Όταν έφτασε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πριν από 16 χρόνια, για μια σειρά συναυλιών με το «Orient House Ensemble», καλεσμένος του Half Note Jazz Club, o Gilad Atzmon διαπίστωσε κάτι απρόσμενο: η ελληνική μουσική ήταν μοναδική, εντελώς διαφορετική από τις -έως τότε- μουσικές του εμπειρίες.
Η «ανατολική» του εμπειρία, και συγκεκριμένα με την αραβική μουσική, άρχισε όταν ο Atzmon έπαιζε στο πλευρό ενός δεύτερης γενιάς Ισραηλινού. Του ελληνικής καταγωγής -πασίγνωστου τα χρόνια εκείνα- Yehuda Policker, που πάντα τιμούσαν καλώντας τον να παίξει μαζί τους Έλληνες μουσικοί και τραγουδιστές σαν τον Γ. Νταλάρα ή τη Χ. Αλεξίου, όταν περιόδευαν στο Ισραήλ.
Με τον Policker έμαθε να παίζει μουσική για «κλαρίνο», καθαρά γιατί «αυτή ήταν η δουλειά του» και όχι μόνο γιατί είχε λατρέψει αυτό το πνευστό, που δοξάστηκε στα χέρια των πιο μεγάλων δημοτικών μας μουσικών. Αργότερα, μετανάστης στο Λονδίνο, ο Gilad Atzmon έπαιξε αγνή κι αμόλυντη τζαζ και σύντομα έγινε ένας ιδιαίτερα γνωστός μουσικός της βρετανικής τζαζ σκηνής
Τέσσερα χρόνια μετά την άφιξή του στην Γηραιά Αλβιόνα, συνάντησε εκεί τον έξοχο -εν μέρει αραβικής καταγωγής- Ισραηλινό ντράμερ Asaf Sirkis. Ένιωσε έναν έντονο μουσικό δεσμό μαζί του. Στόχος τους έγινε να «εισαγάγουν» στο αραβικό κοινό την εβραϊκή μουσική, μέσω όμως της τζαζ. Μ’ ένα μόνο όρο: να υπάρξει επιτέλους ειρήνη στα χώματα της Παλαιστίνης.
Στη μικρή αυλή
Αυτή τη φορά τον συνάντησα στη μικρή αυλή ενός διώροφου νεοκλασικού, το οποίο ανέδειξε, σε μια ανθρώπινη γειτονιά της παλιάς Αθήνας, όπου ζει τα τελευταία 2 -3 χρόνια. Και η αφήγησή του ήταν πάλι καταιγιστική. «Το κέντρο της μουσικής μου βρίσκεται εκεί που βρίσκομαι», ήταν τα πρώτα λόγια που ξεστόμισε, προετοιμάζοντας τα όσα έμελλε να πει στην τρίωρη συνάντησή μας.
Μετά το «Orient House», άλμπουμ του 2001, το πρώτο της ομώνυμης σειράς δίσκων του, κι ενώ ήδη έπαιζε σαν ένας «κανονικός» τζαζ μουσικός σε κλαμπ και φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο, ο Gilad κατάλαβε πως αυτό που έκανε ήταν μια ουτοπία. Γιατί η μεγάλη αραβική μουσική, με τους μικροτόνους και τα «γκλισάντι» της, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη για έναν δυτικό μουσικό. Μια άλλη γλώσσα. Και η ειρήνη στην Γη της Παλαιστίνης, ακόμα ένα απρόσιτο όνειρο.
Το πιο σημαντικό για έναν τζαζ μουσικό είναι να παίζει τα σωστά μέτρα ενός κομματιού της παραδοσιακής τζαζ, τη μελωδία του, να αυτοσχεδιάζει σωστά πάνω της για λίγα λεπτά. Στην ιδιαιτερότητα της ελληνικής, της τουρκικής ή της αραβικής μουσικής, ο σολίστας μπορεί να αναπτύξει το μακρύ του σόλο, ξετυλίγοντας μια τονικότητα, χτίζοντας μια ιστορία, με διαφορετικά δομικά «υλικά» και αισθητική. Με το ταξίμι ενός οργάνου ή μιας φωνής, στην αρχή, που δεν περιορίζεται από έναν συγκεκριμένο αριθμό μέτρων.
Αυτό το «χειμαρρώδες» στοιχείο που βιώνει στην Ανατολή, φέρνει στον νου του Atzmon τη φιγούρα του John Coltrane. Ένα σόλο του μπορούσε να διαρκέσει αιώνια! Γιατί ο Trane έσπασε το πιο βασικό, το «οπτικό στοιχείο» της δυτικής μουσικής και επέστρεψε στην Αφρική, σε μια μουσική η οποία πηγάζει από την καρδιά. Η μουσική του δεν είναι μια ακαδημαϊκή έρευνα με συγχορδίες, χρόνους και νότες. Είναι ο κοινός χώρος όπου οι άνθρωποι μπορούν να ενωθούν.
