Η Cassandra Wilson είναι η μάλλον πιο σημαντική εν ζωή τζαζ τραγουδίστρια δίπλα στις άλλες κι ισάξιες φωνές της γενιάς της: τη δυναμική Dianne Reeves, την εκρηκτική Dee Dee Bridewater και τη μελωδική Diana Krall. Κανείς όμως δεν αμφισβητεί ότι έχει καταφέρει να αφήσει ένα ιδιαίτερο, ένα προσωπικό αποτύπωμα σ’ αυτό που ονομάζουμε σήμερα «τζαζ τραγούδι»
Στην εφηβεία της, η σημερινή μελαμψή Ηγερία της τζαζ τραγουδούσε φολκ τραγούδια. Σύντομα όμως, από τη φολκ της Joni Mitchell στράφηκε προς την τζαζ της Ella Fitzerald, της Sarah Vaughan, της Betty Carter. Η εκφραστική ζεστή φωνή της άρχισε σταδιακά ν’ αποκτά αυτό το ιδιαίτερο ηχόχρωμα και τη δραματικότητα, που την χαρακτηρίζουν μέχρι και σήμερα.
Στη «M-Base Collective»
H Cassandra βρέθηκε στο προσκήνιο συνεργαζόμενη με τον προπάτορα της μεγάλης μουσικής οικογένειας των Marsalis. Τον πιανίστα και δάσκαλο Ellis Marsalis, από τη Νέα Ορλεάνη. Έλαμψε όμως τελικά στη Νέα Υόρκη, δίπλα στο άλτο σαξόφωνο του Steve Coleman, ηγετικής μορφής της πρωτοποριακής free-funk κολλεκτίβας του Μπρούκλιν, της «M-Base Collective» των late ’80s. Για την ίδια, υπήρξε μια ιδιαίτερα δημιουργική και ανήσυχη καλλιτεχνικά περίοδος της ζωής της.
H Wilson άρχισε να ηχογραφεί και να κυκλοφορεί τους πρώτους της δίσκους ως τραγουδίστρια, συνθέτρια και παραγωγός μαζί, με διθυραμβικές κριτικές από τον διεθνή μουσικό Τύπο. Οι διακρίσεις και τα Grammy δεν άργησαν.
Στα χρόνια που πέρασαν, η Cassandra Wilson επανακαθόρισε το jazz singing με όρους ποπ, φολκ, μπλουζ ή κάντρι. Στο «Another country» άλμπουμ της, που κυκλοφόρησε το 2012, υπονοεί μια «άλλη χώρα». Και αυτή είναι η Ιταλία, καθώς εκεί κυρίως ηχογραφήθηκαν οι δύο διασκευές τού «O Sole Mio» του DiCapua.
Το «καινούργιο» σε αυτόν τον δίσκο ήταν μια απροσδιόριστη, ατμοσφαιρική, χαλαρή σχέση με τη Μεσόγειο. Αλλά η καλλιτεχνική της φλέβα χτυπούσε με βαθιές λαϊκές ποιότητες και η miss Wilson ήξερε ότι, κάποια στιγμή, έπρεπε να επιστρέψει στις μουσικές της «ρίζες».
Αυτή η «άλλη χώρα» δεν απέχει απ’ τον αμερικάνικο Νότο και η μουσική της διαθέτει εκείνη τη χαρακτηριστική ζέση του κλασικού της πια άλμπουμ «Blue light ’til dawn», με το οποίο γνώρισε ο κόσμος όλος την Cassandra Wilson το 1993.
The Blue Note Years
Στις αρχές των ’90s, ξεκίνησε την πολύτιμη δισκογραφική της συνεργασία με την κορυφαία τζαζ εταιρεία «Blue Note», όπου ξανάπιασε το παλιό φολκ, ποπ και μπλουζ υλικό της, μέσα από τη ματιά, πλέον, μιας ολοκληρωμένης τζαζ τραγουδίστριας. Έτσι ξεκίνησε μια μακρόχρονη καλλιτεχνική πορεία, μέσα απ’ την οποία η κυρία Wilson έφερε στο σύγχρονο τζαζ τραγούδι -εκτός από καθαρό συναίσθημα- αυτό το απρόσμενο, το σπάσιμο του κατεστημένου στην ερμηνεία, την έκπληξη.
Πάντα σαγηνευτική, τολμηρή και ρηξικέλευθη, η Cassandra Wilson έχει την ικανότητα να μας ταξιδεύει σε άλλους κόσμους, πρωτόγνωρους, και να μας χαρίζει συναρπαστικές εμπειρίες. Όταν τραγουδάει, χωρίς ποτέ να καταφεύγει σε ακρότητες, οδηγεί τη μουσική μας απόλαυση πέρα κι έξω από τα όριά της.
