Το πιο στρατηγικό σημείο της πόλης των Χανίων, αλλά και το πιο σημαντικό από αρχαιολογικής και ιστορικής απόψεως είναι ο λόφος Καστέλλι στην καρδιά της Παλιάς Πόλης, στη θέση του μινωικού ανακτορικού κέντρου και της ακρόπολης της αρχαίας Κυδωνίας. Ο λόφος έχει χαρακτηριστεί ως αυστηρή ζώνη προστασίας Β1 του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της πόλης των Χανίων.
Σήμερα στην κορυφή του ορθώνεται το εμβληματικό, ιστορικό συγκρότημα της Μεραρχίας Κρητών, των φυλακών και των στρατώνων, ιδιοκτησίας του Πολυτεχνείου Κρήτης, με μοναδική θέα προς το παλιό λιμάνι, στο σημείο που οι κάτοικοι αποκαλούν «το μπαλκόνι των Χανίων».
Το 2017 η μονοπρόσωπη εταιρεία Belvedere ΕΠΕ συνήψε με το Πολυτεχνείο Κρήτης ιδιωτικό συμφωνητικό για την εκμετάλλευση του συγκροτήματος («των εμβληματικών κτηρίων», όπως οι ίδιοι τα αποκαλούν) ως ξενοδοχειακής μονάδας για 25 χρόνια, αν και το ισχύον Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο ορίζει εδώ μόνο χρήση εκπαίδευσης.
Το 2020 δόθηκε παράταση της περιόδου χάριτος από το Πολυτεχνείο στην εταιρεία, χωρίς να ληφθούν υπόψη ούτε οι αντιδράσεις της πόλης ούτε η κήρυξη του κτηρίου της Μεραρχίας ως μνημείου - τοπόσημου της πόλης.
Με αφορμή την παράταση αυτή, ακολούθησε νέα ολομέτωπη αντίδραση από την πόλη: το Δημοτικό Συμβούλιο, ο Σύλλογος Κατοίκων της Παλιάς Πόλης, η Τοπική Κοινότητα Χανίων, τα επιμελητήρια και οι επιστημονικοί σύλλογοι εξέδωσαν ψηφίσματα υπέρ της διατήρησης του δημόσιου χαρακτήρα του συμπλέγματος.
Η Κίνηση «Πρωτοβουλία ενάντια στην Ξενοδοχοποίηση» πρωτοστάτησε στην συλλογή πολλών χιλιάδων υπογραφών. Κατά την εξέταση της αναθεώρησης του ΓΠΣ, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να προταθεί για την ιδιοκτησία του Πολυτεχνείου η χρήση «κοινωφελείς λειτουργίες».
Σήμερα το κτήριο της Μεραρχίας είναι υπό κατάληψη από διάφορες συλλογικότητες. Πολλές προτάσεις υπάρχουν ως προς την ειδική δημόσια χρήση που ταιριάζει στο συγκρότημα, με βασική προϋπόθεση ότι θα έχει ακυρωθεί η σκανδαλώδης σύμβαση.
Πρόσφατα δύο γεγονότα αναστάτωσαν ξανά την πόλη. Καταρχάς δόθηκε δεύτερη, σκανδαλώδης παράταση της περιόδου χάριτος με ψήφους 8 προς 4. Πρόκειται για μια συμφωνία όπου οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι είναι οι ίδιοι ελέγχοντες και ελεγχόμενοι και αποφασίζουν με πρόταγμα την εξυπηρέτηση της εταιρείας και την πλήρη απαξίωση του κοινωνικού συνόλου.
Επίσης η εταιρεία Belvedere κατέθεσε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία αρχιτεκτονική μελέτη προς έγκριση παραβλέποντας το γεγονός ότι η ξενοδοχειακή χρήση δεν είναι επιτρεπτή και ότι η χρήση είναι προϋπόθεση.
Σήμερα η υπόθεση βρίσκεται στα χέρια της Κεντρικής Υπηρεσίας του υπουργείου Πολιτισμού και ας ελπίσουμε ότι θα απορριφθεί καθώς οι λόγοι είναι πολλοί και πολύ κρίσιμοι: η σπουδαιότητα του λόφου, η κήρυξή του ως αρχαιολογικού χώρου, οι απαλλοτριώσεις για συστηματική ανασκαφή και δημιουργία αρχαιολογικού πάρκου, η εγγραφή του ως μινωικού ανακτορικού κέντρου στον ενδεικτικό κατάλογο για τα μνημεία UNESCO, οι σοβαρές παραβλέψεις αρχαιολογικών και πολεοδομικών διατάξεων και βεβαίως η αντίθεση των κατοίκων.
Είναι γνωστή η στάση του ΥΠΠΟΑ τα τελευταία δυόμισι χρόνια σε σχέση με τις αρχαιότητες και τα συμφέροντα ιδιωτών και εταιρειών. Το πιο εγκληματικό παράδειγμα είναι η αποξήλωση των μοναδικού αρχαιολογικού χώρου στον σταθμό Βενιζέλου στο μετρό της Θεσσαλονίκης. Στην περίπτωση του λόφου Καστέλλι το ιστορικό συγκρότημα θα σωθεί από την τουριστική εκμετάλλευση λόγω της σημερινής συγκυρίας, καθώς όχι μόνο αρχαιολόγοι και μηχανικοί, αλλά σύσσωμη η χανιώτικη κοινωνία, δήμος, Περιφέρεια, επιμελητήρια, σύλλογοι και, κυρίως, οι κάτοικοι είναι αντίθετοι.
Όλη η πόλη έχει συνασπιστεί. Ο ξεσηκωμός αυτός προσθέτει ελπίδες ότι στη χώρα μας υπάρχει ακόμη περιθώριο αντίστασης απέναντι στην «στρεβλή ανάπτυξη» που ισοπεδώνει αξίες και αρχές. Ας το έχουν υπόψη όσοι εμμένουν στην ξενοδοχοποίηση προτάσσοντας το ίδιον συμφέρον μπροστά στο κοινωνικό όφελος.
* Η δρ Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη είναι διευθύντρια Συστηματικών Ανασκαφών στον λόφο Καστέλλι Χανίων, επίτιμη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς
