Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Κριτική βιβλίου / Ο άνθρωπος είναι ο τόπος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κριτική βιβλίου / Ο άνθρωπος είναι ο τόπος

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Όσες φορές κι αν μιλήσεις για τη φρίκη, όποιον τρόπο και αν επιλέξεις για να την περιγράψεις, δεν είναι ποτέ αρκετό. Πάντα μένει εκείνη η άγρια εντύπωση του ανυπέρβλητου κακού, του κακού που δεν το χωράει ανθρώπου νους και που ίσως μόνο οι λέξεις, λέξεις δυνατές από στόματα ποιητών, μπορούν να το μεταγράψουν, να το περικλείσουν και να το συμπεριλάβουν. Με αφορμή ένα σχετικά άγνωστο ιστορικό γεγονός, τη δημιουργία δηλαδή βρετανικών στρατοπέδων -των «camps» ή, αλλιώς, των «κάμπους», κατά τους Κύπριους- στην Αμμόχωστο, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και λίγο πριν από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, όπου κρατήθηκαν Εβραίοι πρόσφυγες, επιζήσαντες δηλαδή του Ολοκαυτώματος, η Κύπρια συγγραφέας Νάσια Διονυσίου, σ’ αυτή τη δεύτερη πεζογραφική της κατάθεση, γράφει μια δυνατή νουβέλα, γεμάτη πικρά ερωτήματα τα οποία περιστρέφονται γύρω από τα θέματα της μνήμης και από τα απρόβλεπτα καμώματα της Ιστορίας.

Μεγάλο κουμάσι η Ιστορία

«Η Ιστορία είναι μεγάλο κουμάσι / πονηρότερη από κάθε νομοτέλεια», για να θυμηθούμε και τον Νίκο Καρούζο. Η Ιστορία, στη δίνη της οποίας βρίσκονται άνθρωποι ξεριζωμένοι, ανέστιοι, τραυματισμένοι ψυχικά, ενίοτε και σωματικά, από καταστάσεις που τους υπερβαίνουν, από καταστάσεις που υπερβαίνουν ό,τι μπορεί να χωρέσει μέσα στην αντιφατική πολυπλοκότητα που ονομάζεται ανθρώπινη συνθήκη. Άνθρωποι που τους έχουν στερήσει τα πάντα. Ακόμη και το δικαίωμά τους στη σωτηρία, στη συνείδηση του υπάρχειν. «Φανταστείτε για μια στιγμή πώς είναι να σου στερούν το όνομα, την ιθαγένεια, τα δικαιώματά σου, πώς ηχεί στα αυτιά ενός Εβραίου το 'Γιούντεν, ράους'. Από πού έξω, κύριε; Από τα σπίτια μας, από τον τόπο μας, από τις ίδιες τις ζωές μας; Σαν να ήμασταν μέσα στον κόσμο θηράματα, έτσι μας φέρθηκαν. Δεν μας άφησαν καν πατρίδα για να επιστρέψουμε, μας έριξαν το φταίξιμο και που σωθήκαμε».

Πόσο διαχρονικό και, δυστυχώς, πάντα επίκαιρο πόνο κρύβει αυτό το «Από πού έξω;» Και με πόση διακριτική λεπτότητα το θέτει η Διονυσίου, κουβαλώντας στους ώμους ταυτοχρόνως και το βάρος των Κύπριων προγόνων της.

