Ένα κολάζ από μικροϊστορίες. Ιστορίες μικρές σε μέγεθος, αλλά και ιστορίες που αφορούν μικρόκοσμους. Το κολάζ της καθυστέρησης και της αναμονής. Της αναμονής που, μέσα στην άπλα του χρόνου ο οποίος ξαφνικά σταματάει να τρέχει και μοιάζει στατικός, αναμοχλεύει και αναστοχάζεται το παρελθόν, βουτώντας σε αυτό με φιλοπερίεργη αποστασιοποιημένη διάθεση, δίχως δάκρυα και, κυρίως, δίχως δράμα.
Οι ιστορίες που απαρτίζουν την συλλογή διηγημάτων της Ελίζας Παναγιωτάτου με τον τίτλο «Αεροδρόμιο» μοιάζουν με ενδοσκοπήσεις, με εσωτερικούς μονολόγους των ηρώων, καθώς αυτοί οι ήρωες βρίσκονται σε κατάσταση ιδιότυπης ομηρείας, περιμένοντας στην αίθουσα αναμονής ενός διεθνούς αεροδρομίου, όταν η κοινή τους πτήση ανακοινώνεται με καθυστέρηση. Και αυτό, αυτή η κατάσταση αναμονής, ίσως είναι και το μοναδικό πράγμα που τους ενώνει. Μια αίσθηση εγκλωβισμού, με άλλα λόγια. Εκεί, στην αίθουσα αναμονής, στην έννοια αναμονή, μιας ζωής που δεν έρχεται αλλά η οποία υπάρχει, όντας η μόνη που έχουνε. Γιατί ο καθένας τους έχει μια ζωή. Μια ζωή που έμεινε πίσω, σε ένα μετέωρο χθες το οποίο μοιάζει να περικλείει και το αύριο, εξίσου μετέωρο κι αυτό.
Δεν υπάρχει χαμένος χρόνος
Άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους, σε έναν μεταιχμιακό χώρο, ά -χρονο και ά -τοπο, που προδιαθέτει για σκέψεις οι οποίες θα διαρκέσουν το φευγαλέο διάστημα της αναμονής, φευγαλέες κι αυτές όσο και η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι ήρωες. Ο χώρος του αεροδρομίου, αυτός ο χώρος - πέρασμα που όμως περιλαμβάνει όλα τα αντίο που ειπώθηκαν, όλους τους αποχωρισμούς που βιώθηκαν, όλες τις χειρονομίες που ίσως δεν ολοκληρώθηκαν, όλα τα λόγια που ίσως δεν βγήκαν από τα χείλη, ο χώρος - πεμπτουσία του εφήμερου, είναι καταλυτικός. Οι ιστορίες δεν θα είχαν την ίδια επίδραση αν διαδραματίζονταν κάπου αλλού κι όχι μέσα σε αυτόν, μέσα «στην κοιλιά της φάλαινας» όπως τον χαρακτηρίζει η ηρωίδα του πρώτου διηγήματος.
Σαφής και σοφή η επιλογή της Παναγιωτάτου. Ένας μη τόπος σε έναν μη χρόνο επίσης. Γιατί ο χρόνος εν αναμονή διαστέλλεται αλλά, συγχρόνως, συρρικνώνεται κιόλας. Ούτως ή άλλως, χαμένος χρόνος δεν υπάρχει, όπως λέει και η ηρωίδα που, λίγο πριν από μια σοβαρή επέμβαση, ζει έναν «εξωτικό» έρωτα, έναν έρωτα δίχως αύριο και γι’ αυτό τόσο «παρόντα» και «υπαρκτό»: «Η αλήθεια είναι πως δεν με νοιάζει πού θα περιμένω. Αυτό το εισιτήριο ήταν το πιο φθηνό, είχε μια ανταπόκριση παραπάνω και αρκετές ώρες αναμονή, κάτι σαν γύρος του κόσμου, όμως αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει χαμένος χρόνος».
Οι ζωές των ηρώων, δίχως να τέμνονται, με μια έννοια αλληλοσυμπληρώνονται, διασταυρώνονται, όπως θα μπορούσε να διασταυρωθεί η ζωή του καθενός με τον οποιοδήποτε, τυχαία όσο και προδιαγεγραμμένα. Οι ανακοινώσεις, η παράθεση φαινομενικά άσχετων πληροφοριών, οι αφηγήσεις μύθων που παρεμβάλλονται ανάμεσα στα διηγήματα, αποτελούν και δημιουργούν έναν συνδετικό ιστό ο οποίος υπενθυμίζει, όσο γίνεται πιο πλάγια και διακριτικά, μιας και το ύφος του βιβλίου είναι χαμηλότονο, πως η ανθρώπινη μοίρα, η οποία μοιάζει να αποτελείται από τα δυσδιάκριτα κομμάτια ενός ενιαίου ψηφιδωτού, είναι κοινή. Κοινή και απαράβατη. Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τα μικρά, προσωπικά πάθη, που αιωρούνται θαρρείς πάνω από την ανθρωπότητα και τα οποία την συναποτελούν. Γιατί η ανθρωπότητα είναι αυτή που είναι: Ευρύχωρη όσο και ασφυκτική, ποικιλόμορφη όσο και ενιαία. Ανήκει σε όλους όσο και σε κανέναν.
Περίπατος ενδοσκόπησης
Ο άσπρος γάτος που μπαινοβγαίνει από διήγημα σε διήγημα, ύπουλα εξαφανισμένος και αντικείμενο αναζήτησης από τα μεγάφωνα του τράνζιτ, αυτός ο ίδιος γάτος που, μαζί με τον ροζ λαγό, εμφανίζεται πάνω δεξιά κατά την ψυχοθεραπεία ενός άντρα, ένα πλάσμα άυλο σχεδόν, μοιάζει να δίνει τη σκυτάλη από τον ένα στον άλλο, όχι σε έναν αγώνα δρόμου, αλλά σε έναν στοχαστικό περίπατο ενδοσκόπησης. Μιας ενδοσκόπησης που ίσως να δώσει καρπούς, ίσως πάλι και όχι. Αλλά που, μάλλον, αξίζει τον κόπο.
Η Παναγιωτάτου σκύβει με τρυφερότητα, αποστασιοποιημένη συγκίνηση και φροντίδα πάνω από τους ήρωές της. Τους συναντά σε μια «παγωμένη» στιγμή τους, τη στιγμή της αναμέτρησης με το παρελθόν, τη στιγμή της ρήξης τους με αυτό, τη στιγμή που αναλογίζονται, διστακτικοί αλλά και ακμαίοι, ποιο θα είναι, ποιο μπορεί να είναι, το επόμενο βήμα. Τους σιγοψιθυρίζει στο αυτί μια προτροπή, μια ενθάρρυνση, αυτό το λίγο που είναι κάτι και που μπορεί να τους ωθήσει να κάνουν το επόμενο βήμα. Με ωραία σταράτα ελληνικά, με καλλιέπεια αλλά χωρίς εντυπωσιασμούς και λόγια περιττά.
Info:
Ελίζα Παναγιωτάτου, «Αεροδρόμιο»
εκδ. Αντίποδες
104 σελ. Τιμή:10 ευρώ
