Για τον καθηγητή Διεθνούς Δικαίου Πέτρο Λιάκουρα ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε τις εντάσεις και τα προβλήματα με την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο είναι να πείσουμε και τις άλλες χώρες και να πάμε ανά ζεύγη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αναλυτικά η συνέντευξη:
Χρειάζεται να καθίσουν όλες οι χώρες της ανατολικής Μεσογείου σε ένα τραπέζι για να συνεννοηθούν πώς θα εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες της περιοχής προς όφελος των λαών τους;
Η απάντηση είναι ναι. Όχι μόνο επειδή η περιοχή έχει υδρογονάνθρακες, οι οποίοι είναι περιζήτητοι αυτή την περίοδο. Αυτή τη στιγμή έχουμε μια τρικυμία στην ανατολική Μεσόγειο. Πολλές διαμάχες, από τη Συρία και τον Λίβανο μέχρι τη Λιβύη, πολλές εντάσεις, όπως για παράδειγμα μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου και όχι μόνο, αλλά και πολλά κοινά προβλήματα, όπως τα περιβαλλοντικά και η κλιματική αλλαγή. Κάποια στιγμή θα πρέπει όλες οι χώρες να αρχίσουν να συνεργάζονται, να βρουν κοινό έδαφος σε κάποιους τομείς.
Και να κάνουν τις οριοθετήσεις των θαλάσσιων ζωνών τους;
Προφανώς. Όμως, έχουμε ένα μεγάλο πρόβλημα στην περιοχή που δεν το συναντάμε πουθενά αλλού στον κόσμο. Δύο οριοθετήσεις στην ίδια περιοχή, μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης από τη μια και μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου από την άλλη. Όσο κι αν η πρώτη είναι παράνομη και η δεύτερη απολύτως νόμιμη, δεν παύει να είναι μια μεγάλη διαφορά η οποία προκαλεί ένταση.
Ποια είναι η ενδεδειγμένη σειρά για να λυθεί η εκκρεμότητα με τις οριοθετήσεις;
Πρέπει να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις τα αντικείμενα κράτη μεταξύ τους ανά ζεύγη και να αρχίσουν τις οριοθετήσεις. Θα πρέπει να ολοκληρωθεί η οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Θα πρέπει να συνεννοηθούμε με την Τουρκία και την Αίγυπτο για την περιοχή μεταξύ 28ου και 30ου μεσημβρινού - μια περιοχή που δεν έχει οριοθετηθεί και όπου το 2020 ενεργούσε το «Oruc Reis». Θα πρέπει να μιλήσουμε με τη Λιβύη. Δεν είναι εύκολο, καθώς έχουμε προβλήματα σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, αλλά αυτός είναι ο τρόπος.
Ναι μεν έχουμε δύο οριοθετήσεις στην ίδια περιοχή, την ελληνοαιγυπτιακή και την τουρκολυβική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει λύση. Θα πρέπει όλες οι πλευρές να αποδεχθούν να παραπέμψουν τις διαφορές, κατά ζεύγη, στο Διεθνές Δικαστήριο - και να γίνουν οι οριοθετήσεις εξ υπαρχής.
Στο Δικαστήριο η απόφαση θα είναι εύκολη, αλλά για να φτάσουμε μέχρι το Δικαστήριο χρειάζεται μια πολιτική ώσμωση. Θα πρέπει να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των χωρών, να αντιληφθούν όλες τα πλεονεκτήματα της καλής γειτονίας. Όταν μια οριοθέτηση -όπως η τουρκολυβική- είναι στο διηνεκές αμφισβητούμενης νομιμότητας, δεν είναι χρήσιμη για καμία από τις δύο χώρες. Σας θυμίζω, άλλωστε, ότι η Τουρκία έκανε την οριοθέτηση με τη Λιβύη από αντίδραση, ώστε να αποφύγει αυτό που αυτή ονομάζει απόπειρα απομόνωσής της. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα της έλλειψης διαλόγου. Εάν υπήρχε διάλογος, τα πράγματα δεν θα είχαν γίνει έτσι.
Μόνο εάν πάμε στο δικαστήριο και αποδεχθούμε τη νομολογία του θα υπάρξει ηρεμία την περιοχή.
Βοηθάει αυτή τη διαπραγμάτευση η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στη Μεσόγειο στα 12 ναυτικά μίλια;
Τα 12 μίλια βεβαίως είναι αναφαίρετο δικαίωμα και δεν μπορεί κανένα κράτος να φέρει αντίρρηση. Ωστόσο, είναι μια πολιτική απόφαση, κι αυτός που θα την πάρει θα πρέπει να ξέρει ποιες επιπτώσεις θα έχει. Για το Αιγαίο υπάρχει το casus belli, αλλά στην ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία δεν έχει εκφράσει απειλή πολέμου. Για την περιοχή των νησιών που εφάπτεται στο τουρκολιβυκό μνημόνιο η Τουρκία έχει πει ότι δεν θα επιτρέψει επέκταση, άρα έχει προειδοποιήσει ότι θα αντιδράσει. Βέβαια, μετά την ελληνοαιγυπτιακή οριοθέτηση, εάν το κάνει η Ελλάδα, δεν θα υπάρχει καταπάτηση, όπως ισχυρίζεται η Τουρκία.
Όσον αφορά την περιοχή νοτίως της Κρήτης, εκεί η Τουρκία δεν έχει κανένα δικαίωμα να εμπλακεί, ωστόσο θα υποκινήσει τη Λιβύη να αντιδράσει. Το πώς θα αντιδράσει δεν το ξέρουμε.
Να σημειωθεί, πάντως, ότι την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης η Ελλάδα την βλέπει ως πρώτο στάδιο πριν από την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Αυτό έκανε και με την Αλβανία πριν πάμε στη Χάγη για την οριοθέτηση.
Θα μπορούσε να γίνει και στην ανατολική Μεσόγειο η επέκταση -η κυβέρνηση μάλιστα το είχε αναγγείλει- αλλά κατά την άποψή μου αυτό δεν πρέπει να φανεί ως αντίδραση στο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Θα μπορούσε να το κάνει ως προσπάθεια της Ελλάδας να προσεγγίσει τη Λιβύη ώστε να προχωρήσουν στην οριοθέτηση της μεταξύ τους υφαλοκρηπίδας. Νοτίως της Κρήτης πρέπει να γίνει η επέκταση, όχι με τη λογική να προκαλέσει την Τουρκία, αλλά στη λογική ότι πάει για οριοθέτηση με τη Λιβύη. Η Λιβύη, άλλωστε, έχει λύσει τα προβλήματά της με τη γύρω περιοχή, έχει πάει στο Διεθνές Δικαστήριο με την Τυνησία και με τη Μάλτα και τα έχει λύσει προς όφελός της, καθώς έχει απέραντες ακτές.
Θα πρέπει επίσης να ξέρουμε -και να το λέμε και στο ελληνικό κοινό- ότι δεν έχουν την ίδια επήρεια οι ηπειρωτικές ακτές και τα νησιά. Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσουμε τις εντάσεις και τα προβλήματα δεν είναι η αποτροπή, είναι να πείσουμε και τις άλλες χώρες και να πάμε ανά ζεύγη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
