Η πιο ανθεκτική σχολή της ελληνικής διπλωματίας είναι αυτή της αναβολής. Αυτή που θεωρεί πως ο καιρός δουλεύει υπέρ των συμφερόντων της χώρας, οπότε δεν υπάρχει λόγος να παίρνει η εκάστοτε κυβέρνηση πρωτοβουλίες - κάποια στιγμή ο… θεός της Ελλάδας θα μας λύσει τα προβλήματα. Επειδή, μάλιστα, οι πρωτοβουλίες έχουν ενίοτε πολιτικό κόστος, οι δεξιές κυβερνήσεις τις αποφεύγουν όπως ο διάολος το λιβάνι. Το έκαναν -και όχι μόνο αυτές- επί σχεδόν τρεις δεκαετίες στο συμβολικό θέμα του ονόματος της νυν Βόρειας Μακεδονίας και εξακολουθούν να το κάνουν στο πολύ πιο ουσιαστικό ζήτημα με την Τουρκία.
Μετά την εισβολή στην Κύπρο, ελάχιστες ελληνικές κυβερνήσεις είχαν την τόλμη να βάλουν ένα στιβαρό πλαίσιο διαλόγου με την Τουρκία - και η νυν κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν φημίζεται για την τόλμη της. Για να πούμε και του στραβού το δίκιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσπάθησε να κάνει ένα βήμα συνεννόησης με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αλλά οι προκάτοχοί του στη Ν.Δ. του τράβηξαν… τα γκέμια, προειδοποιώντας τον να μην μιλάει με πειρατές. Επιπλέον, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία το 2016, ο Ερντογάν γίνεται όλο και πιο προβληματικός γείτονας, ενώ τους τελευταίους μήνες και ο Τούρκος Πρόεδρος και πολλοί Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν… ανέβει πίστα με τη ρητορική τους απέναντι στην Ελλάδα, θέτοντας ζήτημα κυριαρχίας ελληνικών νησιών διότι δεν είναι αποστρατιωτικοποιημένα.
Ακινησία: Αδιέξοδη αλλά και βολική
Αυτή τη στιγμή οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι πολύ τεταμένες και ταυτόχρονα η Ελλάδα και η Τουρκία σε προεκλογική περίοδο. Σε μια εποχή σκληρής μετάβασης, με έναν πόλεμο στην καρδιά της Ευρώπης, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να έχει εξελιχθεί σε σύγκρουση Ρωσίας-ΝΑΤΟ, στο οποίο ανήκουν τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία.
Ο Μητσοτάκης έχει αποφασίσει να ταχθεί από την πρώτη μέρα στην πλευρά των ΗΠΑ σ’ αυτή τη σύγκρουση, ο Ερντογάν προσπαθεί να κάνει τον μεσολαβητή μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας -μετ’ εμποδίων, αλλά ενίοτε επιτυχώς-, ενώ ακροβατεί μεταξύ των υποχρεώσεών του προς το ΝΑΤΟ και τις μπίζνες του με τη Ρωσία.
Για την ελληνική κυβέρνηση είναι σχεδόν αυτονόητο ότι οι σύμμαχοι δεν θα επιτρέψουν μια σύγκρουση στο Αιγαίο ούτε θα ρισκάρουν σ’ αυτή τη φάση τη συνοχή τής νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, ενώ το πιθανότερο είναι ότι το ίδιο εκτιμά και η τουρκική πλευρά. Ωστόσο, ο Ερντογάν φαίνεται να πιστεύει ότι τον βοηθάει προεκλογικά η επιθετική ρητορική έναντι της Ελλάδας, ενώ και ο Μητσοτάκης θεωρεί πως έχει βρει τη μαγική συνταγή να αντικρούει κάθε κριτική κατηγορώντας τους αντιπάλους του ότι είναι περίπου φερέφωνα του Ερντογάν. Εφόσον η ένταση παραμένει ελεγχόμενη και δεν προκύπτει κάποιο -αθέλητο μεν, επικίνδυνο δε- θερμό επεισόδιο, η κατάσταση μοιάζει βολική και για τις δύο κυβερνήσεις.