Οταν ένας μαθητής συναντά τη δυτική μουσική, το πρώτο που μαθαίνει είναι το πώς μια νότα, σε μια παρτιτούρα, μοιάζει οπτικά. Κοιτάμε το χειρόγραφο, στο χαρτί, και μαθαίνουμε να ερμηνεύουμε το οπτικό περιεχόμενο της νότας αυτής. Αυτή η οπτική επαφή δημιουργεί τη «μουσική των ματιών». Αντίθετα, στην ανατολική μουσική, αυτή που παίζει ο μεγάλος Πετρολούκας Χαλκιάς ή ο μεγάλος Αιγύπτιος τραγουδιστής απ’ το Κάιρο, ο μυθικός Abdel El Uahad, προτεραιότητα έχει η «μουσική των αυτιών».
«Όταν άρχισα να καταλαβαίνω την αραβική μουσική, συνειδητοποίησα το τι ακριβώς θα συνέβαινε στον επονομαζόμενο ''πόλεμο κατά της τρομοκρατίας'', που κατέληξε σε μια μεγάλη αγγλο-αμερικανική ήττα. Την είδαμε να παίρνει μορφή και να πραγματώνεται ολοκληρωτικά, πρόσφατα, στο Αφγανιστάν».
«Ποesis» Quartet με «Π» κεφαλαίο
«Το τελευταίο πράγμα που θέλω να κάνω ζώντας στη Ελλάδα είναι να παίξω μουσική ελληνική, σε Έλληνες. Αυτό που θέλω είναι ν’ αγγίξω το άρωμα, να νιώσω τη γεύση της νέας μου μουσικής, αυτής που κάνω τώρα με το “Ποesis” Quartet - με το “Π” κεφαλαίο», λέει ο Gilad Atzmon, χαμογελώντας.
Πρώτο από τα μέλη του κουαρτέτου, o Gilad συνάντησε τον Ιανουάριο του 2020 -σε ένα live με τους «Orient House» στο «606 Club», στο Chelsea- τον Roman Gomez. Ο μόνιμα εγκαταστημένος στην Αθήνα Αργεντινός πολυμουσικός είχε φέρει το μπαντονεόν του. «Ώς εκείνη τη στιγμή, δεν εμπιστευόμουν ανθρώπους που παίζουν μπαντονεόν, γιατί είναι το πιο δύσκολο όργανο στον πλανήτη και εγώ ποτέ δεν είχα μεγάλη εμπειρία απ’ τον ήχο του και την τεχνική αυτού του πληκτροφόρου πνευστού, που έγινε παγκόσμια γνωστό από τον A. Piazzolla».
Εκείνο το βράδυ, στο Chelsea, ο Gomez έπαιξε μαζί του ένα μόνο κομμάτι. Μια milonga από αυτές που δόξασε ο Αργεντίνος tango master, o αξέχαστος ιδρυτής της «σχολής» του Nuevo Tango. Μετά, βρέθηκαν τρεις φορές στην Αθήνα και ο Gilad αμέσως κατάλαβε πως, εκτός από εξαιρετικός χειριστής του μπαντονεόν, ο Roman ήταν κι ένας έξοχος πιανίστας ή ένας πολύ αξιόλογος κιθαρίστας.
Με τον ήχο του μπαντονεόν του και την Tali να τραγουδάει στα γαλλικά, τη μουσική που τον έκανε να αγαπήσει την gypsy jazz του Django Reinhardt, το tango του Astor Piazzolla, τις μελωδίες του Sidney Bechet, αλλά και τα «Ηπειρώτικα» που έμαθε στα 24 του χρόνια από τον Policker, ο ήχος που αναζητούσε ήταν εκεί.
«Πoesis» Quartet. Ο πρώτος δίσκος
Με το κουαρτέτο «Πoesis» άρχισε να ηχογραφεί, με όλα τα όργανα μαζί, στο μικρό και πολύ βολικό old style στούντιό του, τις συνθέσεις του Piazzolla, του Django, του Bechet. «Ένιωθα όμως πως κάτι έλειπε. Και τότε συνάντησα έναν θαυμάσιο μουσικό, που είχε μόλις επιστρέψει από τις σπουδές του στη Χάγη».
Ο μπασίστας Γρηγόρης Θεοδωρίδης «με τ’ απίστευτα αυτιά», ανοιχτά σε πολλά μουσικά είδη, μπήκε αμέσως στη λίστα των επικρατέστερων μουσικών για τη δημιουργία του νέου του συνόλου. «Μαζί αρχίσαμε να ηχογραφούμε και να παίζουμε, σε συνεργασία με την ποιήτρια Emma Colyer. Και τότε κατάλαβα οριστικά πως ο Γρηγόρης έπρεπε να έρθει στο project που ετοίμαζα».