Αυτό είναι το σταθερό χαρακτηριστικό των πλέον σημαντικών της άλμπουμ («Traveling Miles», «Belly of the sun», «Glamoured», «Loverly» «Silver pony» κ.ά.), που καλύπτουν κάθε όψη τζαζ, μπλουζ ή ποπ, μέσα από χιλιοπαιγμένες κλασικές ή κάποιες πρωτότυπες συνθέσεις, που την τοποθετούν στην κορυφή του σύγχρονου τζαζ τραγουδιού.
Στον λόφο της Σάνης
H Cassandra Wilson επιστρέφει συχνά στην Ελλάδα. Νιώθει τυχερή που ξαναέρχεται σε κάποια μεγάλη αθηναϊκή σκηνή ή στον λόφο της Σάνης, στη Χαλκιδική, τον οποίο θεωρεί ένα απ’ τα μοναδικά μέρη στον κόσμο για καλές συναυλίες. Και η κάθε της συναυλία είναι ξεχωριστή, είναι μοναδική, όπως και το κοινό της. Αυτή η αλληλεπίδραση με το κοινό και το συναίσθημα που προκαλεί στην κυρία Cassandra Wilson η εκάστοτε αλληλεπίδραση με αυτό είναι κάθε φορά κάτι μοναδικό, κάτι διαφορετικό.
«Οι τρεις πρώτες λέξεις που μου έρχονται στο μυαλό είναι: ταξίδι, χαρά και ευλογία, που μπορώ να κάνω αυτό που πραγματικά μου αρέσει. Είναι ένα από τα καλά τού να είσαι μια τζαζ τραγουδίστρια. To ότι αποκτάς φίλους σε όλον τον κόσμο και τελικά πάντα επιστρέφεις και τους ξαναβλέπεις. Ένα μού έρχεται στο μυαλό, και αυτό είναι οι λέξεις constant traveler. Η δουλειά μου είναι μια διαρκής μετακίνηση», έλεγε με ζέση στα παρασκήνια κάποιας της συναυλίας.
Ευέλικτη και εντελώς μοναδική
Πρόκειται για την κορυφαία φωνή που μας προέκυψε στα τέλη των ’80s. Μια φωνή «καπνισμένη», μα μοναδικά ευέλικτη. Ανήκει σε μια γυναίκα που παίζει πιάνο και κιθάρα από 9 ετών και τραγουδάει από τα μέσα του ’70. Κομμάτι ζωντανό της μουσικής παράδοσης της χώρας της, η miss Wilson κυκλοφορεί δίσκους εξαιρετικούς. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το «Blue light ’til dawn» του 1993 και το «New moon daughter» του 1995.
Η Cassandra Wilson ανήκει στην αισθητική «σχολή» ερμηνείας μιας άλλης σπουδαίας φωνής: της αξέχαστης Abbey Lincoln, με την οποία ήταν φίλη και συνεργάτις. «Έμαθα πολλά για το πώς είναι να παίρνεις ένα διαφορετικό μονοπάτι απ’ την Abbey. Το πώς να ντύνεις τους στίχους μ’ αυτό που είναι η ζωή σου σε μια δεδομένη στιγμή», έλεγε μαθαίνοντας τον θάνατο της Lincoln.
Η miss Wilson είναι μια απ’ τις πιο σημαντικές τζαζ μουσικούς, ερμηνεύτριες, τραγουδοποιούς και παραγωγούς της γενιάς της. Τα έργα της, η επιρροή τους, προορίζονται ν’ αγγίξουν πολλές ακόμα γενιές. Έχει βραβευθεί με δύο Grammy, μ’ ένα Django D’Or, με το Edison Music Award κι ένα σωρό ακόμα τιμητικές διακρίσεις, ενώ το «Blood on the Fields» του Wynton Marsalis, στο οποίο η Cassandra είχε σημαντικό ρόλο, αποτελεί την πρώτη τζαζ κυκλοφορία που κατάφερε να κερδίσει βραβείο Pulitzer.
Η Cassandra Wilson είναι η μάλλον πιο σημαντική εν ζωή τζαζ τραγουδίστρια δίπλα στις άλλες κι ισάξιες φωνές της γενιάς της: τη δυναμική Dianne Reeves, την εκρηκτική Dee Dee Bridewater και τη μελωδική Diana Krall, οι οποίες διεκδικούν τον ίδιο τίτλο. Κανείς όμως δεν αμφισβητεί ότι έχει καταφέρει να αφήσει ένα ιδιαίτερο, ένα προσωπικό αποτύπωμα σ’ αυτό που ονομάζουμε σήμερα «τζαζ τραγούδι».
Αναπολήσεις και αναμετρήσεις
Αν οι υπόλοιπες ομότεχνές της έχουν ως σημείο αναφοράς τις θρυλικές ντίβες της τζαζ -την Ella Fitzgerald, τη Sarah Vaughan, την Billie Holiday, τη Nina Simone- ακολουθώντας το πρότυπό τους, εκείνη αποφεύγει συστηματικά να τραγουδήσει με τον τρόπο των μεγάλων τζαζ φωνών του ηρωικού παρελθόντος.