Η κεντρική αφήγηση έχει να κάνει με τις ημερολογιακές καταγραφές, οι οποίες διαρκούν λίγες μέρες μόνο, από το Σάββατο 26 Απριλίου 1947 έως την Κυριακή 11 Μαΐου, ενός Κύπριου δημοσιογράφου, ο οποίος καλείται από τον διοικητή του στρατοπέδου για να καταγράψει, για πρώτη φορά, τα αιτήματα των κρατουμένων. Μάλιστα οι ίδιοι οι κρατούμενοι υπέδειξαν τον συγκεκριμένο, ο οποίος, στην προσπάθειά του να καταλάβει τον λόγο αυτής της επιλογής, καταλήγει στον εξής: «... εγώ δεν έγραφα μήτε για ‘φορτία μεταναστών’, μήτε για εποίκους, τρομοκράτες ή πράκτορες, όπως διαλαλούσαν τα επίσημα ανακοινωθέντα των Εγγλέζων∙ εγώ έγραφα για ανθρώπους». Ημερολογιακές καταγραφές που φέρνουν έντονα στο μυαλό τις «Μέρες» του Σεφέρη, στον οποίο αποτίει φόρο τιμής η Διονυσίου, όπως η ίδια δηλώνει, και που, παρ’ όλη την αποστασιοποιημένη ψύχραιμη ματιά, «χτυπάνε στην καρδιά», καθώς μεταδίδουν τον ανθρώπινο σπαραγμό για όλα τα ανεπίστρεπτα χαμένα. Οι περιγραφές της φύσης, με όλη την ανυπέρβλητη ωραιότητά τους, είναι ένα σταθερό σημείο αναφοράς, όταν όλα τα άλλα είναι ρευστά και κινούμενα. Ακόμη και ο τόπος. «Ο άνθρωπος είναι ο τόπος» λέει η Νάσια Διονυσίου περικλείοντας όλη τη βάσανο της προσφυγιάς μέσα σε μία και μόνο φράση.

Τρία ιντερλούδια μεγάλης έντασης

Ανάμεσα στις ημερολογιακές καταγραφές υπάρχουν τρεις ιστορίες, εναρμονισμένες στην εντέλεια με το όλον, οι οποίες λειτουργούν και σαν αυτόνομα διηγήματα, όπου η μαεστρική χρήση της γλώσσας, σε μια μίξη ελληνικών και κυπριακών, δημιουργεί τρία ιντερλούδια μεγάλης έντασης και πυκνότητας, όπου γίνεται σαφές πως καταφύγιο, αυτός ο περίφημος κάμπος ίσως, «κομμάτια γης που παύουν να είναι χώμα» δηλαδή, είναι η ίδια η γλώσσα και η δύναμή της να αναπλάθει, να υπογραμμίζει, ενίοτε να ενοχλεί, να υπενθυμίζει. Κυρίως αυτό: να υπενθυμίζει. Αναρωτιέται ο δημοσιογράφος -και alter ego της Διονυσίου-, για να απαντήσει τελικά ο ίδιος: «Ρωτιέμαι αν τούτο μονάχα αρκεί: το να μιλήσει κανείς την αλήθεια κι έτσι να σταθεί απέναντι στη λήθη∙ απέναντι, εννοώ απ’ τη μεριά της ανθρωπιάς. Λέω πως, ναι, έστω, αρκεί. Και πως μ’ αυτόν τον τρόπο ίσως κάποτε να λυτρωθούμε από την ελεεινή αίσθηση πως καθόμαστε με σταυρωμένα τα χέρια, ενώ το κακό εξακολουθεί να συμβαίνει αδιάκοπα». Η πένα της Διονυσίου δεν «ξισκοπίστηκε» στιγμή, είναι αδιαπραγμάτευτα από τη μεριά της ανθρωπιάς. Η αγάπη, η οποία εμπεριέχει την αλληλεγγύη και την ενσυναίσθηση, είναι η μοναδική απάντηση. Η απάντηση ακόμη και στα πιο αμείλικτα ερωτήματα. Η απάντηση σε όποια ερώτηση, όποιον καιρό. Με την τρυφερή, ήπια, κομψή γραφή της αυτήν ακριβώς υπηρετεί.

INFO

Νάσια Διονυσίου, «Τι είναι ένας κάμπος»

εκδ. Πόλις

104 σελ.

Τιμή: 12 ευρώ

Νάσια Διονυσίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL