Τι είναι ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου; Το πρώτο δράμα μιας χαμένης τριλογίας, η οποία μας εξιστορούσε τα πάθη ενός Θεού που αντιστάθηκε στην απόλυτη εξουσία του Δία και στην απόφασή του να εξολοθρεύσει το απείθαρχο στις εντολές του γένος των ανθρώπων. Για την ανταρσία του αυτήν τιμωρήθηκε από τον Δία σκληρά και αλυσοδέθηκε με ακατάλυτα δεσμά στις ερημιές του Καυκάσου.
Αυτό το κοσμικό Δράμα διηγιόταν η τριλογία της «Προμήθειας», από την οποία έφτασε σε εμάς μόνο το πρώτο μέρος, το κομμάτι της ρήξης του Προμηθέα με τον Δία. Τα άλλα δύο μέρη της τριλογίας με θέμα τους τη συμφιλίωση των δύο αρχών του κόσμου είναι, δυστυχώς για εμάς, παντοτινά χαμένα.
Η ιστορία πίσω από την ιστορία: ο Προμηθέας κατέχει ένα μεγάλο μυστικό που ο Ζευς αγνοεί και αφορά την παραμονή του πατέρα των Θεών στον θρόνο. Ο Ζεύς ζητάει από τον Προμηθέα να του το αποκαλύψει για να τον απελευθερώσει. Ο Προμηθέας τον κατηγορεί ως αλαζόνα και ανώριμο νεαρό θεό, που θα χάσει σύντομα, γι’ αυτό, τον θρόνο του, και του ζητάει να τον απελευθερώσει πρώτα για να του αποκαλύψει το μυστικό. Κανείς δεν κάνει πίσω. Φαίνεται ότι με τη μεσολάβηση της μητέρας του Γαίας ή Θέμιδος, ο Προμηθέας δέχεται να αποκαλύψει το μυστικό και ο Ζευς τον απελευθερώνει. Ενώ συγχρόνως εγκαταλείπει το σχέδιο εξόντωσης του γένους των ανθρώπων, κάνοντας ένα βήμα αποφασιστικό προς τη μορφή του ώριμου Δία. Η «Προμήθεια» εγγράφεται, έτσι, στη δυναμική της μετάβασης του Διός, με τη συμβολή των τραγικών ποιητών, από την παλιά του υπόσταση και μορφή στη νέα, από τον αδιάλλακτο δυνάστη Θεό στον συναινετικό «πατέρα».
Τι κατάλαβε η εποχή μας από τον μύθο του Προμηθέα; Η δυτική διανόηση δεν κουράζεται να «κρεμάει» στον Προμηθέα κάθε λογής επαναστατικά φλάμπουρα και σημαίες ευκαιρίας, μετατρέποντάς τον σε σύμβολο, είτε της αιώνιας επανάστασης, είτε της διαρκούς επανάστασης, είτε της αδύνατης επανάστασης, και δεν ξέρω τι άλλο. Εκτός από το ένα και σημαντικό που είναι ο Προμηθέας: σύμβολο μιας επανάστασης που να μην τρώει τα παιδιά της, αλλά να τα γεννάει! Ακόμη δεν την είδαμε, αλλά η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία.
Τετριμμένα λογοτεχνικά κλισέ
Η «ανανεωμένη» μερικά μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα είναι ο πραγματικός σκηνοθέτης, πρωταγωνιστής, ηθοποιός κ.λπ. της παράστασης που παρακολουθήσαμε για δεύτερη φορά στην Επίδαυρο, μετά το 2016, με σκηνοθετική υπογραφή του Άρη Μπινιάρη στη φετινή εκδοχή (Θέατρο «Πορεία» και ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης). Μετάφραση και σκηνοθεσία ήταν πάλι κατάφορτες από τετριμμένα λογοτεχνικά κλισέ, που μετέβαλαν τον καταλυτικό διαχρονικό πολιτικό και ποιητικό λόγο του Αισχύλου σε μια διάλεκτο καθημερινής μικροαστικής τριβής και χρήσης. Όπου ο μεταφραστής, σαν να μην του φτάνει ο χρησμικός λόγος του Αισχύλου, προσθέτει τα δικά του υπερεπαναστατικά τσιτάτα, μετατρέποντας το υπερούσιο κείμενο σε ένα μανιφέστο του συρμού. Η σκηνοθεσία ακολουθεί κατά πόδας τη μετάφραση, συμπαρασύροντας μουσικές, υποκριτικές, φώτα κ.λπ. Όλα σε ένα φωνητικό κρεσέντο και σε μια σύγχυση μουσικής, φωνών και σωμάτων. Ο δυστυχής Γιάννης Στάνκογλου χάθηκε μέσα στους πυκνούς καπνούς επάνω στο καζάνι της κόλασης όπου τον έταξαν, η δυστυχέστερη Ηρώ Μπέζου δεινοπάθησε ακροβατώντας στα αλλόκοτα, εξωφρενικά, εξωγήινα ξυλοπόδαρα με απολήξεις - δαγκάνες αστακού που της φόρεσαν κ.λπ. Εδώ, σταματώ, δεν έχω κάτι άλλο να πω.
