Η πανδημία της Covid-19, που για περισσότερο από έναν χρόνο μαστίζει τον πλανήτη, έφερε στο προσκήνιο όχι μόνο το πόσο ευάλωτοι είναι οι άνθρωποι του πολιτισμού μπροστά σε πρωτόγνωρες ιστορικές συνθήκες, αλλά και την κατανόηση του κομβικού ρόλου του πολιτισμού μέσα σ’ αυτές. Ωστόσο έφερε στο προσκήνιο και ακόμα μία, εξίσου κομβική, συνθήκη, τον καλλιτέχνη δηλαδή ως σκληρά εργαζόμενο, πνευματικά και καλλιτεχνικά.
Επιδιώκοντας να διερευνήσουμε τη θέση του καλλιτέχνη ως εργαζόμενου, όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά σε διάφορα σημεία του πλανήτη, δίνουμε τον λόγο σε καλλιτέχνες και παραγωγούς που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό προκειμένου να περιγράψουν τις συνθήκες υπό τις οποίες εργάζονται και δημιουργούν οι άνθρωποι του πολιτισμού εκτός ελληνικών συνόρων.
Γράφουν οι Δημήτρης Αλεξάκης για τη Γαλλία, Πέδρο Βικούνια για τη Χιλή, Κώστας Κεχαγιόγλου για την Ελλάδα, Ακτίνα Σταθάκη για τις ΗΠΑ -κυρίως για τη Νέα Υόρκη- και Φίλιππος Φιλίππου για τη Σκωτία.
Γαλλία: Αντιστέκονται στον φόβο, στην επ' αόριστον αναβολή της ζωής...
Του Δημήτρη Αλεξάκη*
Η κατάληψη του Θεάτρου του Odéon στην καρδιά του Παρισιού ξεκίνησε στις 4 Μαρτίου με πρωτοβουλία της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CGT) έναν χρόνο μετά την ανακοίνωση των πρώτων περιορισμών στον χώρο του πολιτισμού και μία ημέρα πριν ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις για το «λευκό έτος», τις αποζημιώσεις που καταβάλλονται στους καλλιτέχνες από την αρχή της πανδημίας. Το Θέατρο Saragosse, στα Πυρηναία, το παρισινό Θέατρο του Λόφου και η Δραματική Σχολή του Στρασβούργου ακολούθησαν λίγες ημέρες αργότερα.
Η φεμινιστική διαδήλωση της 8ης Μαρτίου ενώθηκε με τη συνέλευση που πραγματοποιείται κάθε μέρα έξω από το Odéon. Καλλιτέχνες, φοιτητές, τεχνικοί διεκδικούν το άνοιγμα των πολιτιστικών χώρων, ένα επιπλέον «λευκό έτος», έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής και της ψυχολογικής επισφάλειας και την ακύρωση της δρομολογημένης μεταρρύθμισης του ταμείου ανεργίας. Η Γαλλία μετρούσε τον τελευταίο μήνα πάνω από 100 χώρους υπό κατάληψη.
Οι καταληψίες απασχολούνται στους κλάδους του πολιτισμού, του τουρισμού και της εστίασης με εφήμερες συμβάσεις. Στα καλλιτεχνικά επαγγέλματα, ειδικά, ένα μέρος του χρόνου εργασίας (εκείνου που απαιτείται για τις μετακινήσεις, την έρευνα ή την εκπαίδευση) δεν αμείβεται άμεσα από τον εργοδότη, αλλά από το ταμείο ανεργίας. Το σύστημα της intermittence τους επιτρέπει να ασκούν το επάγγελμά τους και να εργάζονται σύμφωνα με τους χρόνους και τις συνθήκες της καλλιτεχνικής παραγωγής, χωρίς αυτό να μεταφράζεται σε μια απόλυτη οικονομική επισφάλεια.
Το κίνημα αποτελείται επίσης από νέες και νέους που δεν έχουν προλάβει να εργαστούν. Μια κοπέλα κρατάει ένα πανό που αναφέρεται στον θάνατο του Μολιέρου: «Θα πεθάνουμε - και ούτε καν στο σανίδι». Μια άλλη μας καλεί να επιλέξουμε ανάμεσα «στα σανίδια του θεάτρου και τα σανίδια του φέρετρου». Αντιστέκονται στον φόβο, στην ενοχοποίηση της νεολαίας, στην επ' αόριστον αναβολή της ζωής: σπουδές που μόλις ολοκληρώθηκαν και φαίνεται να μην οδηγούν πουθενά, σχέδια που δεν θα δουν το φως της μέρας -μια γενιά κλεισμένη πίσω από «μεγάλα και υψηλά τείχη».
Οι απαιτήσεις δεν είναι μόνο κλαδικές, αμφισβητούν ένα σχέδιο με κομβική σημασία για το σύνολο της κοινωνίας. Η μεταρρύθμιση του ταμείου ανεργίας αναμένεται να τεθεί σε ισχύ την 1η Ιουλίου, εκτός αν ακυρωθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας, που έκρινε την πρώτη της εκδοχή αντίθετη με την αρχή της ισότητας. Συναντάει ολοένα και πιο έντονη αντίδραση: ένα ενιαίο, πρωτοφανές συνδικαλιστικό μέτωπο σχηματίστηκε εναντίον της.
Εισάγει μια νέα μέθοδο για τον υπολογισμό του ημερομισθίου αναφοράς, που καθορίζει το ύψος των παροχών και τροποποιεί τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να δικαιούται κανείς αποζημίωση, εντείνοντας ταυτόχρονα τον έλεγχο των ανέργων. Σε μια περίοδο κρίσης οδηγεί στην κατακόρυφη πτώση των εισπραττόμενων ποσών και του αριθμού των αποζημιωμένων ανέργων.
Ο κοινωνιολόγος Mathieu Grégoire έδειξε πως η μέθοδος αυτή καταλήγει ορισμένες φορές σε διαφορές της τάξης του 1 προς 24 για την ίδια εργασία και τον ίδιο μισθό. Επίσημες μελέτες αναφέρουν διαφορές της τάξης του 1 προς 47. Πριν από την εφαρμογή της αποδεικνύεται ριζικά άνιση και αυθαίρετη.
Η μεταρρύθμιση διέπεται από τη λογική της «ενεργοποίησης των ανέργων», της επιστροφής τους στην εργασία με κάθε κόστος -μια λογική που τείνει να τους υποχρεώνει να δεχτούν δουλειές χαμηλότερης ποιότητας. Η πίεση που δέχονται επιφέρει, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Michel Husson, «ένα θλιβερό παιχνίδι μουσικής καρέκλας»: αποδεχόμενοι θέσεις άσχετες με τις δεξιότητές τους, τις στερούν από άλλους ανέργους με λιγότερα προσόντα.
Αποσκοπεί στην επανένταξη του ταμείου στα δημόσια οικονομικά. Η Unédic, διαχειρίστρια του ταμείου, δημιουργήθηκε με βάση την αρχή της «ισοτιμίας» και του «διαλόγου μεταξύ των κοινωνικών εταίρων». Το διοικητικό της συμβούλιο μοιράζεται ανάμεσα σε συνδικαλιστικούς και εργοδοτικούς εκπροσώπους. Το 2018, για πρώτη φορά μετά από 34 χρόνια, η μεταξύ τους διαπραγμάτευση δεν κατέληξε σε συμφωνία και οι νέοι όροι του ταμείου καθορίστηκαν με διάταγμα.
Όσο οι πόροι αποτελούνταν από εισφορές ανάλογες με το μισθολογικό κόστος, φαινόταν λογικό η διαχείρισή τους να είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης μεταξύ εργοδοτών και συνδικάτων. Οι εισφορές των εργαζομένων καταργήθηκαν όμως το 2018 και αντικαταστάθηκαν από έναν φόρο που επιβάλλεται σε όλα τα εισοδήματα. Αυτή η νέα πηγή χρηματοδότησης αντιστοιχεί σήμερα στο 1/3 των πόρων της Unédic: οι εργαζόμενοι δεν συνεισφέρουν πλέον, τουλάχιστον τυπικά, στη χρηματοδότηση.
Η μεταρρύθμιση προτείνει εν τέλει μια αλλαγή παραδείγματος. Οργανώνει τη μετάβαση από μια προσέγγιση βασισμένη στην ασφάλιση («έχω συνεισφέρει, δικαιούμαι να αποζημιωθώ») σε μια προσέγγιση βασισμένη στην παροχή βοήθειας. Ο στόχος είχε διευκρινιστεί από τον Macron κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας. Κατά τον Michel Husson, η κυβέρνηση ανοίγει έτσι την πόρτα σ’ ένα σύστημα αποζημίωσης που αποσυνδέεται από τις εισφορές και αναπροσαρμόζεται με βάση τους δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Η ύφεση που δοκιμάζει σήμερα τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα δεν είναι συγκυριακή. Εντάσσεται στο πλαίσιο μιας γενικότερης νεοφιλελεύθερης στρατηγικής: εμπορευματοποίηση του πολιτισμού, μαζική ψηφιοποίηση, ιδιωτικοποίηση της Υγείας και της Παιδείας, τεχνοκρατική και αδιαφανής λήψη των αποφάσεων, παραβιάσεις του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και ποινικοποίηση της πολιτικής αντιπαράθεσης στο όνομα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, επιθετικές μεταρρυθμίσεις των εργασιακών δικαιωμάτων και των κοινωνικών παροχών, κατακερματισμός της κοινωνίας.
Όπως δηλώνει ο ηθοποιός και διευθυντής θεάτρου Charles Berling, «η κρίση που βιώνουμε επιταχύνει μια μετάβαση που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και 20 χρόνια».
* Ο Δημήτρης Αλεξάκης είναι συνιδρυτής του ΚΕΤ, ανεξάρτητου χώρου της Κυψέλης, που συνεργάζεται στενά με καλλιτέχνες και χώρους από τη Γαλλία
Ελλάδα: Η μάχη κατά του νομοσχεδίου Χατζηδάκη έχει ξεκινήσει
Του Κώστα Κεχαγιόγλου*
Οι καλλιτέχνες και οι εργαζόμενοι στον πολιτισμό, πριν ακόμα ξεσπάσει η οικονομική κρίση του 2010, βιώνουμε μεγάλες ανατροπές στο εργασιακό καθεστώς. Τα Μνημόνια στην αρχή και η πανδημία στη συνέχεια έδωσαν τη χαριστική βολή, καταδικάζοντας τον κλάδο μας, θέαμα - ακρόαμα, στην εργασιακή αφάνεια, βάζοντας σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωσή μας, ειδικά με τα πλήρως ανεπαρκή μέτρα στήριξης. Τώρα έρχεται ένα ακόμα σοβαρό χτύπημα μέσα από το νομοσχέδιο που δρομολογεί προς ψήφιση η κυβέρνηση.
Το νομοσχέδιο για τις αλλαγές στα εργασιακά του Κ. Χατζηδάκη θα επιδεινώσει τα εργασιακά δικαιώματα. Το ίδιο θα συμβεί και στον δικό μας χώρο, στους ανθρώπους που εργάζονται στα θεάματα. Διαμορφώνει μια ακόμα πιο ελαστική εργασιακή συνθήκη. Το οκτάωρο είναι ο πρώτος στόχος.
Οι εργαζόμενοι στον χώρο μας αρκετές φορές χρειάζεται να δουλέψουμε υπερωρίες. Ενδεικτικά αυτό συμβαίνει σε προετοιμασία παράστασης, σε τηλεοπτικό γύρισμα, όταν υπάρχει εργασία και ταξίδι την ίδια μέρα σε περιοδεία κ.ά. Και πράγματι υπάρχουν περιπτώσεις, τις οποίες έχουμε αναδείξει, που αυτό γίνεται χωρίς την πρόσθετη αμοιβή, χωρίς να καταβληθεί επιπλέον της μισθοδοσίας η προβλεπόμενη προσαύξηση υπερωρίας.
Τι αλλάζει, λοιπόν; Αλλάζει, κάτι σημαντικό: σε ποιον ανήκει το νόμιμο δικαίωμα. Δηλαδή είναι, σαν να λέμε, ότι το να περάσεις με κόκκινο απαγορεύεται. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν οδηγοί που περνούν με κόκκινο. Και επειδή υπάρχουν αυτοί οι οδηγοί νομιμοποιούμε την παράβαση. Για να ξαναγυρίσουμε, λοιπόν, στους εργαζόμενους, για να καταβάλλονται τα νόμιμα, αυτό που χρειάζεται είναι να ισχυροποιηθεί το εργασιακό πλαίσιο με ισχυρούς εκλεκτικούς μηχανισμούς, ώστε παραβατικές συμπεριφορές να είναι απόβλητες και όχι να νομιμοποιήσουμε την παράβαση.
Επιπλέον το νομοσχέδιο εισάγει σειρά ρυθμίσεων οι οποίες αλλάζουν τις διαδικασίες των σωματείων, όπως είναι το ηλεκτρονικό μητρώο («φακέλωμα» το λέμε εμείς) και η ηλεκτρονική ψηφοφορία. Η ηλεκτρονική ψηφοφορία θα δυσκολέψει την προκήρυξη απεργίας και τα σωματεία δεν θα είναι σε θέση να διασφαλίσουν ότι η διαδικασία είναι αδιάβλητη, ότι δεν παρακολουθεί απευθείας το μάτι του εργοδότη. Η φυσική παρουσία είναι μια εγγύηση ότι ο εργαζόμενος μπορεί να εκφραστεί και να ψηφίσει ελεύθερος.
Τα επόμενα εμπόδια μπαίνουν στο δικαίωμα των εργαζομένων να υπερασπιστούν τη συνταγματικά κατοχυρωμένη απεργία με την απαγόρευση της περιφρούρησής της ώστε να αποτρέψουν απεργοσπαστικές πρακτικές από τον εργοδότη ή ακόμα και πρόσληψης απεργοσπαστών. Η συγκεκριμένη πρακτική, αυτή της περιφρούρησης της απεργίας, είναι απαραίτητη για να μπορέσει να ξεπεραστεί ο φόβος των εργαζομένων και να νιώσουν τη συλλογική προσπάθεια της διεκδίκησης των αιτημάτων τους.
Το τρίτο και σημαντικότερο χτύπημα στο δικαίωμα της απεργίας είναι το ποσοστό σε προσωπικό ασφάλειας για την ημέρα τη απεργίας που αυξάνεται σε 35%, καθιστώντας την απεργία ανίσχυρη.
Το βασικό που θέλει να περάσει το νομοσχέδιο είναι ότι δεν υπάρχει συλλογική διεκδίκηση, πάρα μόνο ατομική. Γι’ αυτό και αποτελεί μια μεγάλη μάχη, και αυτή η μάχη ξεκίνησε στις 26 Νοέμβριου. Τη σκυτάλη πήρε η επέτειος της Πρωτομαγιάς, που φέτος τιμήθηκε στις 6 Μαΐου με μεγαλειώδη συμμετοχή του κόσμου της εργασίας.
Δικαίως έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως η μητέρα των μαχών. Το συνδικαλιστικό κίνημα δείχνει να έχει αυξημένη ενότητα και αντανακλαστικά. Δυστυχώς, μεγάλος απών μέχρι στιγμής από αυτή τη μάχη είναι το προεδρείο της ΓΣΕΕ. Ελπίζουμε αυτό να διορθωθεί μπροστά στην κατάθεση του νομοσχεδίου.
* Ο Κώστας Κεχαγιόγλου είναι πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος Ακροάματος
Χιλή: Η κληρονομιά της δικτατορίας του Πινοσέτ...
Του Πέδρο Βικούνια*
Η πανδημία μας ανάγκασε να αντικρίσουμε κατάματα τη σκληρή πραγματικότητα που ζουν οι καλλιτέχνες στη χώρα μας και που για χρόνια ήταν κάπως κρυμμένη από την ψευδαίσθηση ότι ζούσαμε σε μια χώρα που ήταν στο τσακ να βγει από την υπανάπτυξη.
Για πολύ καιρό στη Χιλή είχαμε την εντύπωση πως η μεταπολίτευση μετά τη δικτατορία του Πινοσέτ σήμανε την αξιοποίηση της τέχνης και του πολιτισμού γενικότερα και την τελική αναγνώρισή της από την Πολιτεία και τις αρχές της. Τότε είχαμε τη βεβαιότητα ότι το κράτος θα αναλάμβανε την υποστήριξη των καλλιτεχνών και των ανθρώπων του πολιτισμού -όπως λέμε στην Χιλή-, αυξάνοντας τον προϋπολογισμό για τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών κάτω από τις οποίες γινόταν η πολιτιστική δραστηριότητα τα χρόνια της δικτατορίας.
Όμως, παρά τις έντονες προσπάθειες από τις πρώτες ημέρες της μεταπολίτευσης, η δημιουργία ενός υπουργείου Πολιτισμού άργησε τελικά 28 χρόνια να πραγματοποιηθεί. Ο τρόπος με τον οποίο οι δημοκρατικές πια κυβερνήσεις αντιμετώπισαν το πολιτιστικό ζήτημα ακολούθησε τις συντεταγμένες μιας νεοφιλελεύθερης κοινωνίας, δηλαδή άφησε, ουσιαστικά, την πρωτοβουλία στον ιδιωτικό τομέα.
Η επέμβαση του κράτους στα πολιτιστικά περιορίστηκε στη δημιουργία ενός προγράμματος διαγωνισμών για τη χρηματοδότηση έργων, που υφίσταται μέχρι και τώρα, που δεν εξασφαλίζει την προβολή και τη διάδοση των δημιουργιών και που είχε αποτέλεσμα να επαναληφθεί στον χώρο του πολιτισμού ο ίδιος τρόπος κατανομής των πόρων, όπως και στις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες. Εξακολουθεί να υπάρχει και ίσως και αυξάνεται η μεγάλη ανισότητα στην εξέλιξη και την ανάπτυξη του πολιτισμού όσον αφορά την κάλυψη της επικράτειας.
Αυτό το σύστημα εξασφαλίζει μόνο κάποια δουλειά για περίπου πέντε μήνες τον χρόνο, με πολύ χαμηλούς μισθούς ή μεροκάματα, που δεν αρκούν για να καλύψουν όλο τον χρόνο ενός εργαζομένου.
Για μεγάλο μέρος των καλλιτεχνών η κατάσταση παραμένει επισφαλής. Οι εργαζόμενοι στα πολιτιστικά ζητήματα εξακολουθούν να δουλεύουν χωρίς συμβόλαια εργασίας και χωρίς καμία φροντίδα από το κράτος. Η πλειονότητά τους δεν έχει κάλυψη υγείας ούτε και έχουν τρόπο να εξασφαλίσουν κάποια σύνταξη.
Στη Χιλή το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, αν μπορούμε να το λέμε έτσι, είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις που διαχειρίζονται τις εισφορές των εργαζομένων συνήθως επενδύοντας τα κεφάλαια στο χρηματιστήριο. Οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους στα πολιτιστικά θέματα δεν θα έχουν σύνταξη και θα πρέπει να επιβιώσουν με τη Βασική (αλληλέγγυα) Κρατική Σύνταξη, που αντιστοιχεί στα 200 ευρώ περίπου.
Από μια άλλη πλευρά, τα κέντρα ή οι δραστηριότητες που παίρνουν ετήσια επιχορήγηση είναι πολύ λίγα, ανάμεσά τους και το Θεατρικό Φεστιβάλ «Σαντιάγο α Μιλ» (μια ιδιωτική πρωτοβουλία), το Δημοτικό Θέατρο του Σαντιάγο (η Όπερα), η Ορχήστρα Δωματίου του υπ. Πολιτισμού και πολύ λίγες άλλες.
Το κράτος έχει αφήσει την ανάπτυξη του πολιτισμού στα χέρια της αγοράς και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και στην ουσία αντιλαμβάνεται την κάθε καλλιτεχνική δημιουργία μόνο ως ένα εμπορικό προϊόν που θα πρέπει να επιβιώσει ακολουθώντας τους νόμους της αγοράς.
* Ο Πέδρο Βικούνια είναι ηθοποιός και συγγραφέας
ΗΠΑ: Χιλιάδες καλλιτέχνες στην οργή και την εγκατάλειψη
Της Ακτίνας Σταθάκη*
Στην “πολιτιστική πρωτεύουσα της Αμερικής”, τη Νέα Υόρκη, ο κλάδος του πολιτισμού αποτελείται αφενός από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, των οποίων το μέγεθος μπορεί να κυμαίνεται από ένα μικρό θέατρο 50 θέσεων μέχρι έναν οργανισμό σαν τη Μetropolitan Opera, που χρηματοδοτούνται από ίδια κέρδη, ιδρύματα και κρατικές / πολιτειακές επιχορηγήσεις (χωρίς όμως να είναι κρατικοί φορείς) και από εμπορικούς οργανισμούς (όπως π.χ. τα θέατρα του Broadway). Μόνο στην πόλη της Νέας Υόρκης, όλοι αυτοί απασχολούν, υπό κανονικές συνθήκες, περί τους 300.000 εργαζόμενους και αποφέρουν πάνω από 2 δισ. δολάρια στην πόλη ετησίως.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ως αποτέλεσμα της πανδημίας οι θέσεις εργασίας καλλιτεχνών μειώθηκαν κατά 69% την τελευταία χρονιά, με πλήθος καλλιτεχνών και συναφών επαγγελμάτων (όπως οι εργαζόμενοι στην καλλιτεχνική εκπαίδευση μουσείων και οργανισμών, οι οποίοι δέχθηκαν και το μεγαλύτερο πλήγμα) είτε να απολύονται είτε να τίθενται σε διαθεσιμότητα.
Χαρακτηριστικά η Metropolitan Opera απέλυσε όλους τους εργαζομένους της που ανήκαν σε σωματεία -καθώς αυτοί κοστίζουν στον οργανισμό πιο ακριβά λόγω των μίνιμουμ αμοιβών και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που απολαμβάνουν- και το Μουσείο Whitney απέλυσε το 20% του προσωπικού του. Ως αποτέλεσμα, οι αιτήσεις για ενίσχυση από το ταμείο ανεργίας στους εργαζομένους των τεχνών αυξήθηκαν κατά 1.208%, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον εργασιακό κλάδο.
Ως επί το πλείστον οι καλλιτέχνες ενισχύθηκαν από το κράτος βάσει εισοδηματικών κριτηρίων αφενός με επιδόματα ανεργίας (500 δολάρια την εβδομάδα κατά μέσον όρο), αφετέρου με έκτακτα επιδόματα πανδημίας (300 δολάρια την εβδομάδα κατά μέσον όρο). Η πολιτεία της Νέας Υόρκης δημιούργησε προγράμματα ενίσχυσης μη κερδοσκοπικών πολιτιστικών οργανισμών με επιχορηγήσεις και δάνεια προκειμένου να καλύψουν τις άμεσες ανάγκες τους, αλλά και να μην αναγκαστούν να απολύσουν προσωπικό -ενισχύσεις που όμως σε μεγάλο βαθμό απέκλεισαν τις πολύ μικρές επιχειρήσεις πολιτισμού και τα μικρά ανεξάρτητα θέατρα, που ακόμα παλεύουν για τη βιωσιμότητά τους.
Η πιο σκληρή παράμετρος των επιπτώσεων της πανδημίας στο ήδη επισφαλές εργασιακό τοπίο των Αμερικανών καλλιτεχνών είναι η απώλεια της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης: χιλιάδες καλλιτέχνες είτε έχασαν την περίθαλψή τους επειδή δεν συγκέντρωναν αρκετές ώρες εργασίας τον μήνα προκειμένου να καλύπτονται, είτε αναγκάστηκαν, προκειμένου να τη διατηρήσουν, να πληρώνουν από την τσέπη τους ποσοστά τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις τριπλασιάστηκαν.
Με ακραίο κυνισμό, τόσο οι εταιρείες όσο και τα σωματεία, προκειμένου να καλύψουν τα χαμένα εισοδήματά τους, αύξησαν οι μεν τα κόστη της περίθαλψης και οι δε το μίνιμουμ των ωρών που πρέπει κάποιος να εργάζεται για να τη δικαιούται, αφήνοντας χιλιάδες καλλιτέχνες στην οργή και την εγκατάλειψη.
* Η Ακτίνα Σταθάκη εργάζεται ως υπεύθυνη καλλιτεχνικού προγραμματισμού και παραγωγός μεταξύ Αθήνας και Νέας Υόρκης
Σκωτία: Η εξαίρεση στον κανόνα
Του Φίλιππου Φιλίππου*
Στο Εδιμβούργο εργάζομαι από το 2013. Το 2015, μαζί με τον Βαγγέλη Μακρυγιαννάκη, ιδρύσαμε τη θεατρική ομάδα Ludens Ensemble. Εδώ οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από αυτές στην Ελλάδα.
Οι καλλιτέχνες και οι ομάδες χρηματοδοτούνται από διάφορους φορείς, με κυριότερο το Creative Scotland, που αποτελεί τον βασικό κρατικό πολιτιστικό οργανισμό. Οι καλλιτέχνες μπορούν να υποβάλουν αίτηση χρηματοδότησης οποιαδήποτε στιγμή του έτους με τη μόνη προϋπόθεση να υπάρχει το χρονικό περιθώριο των 8 εβδομάδων, τουλάχιστον, από την ημέρα κατάθεσης της αίτησής τους έως την έναρξη των προβών. Αυτό αφορά τις χρηματοδοτήσεις μέχρι 15.000 λίρες, για τις οποίες αίτηση μπορούν να υποβάλουν ομάδες, άτομα ή μη κερδοσκοπικές εταιρείες. Για μεγαλύτερη επιχορήγηση αυξάνεται το χρονικό όριο στις 12 εβδομάδες.
Αν απορριφθεί η αίτηση ενός καλλιτέχνη, η απάντηση συνοδεύεται από τους λόγους της απόρριψης μαζί με οδηγίες για το τι μπορεί να κάνει για να ενδυναμώσει την αίτησή του.
Στη Σκωτία δεν είναι τυχαίο που υπάρχουν τόσα πολλά φεστιβάλ από όλο το φάσμα των τεχνών, παρότι το πιο γνωστό είναι αυτό του Εδιμβούργου, το Fringe Festival. Υπάρχουν ακόμα και δύο ελληνικά φεστιβάλ, το "Syn Festival" και το ελληνικό φεστιβάλ κινηματογράφου.