Η αποστασιοποιημένη, σχεδόν ψυχρή ερμηνεία της έρχεται σ’ αντίθεση με το συναισθηματικό φορτίο των τραγουδιών που επιλέγει, καταφέρνοντας έτσι, με ένα πολύ διακριτικό τρόπο, ν’ αναδείξει το περιεχόμενό τους και να φέρει τον ακροατή απευθείας σ’ επαφή με το ίδιο το τραγούδι. Αυτό ακούγεται γυμνό, απαλλαγμένο από τις επιδείξεις τεχνικής, που είναι συνηθισμένες στην τζαζ.
Η ίδια δεν το πολυσκέφτεται αυτό, ούτε χάνει τον χρόνο της ζυγίζοντας τη θέση της στο τζαζ στερέωμα: «Νιώθω απλά ευλογημένη που μπορώ πάντα να κάνω αυτό που κάνω», απαντάει απλά, προτού πλέον παραδεχτεί ότι η μεγαλύτερή της φιλοδοξία δεν είναι άλλη από το να τελειοποιήσει την τεχνική της στην κιθάρα. Θα της επιτρέψει να εξελίξει τον τρόπο που «μεταβολίζει» στο σήμερα την blues και folk παράδοση που ενσωματώνει στο ρεπερτόριό της, διαπίστωνε πριν χρόνια ο αγαπητός down under man Νίκος Φωτάκης.
Αναπολώντας την καριέρα της, στέκεται και αυτή στην ηχογράφηση που την έκανε ευρύτερα γνωστή, το υπέροχο «Blue light ’till dawn». Το ντεμπούτο της στην Blue Note, το 1993. Ακολούθησε μια εικοσαετία, στην οποία διαμόρφωσε το καλλιτεχνικό της στίγμα τροχίζοντας τη δημιουργικότητά της, τραγουδώντας τη μουσική του Miles αλλά και συνθέσεις από το σύμπαν της country και του ποπ τραγουδιού, συνθέτοντας ακούραστα και τα δικά της.
Απ’ όσα τραγούδια έχει πει, αυτό που σήμερα την εκφράζει πιο πολύ είναι το «Blackbird» των Beatles. «Το αγαπώ αυτό το τραγούδι, γιατί μιλάει για το πώς μπορείς να νικήσεις τον φόβο σου και το πώς να καταφέρεις να πετάξεις με τα δικά σου τα φτερά, αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες της ζωής», εξομολογείται η Cassandra Wilson, με τη σοφία μιας ώριμης συναισθηματικά γυναίκας που, στην πολύβουη ζωή της, έχει γνωρίσει ουκ ολίγες τέτοιες δυσκολίες.
Με την πλάτη γυρισμένη
Ίσως γι’ αυτό να τη συνοδεύει η φήμη της καλλιτέχνιδος που δεν χαρίζεται σε κανέναν - ούτε καν στο ακροατήριό της: δεν είναι λίγες οι φορές που επιλέγει να τραγουδήσει με την πλάτη γυρισμένη στον κόσμο, αλλά οι θαυμαστές της δεν την εγκαταλείπουν ποτέ. «Το κοινό είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της συναυλίας», εξηγεί. «Προσπαθώ να τους μεταδώσω το πόσο έχει σημασία να είναι παρόντες στη στιγμή».
Οι φωτογραφίες που ανέβασε στα social media τις μέρες μιας παλιάς της συναυλίας στο «Jazz on the hill» -το φεστιβάλ του λόφου της Σάνης-, στη Χαλκιδική, προδίδουν μια γυναίκα πολύ πιο θερμή και πιο απλή απ’ τον μύθο της, τον οποίο και η ίδια φροντίζει να διατηρεί με προσοχή. Δεν είναι τυχαίο αυτό το οποίο αποκαλύπτει, ως «μυστικό» της, για τη διατήρηση της δημιουργικής της ορμής: «Ένας καλός ύπνος τη νύχτα και μία γενναία δόση ονειροπόλησης την ημέρα!».
Ακούς την Cassandra Wilson και είναι σαν να τριγυρίζεις στον Μισισιπή και σαν οι βάλτοι να σου ψιθυρίζουν στ’ αυτί στοιχειωμένα μπλουζ. Ανατριχίλες σκαρφαλώνουν τη σπονδυλική σου στήλη. Επόμενο είναι, αφού η βαθιά φωνή της και εκείνα τα μπλουζ που σκαλίζει φτιάχνουν την πιο virtual μουσική εμπειρία. Η κυρία Wilson έλκει την καταγωγή της από εκείνα τα μέρη. Το Jackson του Μισισιπή.
