Στην «Αγόρω», ένα από τα πιο δυνατά διηγήματα της δεύτερης συλλογής διηγημάτων «Η Μούτα» της Δήμητρας Λουκά, όταν γεννιέται το τέταρτο κατά σειρά κορίτσι, οι γυναίκες του σπιτιού διώχνουν τους άντρες, κάθονται πάνω από την κούνια του παιδιού και, αντί για καλωσόρισμα, αρχίζουν τα μοιρολόγια: «Τα τραγούδησαν με τέτοιο σπαραγμό στη φωνή, που όποιος περνούσε έξω από την πόρτα θα πίστευε ότι το κορίτσι ήταν ήδη πεθαμένο. Την είπαν Αγόρω».
Η Αγόρω μεγαλώνει στο περιθώριο, παρείσακτη και αδικημένη, αναζητά μέχρι τέλους έναν εαυτό ο οποίος δεν μπορεί να περιοριστεί στα όρια του φύλου της, καθώς ένα αγόρι βρίσκεται μέσα στο σώμα «με την κόκκινη σχισμή ανάμεσα στα πόδια, ίδια με αυτή της μάνας της». Η μοίρα της Αγόρως απηχεί, κατά κάποιον τρόπο, τη μοίρα και των άλλων ηρώων της Λουκά. Άνθρωποι περιορισμένοι, καταπιεσμένοι από μια στενόχωρη κοινωνία που δεν αφήνει περιθώρια επιλογής, από ένα περιβάλλον κλειστό που ευνοεί και συγχωρεί κάθε είδους βία - τα διηγήματα εκτυλίσσονται σε παρελθόντα χρόνο, όμως, δυστυχώς, οι αντιστοιχίες με τη σημερινή εποχή όσον αφορά την έμφυλη βία είναι αναπόφευκτες. Άνθρωποι πληγωμένοι, εμμονικοί, ενίοτε εκδικητικοί και άλλοτε βαθιά αυτοκαταστροφικοί.
Διαβάζοντας, έχει κανείς την εντύπωση πως οι ήρωες κινούνται σαν σκιές, μαρκαρισμένοι από τα ανείπωτα και τα ανομολόγητα, καταδικασμένοι σε μια σιωπή που μοιάζει ως η μοναδική δυνατότητα, μέσα σε έναν κόσμο ψιθύρων, όπου το ιδιωτικό ανταμώνει διαρκώς με το δημόσιο, αλλά δεν ανοίγει ποτέ τα χαρτιά του, όπου τα πάθη παραμένουν πάθη ακόμη κι όταν μοιάζουν να εκτονώνονται. «Όταν κοιτάω πίσω και τον θυμάμαι, τον θέλω ακόμα» λέει για τον ξάδελφό της τον Χρήστο η ενενηντάχρονη Πελαγία λίγο πριν κλείσει τα μάτια της. Ο χρόνος σαρώνει, όπως κάνει πάντα, όπως παντού, όμως η ψυχή του πονεμένου ανθρώπου δεν ησυχάζει. Κουβαλάει τα πάθη και τις ματαιώσεις του ακόμη και πέρα από τη ζωή, σε ένα επέκεινα που μοιάζει συνέχεια της σκληρότητας και όχι λύτρωση.
Το τοπίο της Ηπείρου -γενέτειρας της συγγραφέα και τόπου εξέλιξης των αφηγήσεων- επιτείνει ακόμη περισσότερο την αίσθηση της ασφυξίας. Και ακριβώς λόγω αυτής της ασφυξίας, και μιας σκληρής καθημερινότητας δίχως όραμα, δίχως χαρές και δίχως ελπίδα, οι ήρωες καταφεύγουν στον κόσμο της φαντασίας. Συνομιλούν με φαντάσματα, με στοιχειά, με δαίμονες, τα διηγήματα της Λουκά βρίθουν από λαϊκούς μύθους και δοξασίες. Και είναι ακριβώς αυτό το πάντρεμα του μεταφυσικού με τον -ακραίο πολλές φορές- ρεαλισμό που κάνει τόσο ευδιάκριτη τη ματιά της και το οποίο χαρίζει στις αφηγήσεις της μια χροιά παραμυθιού που, με τη δύναμή του, αναδεύει τις ψυχές και τις αφυπνίζει. Γιατί στοχεύει στο μεδούλι η συγγραφέας. Δεν εκβιάζει το συναίσθημα αλλά το φανερώνει και το προκαλεί. Στο κέντρο πάντα ο άνθρωπος, η διαχρονική ανθρώπινη συνθήκη, και η ένταση των παθών του.
Με γλώσσα πυκνή, απέριττη, ακριβή, η Λουκά, βάζοντας συνήθως ένα πρόσωπο να αφηγείται -φέρνοντας συχνά πυκνά στο μυαλό τον Θανάση Βαλτινό-, εναλλάσσοντας την πρωτοπρόσωπη με την τριτοπρόσωπη αφήγηση, δημιουργώντας δυνατές εικόνες οι οποίες συναποτελούν ένα δικό της αναγνωρίσιμο και ιδιοσυγκρασιακό «τοπίο», ανατέμνοντας τα πάθη, τους φόβους και τις εμμονές των ηρώων όπως αυτές καθορίζονται τόσο από τα σκοτάδια και τα άδυτα του εαυτού όσο και από το περίκλειστο τοπίο που τις περιβάλλει, σ’ αυτό το δεύτερο βήμα της, υπηρετεί με σθένος, με εξαιρετική αίσθηση ρυθμού, με πόνο και συμπόνια για τα ανθρώπινα, την απαιτητική μικρή φόρμα. Τη μικρή φόρμα που δεν συγχωρεί ποτέ λάθη και αστοχίες.
Info
Δήμητρα Λουκά
«Η Μούτα και άλλες ιστορίες»
Εκδ. Κίχλη
120σελ.
Τιμή:11 ευρώ