Ο Gilad ένιωσε πως, στον ήχο των «Πoesis», έπρεπε να «τοποθετηθεί» και η φωνή της αγαπημένης του Tali. Και ακόμα, για πρώτη φορά, μπόρεσε να ολοκληρώσει ένα gig παίζοντας μόνο με το κλαρινέτο του. «Βρήκα τον τρόπο να εξερευνήσω τον παλιομοδίτικο, τον “παριζιάνικο” τρόπο παιξίματος και βρήκα τη λεωφόρο που συνδέει τον ήχο του Artie Shaw και του Bechet μ’ αυτόν του Πετρολούκα, τον δρόμο αυτόν που μπορεί να φτάσει μέχρι και τον Schoenberg ή τον Trane», λέει ο Atzmon, ενθουσιασμένος για ό,τι έρχεται.
Στα εννέα κομμάτια που περιέχονται στο «Πoesis» άλμπουμ περιλαμβάνονται κάποιες συνθέσεις που όλοι ξέρουμε: του Nino Rota, του Django Reinhardt, του Sidney Bechet, επιτυχίες της Marlene Dietrich και πρωτότυπα κομμάτια, ομογενοποιημένα με την υπόλοιπη μουσική.
To πρώτο άλμπουμ τού «Πoesis» Quartet είναι μια νοσταλγική αφύπνιση της μουσικής που μετέτρεψε τη γενιά μας σε «εθισμένους» στην καλή μουσική. Έχει τίτλο απλά «Πoesis» και αυτές τις μέρες κυκλοφορεί από τη δραστήρια και δημιουργική δισκογραφική «Irida Jazz». Η πρώτη δημόσια παρουσίασή του θα γίνει την Πέμπτη 2 Ιουνίου στις 20.30, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Tali Atzmon: ηθοποιός και μουσικός
Τη φωνή της Tali, με την οποία είναι μαζί περίπου 34 χρόνια, την συνάντησε σε μια τουρνέ με εβραϊκή Kletzmer μουσική σ’ ολόκληρη την Αμερική και σε πόλεις της Ευρώπης, σαν μέλος ενός πολυμελούς σχήματος με 4 γυναικείες, 4 ανδρικές φωνές και 4 μουσικούς. Κάθε χρονιά, το «Jewish Music Festival» περιοδεύει στον κόσμο όλο, με τη διοργάνωση επαγγελματιών ιμπρεσάριων.
Από τότε η Tali Atzmon, ηθοποιός και άλλοτε μέλος του «Ηαbima» (Εθνικού Θεάτρου του Ισραήλ), είχε μια ξεχωριστή, βαθιά φωνή ιδιαίτερα θεατρική, με ακραία μουσικότητα. «Μαζί της θέλω να κάνω μουσική που δεν θα μοιάζει με οτιδήποτε άλλο γνωστό. Πριν έξι χρόνια στην Αγγλία, συναντήσαμε την Jenny Bliss, εξαιρετική ερμηνεύτρια της viola da gamba και του μπαρόκ βιολιού, ειδική στην παλαιά μουσική. Μαζί με τον Yaron Stavi, μπασίστα του Orient House Ensemble, σχηματίσαμε το κουαρτέτο “Talinka”, που είχε σημαντική επιτυχία».
Τον Φεβρουάριο του 2020, την εποχή που θα κυκλοφορούσε το δεύτερο άλμπουμ του γκρουπ, το «Rainbow Over Kolonaki», όλα κόλλησαν λόγω του κορωνοϊού. Ο ιός και το νοσηρό περιβάλλον που δημιούργησε, του έκοψε κάθε διάθεση να γυρίσει τον κόσμο. Λίγες εμφανίσεις στην Αγγλία κι αυτό ήταν. Τα πάντα, συναυλίες, περιοδείες, συνεντεύξεις, δισκογραφία, αναβλήθηκαν.
«Σήμερα, το μόνο που επιθυμώ είναι να κάνω μουσική με τη γυναίκα μου και με τους εξαιρετικούς μουσικούς τους οποίους συνάντησα στην Ελλάδα. Γιατί δεν πρέπει οι (*) της πολιτικής και των φαρμακοβιομηχανιών να υπαγορεύουν την καλλιτεχνική μας ελευθερία. Για μένα, η τελική μορφή αντίστασης είναι η αγνή ομορφιά!» λέει ο Gilad κλείνοντας τη συζήτησή μας.
* Εδώ, ο Atzmon χρησιμοποίησε μια λέξη η οποία αντιβαίνει στον κώδικα της δημοσιογραφικής ευγένειας. Την αποφεύγω διακριτικά!
Επιμέλεια: Μαρώ Καβαλιέρου
