Η Χρύσα Φάντη με τη δεύτερη συλλογή διηγημάτων της «Σε θολά νερά» -είχε προηγηθεί και το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.»- αποδεικνύει, για ακόμα μία φορά, πως, για εκείνη, η ίδια η τέχνη της αφήγησης, ο τρόπος, με άλλα λόγια, που επιλέγουμε να αφηγηθούμε, είναι το στοίχημα και μαζί ο στόχος. Στον πυρήνα του έργου της βρίσκεται η ίδια η διαδικασία της γραφής, η οποία, τρόπον τινά, έχει μεγαλύτερη σημασία από την ιστορία που κάθε φορά επιλέγει να αφηγηθεί. Η συγγραφέας δεν θέτει ερωτήματα, ούτε γυρεύει απαντήσεις, προφανώς γιατί πιστεύει ακράδαντα πως απάντηση είναι η ίδια η γραφή. Η δική της γραφή, εν προκειμένω, προϋποθέτει τον συμμέτοχο και ενεργό αναγνώστη, ο οποίος θα μπει στην περιπέτεια της ανάγνωσης με το ίδιο πάθος που η Φάντη μπαίνει στην περιπέτεια της γραφής. Με άλλα λόγια, θα μπει σε ένα τοπίο «θολό», ρευστό και κινούμενο, όπου δεν υπάρχουν σημεία και σταθερές για να ακουμπήσει και να πιαστεί. Όπου η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη από ό,τι φαίνεται με την πρώτη ματιά, όπου η φαντασία και ο ρεαλισμός πάνε αντάμα, όπου το όνειρο είναι διέξοδος και μαζί προοπτική.
Ταξίδια με επινοημένους φίλους
Είναι χαρακτηριστικός ο ήρωας στο διήγημα «Ανήδονα», ο οποίος, απομονωμένος και κλεισμένος στον εαυτό του, απέκτησε τη συνήθεια να επινοεί φίλους και κόσμους φανταστικούς. «Τα ταξίδια με τους επινοημένους φίλους και οι εικόνες που μου αποκάλυπταν, ανεξήγητες και ανεξερεύνητες ως προς την πηγή τους, μ’ έθρεψαν και μ’ εξύψωσαν, ακατάπαυστα, επικαλύπτοντας ή μία την άλλη, όπως σε μια παθιασμένη συζήτηση η ατάκα μιας νέας πρότασης διακόπτει τη ροή της προηγούμενης, πριν η τελευταία προλάβει ν’ ακουστεί. Όλο αυτό, που θύμιζε περισσότερο ονειρική καταβύθιση με τα μάτια ανοιχτά, δεν θα το βίωνα αν στη ζωή μου δεν είχαν υπάρξει αυτοί». Μια ονειρική καταβύθιση με τα μάτια ανοιχτά στα πολυπλόκαμα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης είναι τα δεκατρία, σχεδόν όλα ισάξια και το καθένα με τη δική του ξεχωριστή υπόσταση, διηγήματα της συλλογής. Σε πολλά από αυτά ο χρόνος και ο τόπος δεν κατονομάζονται, αλλά ακόμη κι όταν αυτό συμβαίνει και πάλι παραμένουν άχρονα. Θα μπορούσαν να διαδραματίζονται σε ένα παρόν κατακλυσμένο από τα θραύσματα ενός παρελθόντος που δεν είναι συμπαγές όπως «οφείλει» το παρελθόν αλλά που, καθώς «κινείται», αλλάζει διαρκώς σχήματα, φέρνοντας στην επιφάνεια νέες πτυχές και νέες αποχρώσεις. Ή θα μπορούσαν να διαδραματίζονται σε ένα εξίσου ρευστό και διφορούμενο μέλλον. Ακόμη και η ταυτότητα των ηρώων δεν είναι συμπαγής, μπορούμε να πούμε πως υπάρχει μια διάσπαση και μια διάχυση των προσωπικοτήτων, αίσθηση που επιτείνεται από τη συνεχή ενδοσκόπηση, η οποία εισάγει τον αναγνώστη στην περιπέτεια του εσωτερικού τοπίου των ηρώων, δίνοντάς του το έναυσμα για να κάνει τη δική του καταβύθιση και τη δική του ανάγνωση.
Καμία μάχη δεν κερδήθηκε ποτέ
Οι ήρωες της Φάντη δίνουν την εντύπωση πως βρίσκονται εγκλωβισμένοι μέσα σε περιορισμένο χώρο και αναγκάζονται να χτυπάνε διαρκώς πάνω στα τοιχώματα που τους περικλείουν και τους εμπεριέχουν, σπαρακτικά μόνοι, αλλοτριωμένοι και δίχως σκοπό, διαγράφοντας διαρκώς, με φρενήρεις ρυθμούς, σπειροειδείς κύκλους γύρω από έναν εαυτό κατακερματισμένο, ξέπνοο, στιγμές στιγμές σχεδόν ιλαρό και μέσα σ’ ένα σαθρό κοινωνικό τοπίο που απαρτίζεται από φόβο και θάνατο. Δεν είναι τυχαίο το μότο του Γουίλιαμ Φώκνερ που επιλέγει: «Επειδή καμία μάχη δεν κερδήθηκε ποτέ, είπε. Ούτε και δόθηκε. Το πεδίο της μάχης αποκαλύπτει στον άνθρωπο μόνο τη δική του αφροσύνη και τον απελπισμό του». Καμία μάχη δεν κερδήθηκε ποτέ. Η μάχη είναι εξ ορισμού χαμένη. «Απελπισμός» (κρατώντας τη μετάφραση του αξέχαστου Παύλου Μάτεσι) αλλά σχεδόν δίχως θλίψη. Γιατί όλα επικαλύπτονται από ένα υποδόριο χιούμορ που υπονομεύει τον εαυτό του. Γιατί, για την συγγραφέα, όλα έχουν σημασία και τίποτα εντέλει δεν βγάζει νόημα. Πράγμα που δηλώνει εμφατικά και συγχρόνως υπαινικτικά στις αφηγήσεις της.
Το φανταστικό και το παράλογο που διαβρώνουν και εμπλουτίζουν την πραγματικότητα, το υπαρξιακό άλγος που τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από μια αφιλόξενη και άμορφη εποχή, ο κατακερματισμένος χρόνος όπως ανασυντίθεται μέσα από θραύσματα μνήμης που δημιουργούν ένα όλον απροσδιόριστο και διφορούμενο, είναι μόνο μερικά από τα χαρακτηριστικά του πεζογραφικού κόσμου της Φάντη. Κι όλα αυτά υποστηρίζονται από μια εξαντλητικά δουλεμένη γλώσσα, πυκνή, ρέουσα, ασθματική και μαζί στακάτη, μια γλώσσα που οι λέξεις της είναι, θαρρείς, πάντα «γεμάτες σάρκα». Τολμηρή και ρηξικέλευθη η ματιά της Φάντη, η οποία πειραματίζεται διαρκώς πάνω σε ασταθή επιφάνεια, αλλά κάτι σταθερό και αμετατόπιστο στον πυρήνα της την προστατεύει από κακοτοπιές και ολισθήματα.
Info
Χρύσα Φάντη, «Σε θολά νερά»
Εκδ. Σμίλη
224 σελ.
Τιμή: 12 ευρώ
