χώρου και τη συντήρηση αυτών των έργων τέχνης. Πιέσεις, αιτήματα προς την τοπική, την κεντρική εξουσία ή την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αναζήτηση κονδυλίων. Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία… Ο ζωγράφος έπραξε το καθήκον του απέναντι στη συνείδησή του. «Επέστρεψε» ένα κομμάτι του εαυτού του στη γενέτειρά του, την οποία αποχωρίστηκε όταν τελείωσε το τότε εξατάξιο Γυμνάσιο. «20 χρόνια στη Δεσκάτη, 44 στο Βερολίνο» μου είπε στο τηλέφωνο. «Τα Γρεβενά είναι η παιδική μου ηλικία, οι φίλοι μου, η οικογένειά μου. Έρχομαι κάθε καλοκαίρι. Ο Αύγουστος ανήκει στη Δεσκάτη. Το Βερολίνο, στο οποίο και θα παραμείνω, είναι όλη μου η άλλη ζωή και σε αυτή την πόλη αναφέρομαι στους πίνακες ζωγραφικής» μας είπε ο 64χρονος ζωγράφος, ο οποίος έπινε τσίπουρα με συγχωριανούς του στην πλατεία του χωριού.

Πώς όμως, αρχές της δεκαετίας του ’80, το παιδί μιας απομονωμένης επαρχίας, ο γιος ενός παντοπώλη και καφετζή, βρίσκεται να σπουδάζει στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Βερολίνου; «Ο πατέρας μου, όπως και οι περισσότεροι γονείς της επαρχίας τότε, ονειρευόταν να γίνω δημόσιος υπάλληλος. Όμως εγώ αγαπούσα από παιδί τη ζωγραφική. Χωρίς να ξέρω γιατί αγαπούσα τις εικόνες, τα χρώματα, ήθελα να δημιουργώ κάτι μόνος μου. Συγκρούστηκα μαζί του, κατέβηκα στην Αθήνα για φροντιστήριο, έδωσα εξετάσεις αλλά απέτυχα να εισαχθώ στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Ευτυχώς, λέω εκ των υστέρων». 

Οι περισσότεροι συμμαθητές του από το φροντιστήριο της Αθήνας έφυγαν για σπουδές στο Παρίσι. Αυτό ήταν το κυρίαρχο ρεύμα. Ο ίδιος επέλεξε το Βερολίνο, που ήταν άγνωστος εκπαιδευτικός προορισμός, γιατί εκεί δούλευε εργάτρια μετανάστης (γκασταρμπάιτερ) η θεία του, όπως και πολλοί Έλληνες της εποχής. Πέτρινα χρόνια. «Πήρα μια πλαστική άσπρη βαλίτσα και έφυγα για το Βερολίνο με αθωότητα. Χωρίς να γνωρίζω ούτε μια λέξη γερμανικά. Με την ορμή της νιότης, που δεν μου επέτρεπε να γυρίσω πίσω». Σκηνές από ταινία του Αγγελόπουλου. Το ταξίδι στον χρόνο είναι κινηματογραφικό. Και χωρίς επιστροφή. Κλείνει το όνειρό του στη λευκή βαλίτσα και επιβιβάζεται στο τρένο από τον σταθμό Λαρίσης: Θεσσαλονίκη, Εύζωνοι, Γιουγκοσλαβία, Μόναχο. Πόση πίκρα χιλιοτραγουδισμένη για τον σταθμό του Μονάχου… 

Τοπία σαν πίνακες ζωγραφικής που «τρέχουν» από το παράθυρο του βαγονιού του. Άγνωστος σε άγνωστο τόπο. Όμως πάντα υπάρχει η καλή τύχη. Βρίσκεται συνεπιβάτης στο τρένο μια οικογένεια Ελλήνων μεταναστών, η οποία πηγαίνει στο Βερολίνο. Σαν τον άγγελο στα «Φτερά του έρωτα». Τους ακολουθεί και φτάνει στο Βερολίνο. «Ακόμη θυμάμαι την άγνωστη μέχρι τότε μυρωδιά του υπογείου στο μετρό του Βερολίνου. Πρώτη φορά σε μετρό, πρώτη φορά σε υπόγειο σιδηρόδρομο». Εικόνες και μυρωδιές άγνωστες στην υπανάπτυκτη Ελλάδα. Εκείνος ο χειμώνας του ‘78 ήταν βαρύς. Χιόνια πολλά. Το κάρβουνο -κυρίαρχη καύσιμη ύλη στο Βερολίνο- το χρησιμοποίησε αργότερα ως θεματική στη ζωγραφική του. Τον σημάδεψε. Ακολούθησε τη μοίρα όλων των Ελλήνων μεταναστών. Δούλεψε για να σπουδάσει. Επί πέντε χρόνια έπλενε πιάτα σε εστιατόριο, σέρβιρε και μαγείρευε. Στην αρχή έμεινε σε φοιτητική εστία, πολυπολιτισμικές πολυκατοικίες, αργότερα σε δικό του διαμέρισμα.

Υπέβαλε φάκελο 40x50 για τη Σχολή Καλών Τεχνών αλλά απορρίφθηκε δύο φορές. Τελικά εισάγεται στη Σχολή το 1981. Βερολίνο. Η Μέκκα του πολιτισμού για νέους ανθρώπους και τότε και τώρα. Ζει στο Δυτικό Βερολίνο, όμως επισκέπτεται πολλές φορές το Ανατολικό γιατί έχει και εκεί φίλους. Υπήρχε ακόμη το Τείχος και ο υπαρκτός σοσιαλισμός. «Δυο κόσμοι τόσο διαφορετικοί. Στο Ανατολικό όμως ανθούσε το θέατρο και οι τέχνες που με αφορούσαν. Το Τείχος του Βερολίνου σημάδεψε τα πρώτα μου έργα της δεκαετίας του ’80. Ο εγκλεισμός που σηματοδοτούσε και η ετοιμότητα του κόσμου να εκραγεί ανά πάσα στιγμή. Χρησιμοποίησα έντονα χρώματα, κυρίως το κόκκινο, ενώ οι πίνακές μου έβγαζαν μια επιθετικότητα». Σήμερα το Τείχος γκρεμίστηκε, όμως οι διαφορές παραμένουν. Οι οικονομικές ανισότητες είναι ορατές. «Υπάρχουν 80χρονοι Ανατολικογερμανοί που αρνούνται ακόμη και σήμερα να επισκεφθούν το Δυτικό Βερολίνο. Εμμονές. Αντιθέτως, Δυτικοβερολινέζοι και Δυτικογερμανοί έχουν μετακομίσει στο Ανατολικό, που είναι πιο όμορφο, με ρυμοτομία, αρχιτεκτονική και με διασωθέντα κτήρια από τους βομβαρδισμούς. Στο Ανατολικό Βερολίνο η Αριστερά, το Die Linke, έχει εκλογική δύναμη». 

Ο Χρήστος Μπουρονίκος επιμένει πως το Βερολίνο είναι μια φτωχή και όχι αντιπροσωπευτική γερμανική πόλη. Όμως η πολυπολιτισμικότητά της ήταν αυτή που απέτρεψε να βιώσει ο ίδιος ρατσιστικές συμπεριφορές. Ακόμη και σήμερα στην πόλη δεν υπάρχουν ξενοφοβικές συμπεριφορές απέναντι σε πρόσφυγες ή και σε νέους επιστήμονες μετανάστες που κατακλύζουν την πόλη. «Οι φίλοι μου οι Γερμανοί με στήριξαν στα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα. Αγόρασαν έργα τέχνης. Επιβίωσα με την τέχνη μου. Δύσκολη και εύκολη η επιβίωση. Αγοράζουν πίνακες αυτοί που κατανοούν τη ζωγραφική μου». 

Το σπίτι του είναι και το ατελιέ του. Έχει δημιουργήσει περίπου 2.000 έργα τέχνης. Τα περισσότερα έχουν πουληθεί. Έχουν εκτεθεί σε γκαλερί, σε περιοδικές εκθέσεις ζωγραφικής, αλλά στο Βερολίνο δεν υπάρχουν συλλέκτες. Και αυτό είναι πρόβλημα. «Το Διαδίκτυο έχει αλλάξει τον τρόπο διακίνησης και πώλησης των έργων τέχνης. Ο μεν αγοραστής μπορεί πιο εύκολα να εντοπίσει και να γνωρίσει το έργο μου, όμως ο καλλιτέχνης και ο δημιουργός χάνει την προσωπική επαφή με τον αγοραστή. Αυτό είναι ένα πρόβλημα ουσιαστικό». 

Ο 64χρονος ζωγράφος επισημαίνει πως μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου υπήρξε μια έκρηξη στη δημιουργία γκαλερί. Άνοιξαν τριακόσιοι νέοι χώροι τέχνης, από τους οποίους όμως σήμερα οι μισοί έχουν κλείσει. Το θέατρο ανθεί στο Βερολίνο, η ζωγραφική όχι. Η συζήτηση δεν μπορούσε να μην πάει και στην αντίληψη που έχουν οι Γερμανοί για τους Έλληνες, με αφορμή τους απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς που διατυπώθηκαν στα χρόνια των Μνημονίων περί τεμπέληδων Ελλήνων. «Η ρητορική πλέον έχει αλλάξει.. Αν και νομίζω ότι και τότε εξυπηρετούσε πολιτικές σκοπιμότητες». 

Η συζήτηση επέστρεψε στη μόνιμη συλλογή των έργων ζωγραφικής του στη Δεσκάτη Γρεβενών. Πώς επέλεξε τα 70 έργα που χάρισε; «Είναι αντιπροσωπευτικά της 40χρονης καλλιτεχνικής μου διαδρομής στο Βερολίνο. Από τα χρόνια της Σχολής Καλών Τεχνών, το ‘80, έως και σήμερα. Το Βερολίνο, στο πέρασμα τεσσάρων δεκαετιών. Τα πρώτα μου έργα αποτυπώνουν το κλίμα του εγκλεισμού, της απομόνωσης και της έντασης, το Βερολίνο την περίοδο του Τείχους. Επίσης υπάρχουν έργα εμπνευσμένα από τα αντιφασιστικά μνημεία που δέσποζαν τότε έξω από τη Σχολή και το πώς διαχειρίστηκαν την ενοχή οι Γερμανοί για το ναζιστικό τους παρελθόν. Επίσης η δεύτερη θεματική αφορά το κάρβουνο, ως στοιχείο ενεργειακής επιβίωσης στο Βερολίνο. Τα έργα μου είναι ανθρωποκεντρικά και θέτουν κοινωνικοπολιτικά ερωτήματα που αφορούν την καθημερινότητα του πολίτη. Ο καθένας ας βγάλει το δικό του συμπέρασμα». Το πώς τα έργα αυτά θα «περπατήσουν» στην κοινότητα και θα γίνουν υπόθεση πολλών είναι το επόμενο στοίχημα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL