Στις γυναίκες που μόχθησαν, και με αξιοσύνη, ευστροφία και ευρηματικότητα κράτησαν όρθια οικογένεια και σπιτικό, σε έναν τόπο τραχύ και άγονο, ρημαγμένο από τον πόλεμο, την κατοχή, τον εμφύλιο και τη μετανάστευση, στις υφάντρες της Βλάστης Κοζάνης, είναι αφιερωμένο το ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου «The Weavers», που τιμήθηκε με το Best Documentary Award στο πρόσφατο 3ο διεθνές Athens Fashion Film Festival.
Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει μια ιστορία προκοπής, αυτάρκειας και λαϊκής δημιουργικότητας, που, σε χρόνια φτώχειας και ανέχειας, βάζει αρχές της δεκαετίας του 1960 τα θεμέλια ενός πρώιμου γυναικείου συνεταιρισμού που στήθηκε πάνω σε μια τοπική παράδοση με τη συμβολή της σουηδικής φιλανθρωπικής οργάνωσης IM, βασιζόμενου στην αλληλοβοήθεια και την αξιοποίηση των τοπικών πόρων και συνηθειών.
«Πρόκειται για μια πρώιμη μορφή κοινωνικής οικονομίας» εξηγεί ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μιλώντας για το πρωτότυπο αυτό εγχείρημα που τόνωσε το χωριό σε χρόνια δύσκολα, χειραφέτησε τις γυναίκες και έκανε γνωστή σε όλη την Ευρώπη την τέχνη και τη δημιουργικότητά τους μέσα από τα υφαντά των αργαλειών τους.
Γι' αυτές τις γυναίκες με τα αδρά χέρια, την ευπρέπεια, το ανοιχτό μυαλό και τη ζεστή καρδιά, που πολλές μετρούν πια τις βαθιές ρυτίδες τους κι ανάθρεψαν με τους αργαλειούς τους παιδιά και φρόντισαν γέροντες γονείς. Είναι οι ίδιες γυναίκες που, με σωφροσύνη, νοικοκυροσύνη και τρυφερότητα, έδωσαν αξία στα μεγάλα και τα μικρά του βίου.
Όταν ο σκηνοθέτης βρέθηκε στη Βλάστη, εντυπωσιάστηκε από ένα κτήριο που ξεχώριζε για τη διαφορετική αρχιτεκτονική του. Ήταν το «σουηδικό», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, που φιλοξενούσε για περισσότερα από τριάντα χρόνια τις υφάντρες του χωριού. «Σε αυτήν την ορεινή κοινότητα συνυπήρξαν για χρόνια δύο πολιτισμοί, οι ντόπιοι και οι Σουηδοί, που τους επισκέπτονταν συχνά μεταφέροντας τεχνογνωσία και συμμετέχοντας στην προώθηση των προϊόντων στις αγορές.
«Τα υφαντά γίνονται ανάρπαστα. Αλλά η οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών ταράζει την πατριαρχική κοινωνία του χωριού, αλλάζει τις ισορροπίες των οικογενειών και, σε βάθος χρόνου, τη ζωή των κατοίκων της μικρής κοινότητας» ομολογεί ο Δ. Κουτσιαμπασάκος.
Ταξιδεύει στη Σουηδία, επισκέπτεται την οργάνωση IM και εντυπωσιάζεται από το πολύτιμο φωτογραφικό αρχείο της Βλάστης. Η συνάντηση με τις υφάντρες, τις αφηγήσεις και τις ιστορίες που του εμπιστεύτηκαν υπήρξε, όπως λέει, «μάθημα ζωής» για τον ίδιο.
«Μου έκανε εντύπωση με πόσο βαθιά εκτίμηση, νοσταλγία και αγάπη θυμόντουσαν εκείνη την περίοδο της ζωής τους. Αναλογιζόμενες ταυτόχρονα το άδικο και το κρίμα αυτής της διακοπής. Την ίδια ώρα δεν έκρυβαν τον προβληματισμό τους για την εύρεση τρόπων συνέχισης του πετυχημένου αυτού εγχειρήματος.
Ήταν κάτι πολύ συγκινητικό. Οι υφάντρες της πρώτης εποχής, που είναι πια γερόντισσες, επέστρεψαν στον χώρο όπου ύφαιναν στα νιάτα τους. Θυμήθηκαν και μοιράστηκαν μαζί μου τις αναμνήσεις από εκείνη την εποχή. Αυτές οι γυναίκες είναι κομμάτι της ιστορίας της πατρίδας μας. Πολλές έφυγαν από τον τόπο τους. Είτε παντρεύτηκαν είτε ακολούθησαν την περιπέτεια και τη μοίρα της μετανάστευσης των οικογενειών και την αναζήτηση εργασίας των συζύγων τους. Το συγκεκριμένο εγχείρημα δεν μπόρεσε να ανακόψει το ρεύμα αστυφιλίας και αστικοποίησης που κυριάρχησε για τρεις δεκαετίες» καταλήγει.
Το ντοκιμαντέρ πραγματοποιήθηκε με την αρωγή του αμπελουργού Βαγγέλη Γεροβασιλείου και της συζύγου του Σόνιας στη μνήμη των γονιών της.