Οι Σκωτσέζοι αγαπούν τις τέχνες, αγαπούν τους καλλιτέχνες. Για παράδειγμα, μόλις ξέσπασε η πανδημία, το Creative Scotland σχεδόν άμεσα επιχορήγησε την πλειονότητα των καλλιτεχνών με έως 2.000 λίρες, που μπορούσαν να λάβουν τρεις φορές, ζητώντας απλώς το βιογραφικό και μια συστατική επιστολή από κάποιο θέατρο όπου εργάστηκαν. Έτσι δεν υπήρξε κανένα σχεδόν γραφειοκρατικό ζήτημα ή εμπόδιο.
Φυσικά δεν είναι αρκετά αυτά τα χρήματα, αλλά, σε συνδυασμό με τη βοήθεια που έδωσε σε όλους τους εργαζόμενους η κυβέρνηση με το Universal Credit και με την επιχορήγηση της εργασίας στο 80% του μισθού, βοήθησε πολύ. Επιχορήγηση δεν έλαβαν οι καλλιτέχνες που έπαιρναν ένα άλλο κρατικό βοήθημα.
Σε ό,τι αφορά τα εργασιακά των καλλιτεχνών, υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις οι οποίες τηρούνται κατά γράμμα, ενώ επίσης υπάρχει σεβασμός στα πνευματικά δικαιώματα. Είναι σημαντικό το ότι τα θέατρα τηρούν τον νόμο. Νομίζω πως είναι επίσης πολύ σημαντικό ότι, για να ανεβάσεις μια παράσταση σε θέατρο ή να επιχορηγηθείς, πρέπει να έχεις καταθέσει ένα πλάνο ότι υπάρχει προσβασιμότητα για όλους, από πολίτες με αναπηρίες μέχρι πρόσφυγες και άλλες κοινωνικές ομάδες. Και ως ομάδα δίνουμε προτεραιότητα στην προσβασιμότητα γιατί πιστεύουμε ότι το θέατρο και η τέχνη πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους.
Σε σχέση με τα ωράρια, οι πρόβες είναι οκτάωρες, συνήθως διαρκούν τρεις εβδομάδες και είναι πληρωμένες. Υπάρχει συναδελφικότητα στη Σκωτία και κατανόηση. Οι δουλειές γίνονται ομαδικά και με μεγάλο σεβασμό προς τους εργαζόμενους της κάθε ομάδας ή του κάθε θεάτρου. Στις συλλογικές συμβάσεις των κρατικών και μεγάλων ιδιωτικών θεάτρων προβλέπεται και ελάχιστος μισθός ανά εβδομάδα πρόβας και παραστάσεων περίπου 500 λίρες για τους ηθοποιούς, 600 λίρες για σκηνοθέτες, ενώ πληρώνεται ένας μισθός 1.615 λιρών για την προετοιμασία πριν τις πρόβες.
Αυτή τη στιγμή γίνονται πολλές συζητήσεις από πάρα πολλούς φορείς για το πώς θα πορευτούμε μετά την πανδημία. Υπάρχει γενικότερα και το ενδεχόμενο πολλά θέατρα να μην μπορέσουν να ανοίξουν γιατί ο χρόνος που είναι κλειστά ξεπερνάει πλέον τους 12 μήνες.
Γενικότερα τα αντανακλαστικά των πολιτιστικών φορέων στην Σκωτία είναι υψηλά. Φυσικά γίνονται και εδώ λάθη και υπάρχουν παραλείψεις. Δεν είναι όλα ρόδινα, αλλά υπάρχει γόνιμο κλίμα και διάθεση να γίνουν αλλαγές προς το καλύτερο.
* Ο Φίλιππος Φιλίππου είναι σκηνοθέτης