Η αναγκαιότητα μιας πρωτοβουλίας
Ομως αυτή η εικόνα είναι απατηλή. Η ακινησία της έντασης δεν λειτουργεί προς όφελος της Ελλάδας. Εν μέρει, επειδή δεν είναι εξίσου ακίνητη η Τουρκία. Μπορεί οι κινήσεις της Άγκυρας με το τουρκολυβικό μνημόνιο για τα θαλάσσια σύνορα στο τέλος του 2019 και με τη νέα συμφωνία για τουρκικές έρευνες εντός της λιβυκής ΑΟΖ να χαρακτηρίζονται από τη διεθνή κοινότητα παράνομες, ωστόσο δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο μια συνολική διευθέτηση στην Ανατολική Μεσόγειο. Στόχος όλων των χωρών της περιοχής (θα έπρεπε να) είναι να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες αυτής της θάλασσας προς όφελος των λαών τους - και χωρίς να καταστρέψουν ακόμη περισσότερο την υπέροχη και εύθραυστη κοινή μας θάλασσα. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, απαιτείται διάλογος. Και τολμηρές πρωτοβουλίες για να δημιουργηθεί το πλαίσιο αυτού του διαλόγου. Μια τέτοια πρωτοβουλία έριξε πριν από είκοσι μέρες στο τραπέζι ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. τασσόμενος υπέρ μιας έντιμης προσπάθειας για συνεννόηση με την Άγκυρα για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Και υποστηρίζοντας πως πριν ξεκινήσει ένας ουσιαστικός διάλογος, θα πρέπει η Ελλάδα να ασκήσει το κυριαρχικό της δικαίωμα και να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ισως, λοιπόν, θα πρέπει πρώτα να γίνει ένας ουσιαστικός διάλογος εντός της χώρας επί της πρότασης του Αλέξη Τσίπρα, μήπως και πιεστεί η κυβέρνηση να εγκαταλείψει την αδιέξοδη ακινησία.
Αλέξης Τσίπρας, πρόεδρος ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.
Η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν και πρέπει να επιδιώξουν την οριοθέτηση της ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με όλες τις όμορες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Στη βάση των αρχών του Δικαίου της Θάλασσας, των ήδη υφιστάμενων συμφωνιών οριοθέτησής μας, αλλά και της σχετικής νομολογίας. Στο πλαίσιο αυτό η Ελλάδα δικαιούται και οφείλει να προβεί άμεσα στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως ακριβώς έχει ήδη πραγματοποιήσει η Τουρκία στην ίδια περιοχή.
Είναι ένα δικαίωμα αναφαίρετο με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Και ο καταλληλότερος χρόνος να το υλοποιήσει είναι τώρα. Γιατί θα πρόκειται για ένα διπλό μήνυμα. Από τη μια αποφασιστικότητας να υπερασπιστούμε όσα με βάση το Διεθνές Δίκαιο δικαιούμαστε. Και ταυτόχρονα ισχυρής βούλησης να επιλύσουμε το θέμα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, με διάλογο και συνεννόηση.
Νίκος Δένδιας, υπουργός Εξωτερικών
Το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια συνιστά ένα αναφαίρετο δικαίωμα της Ελλάδας, το οποίο υπάρχει και θα υπάρχει εσαεί, διότι έτσι ορίζει το Διεθνές Δίκαιο. Προφανώς η εκάστοτε κυβέρνηση θα κρίνει πότε, πού και πώς θα το ασκήσει, έχοντας ως αποκλειστικό γνώμονα τη βέλτιστη προστασία και την απόλυτη προάσπιση του εθνικού συμφέροντος. Είμαι βέβαιος δε ότι οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας το κατανοούν αυτό απόλυτα και θα επιδείξουν την απαραίτητη ωριμότητα, ούτως ώστε το συγκεκριμένο ζήτημα μείζονος εθνικής σημασίας να μην υποβιβαστεί σε αντικείμενο αντιπαραθέσεων εν μέσω του προεκλογικού κλίματος που αρχίζει ήδη να διαμορφώνεται.
