Έρχονται πάλι στο προσκήνιο ενισχυμένα και εκσυγχρονισμένα, χωρίς αυτή τη φορά αντιπυρηνικό κίνημα, χωρίς αντιδράσεις.
Απειλούν την ανθρωπότητα και παρ’ όλα αυτά θεωρούνται «κανονικότητα», όπως η επιστροφή του Ψυχρού Πολέμου αλλά και ο ίδιος ο πόλεμος στην Ευρώπη.
Τώρα ο πλανήτης κινδυνεύει να καταστραφεί από ένα λάθος και δεν αντιδρά κανείς.
Η «ατομική ελευθερία» ή η τρέλα κάποιου στρατηγού, κυβερνήτη πυρηνικού υποβρυχίου ή αρχηγού κράτους, μπορεί να στοιχίσει τον αφανισμό της ζωής σε μεγάλο μέρος του πλανήτη.
Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Λαβρόφ προειδοποίησε ότι ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου είναι «σημαντικός… Είναι σοβαρός και πραγματικός». Αναλυτές επισημαίνουν ότι ο κόσμος πλησιάζει στην πιο σοβαρή αντιπαράθεση γύρω από τα πυρηνικά από την κρίση της Κούβας (1962).
Το σουηδικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Αναλύσεων SIPRI καταγράφει στην ετήσια έκθεσή του ότι παρά τη μικρή μείωση πυρηνικών κεφαλών το 2021, τα πυρηνικά οπλοστάσια αναμένεται να αυξηθούν την ερχόμενη δεκαετία. Οι 9 πυρηνικές δυνάμεις -ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία, Κίνα, Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα- διαθέτουν 12.705 πυρηνικές κεφαλές. Από αυτές περί τις 9.440 είναι αποθηκευμένες, 3.732 είναι σε ετοιμότητα σε πυραύλους και αεροσκάφη, και περί τις 2.000 -κύρια αμερικανικές και ρωσικές- είναι σε υψηλή ετοιμότητα. Το 90% των πυρηνικών κεφαλών είναι ρωσικό ή αμερικανικό.
Η Βρετανία διαθέτει 4 πυρηνικά υποβρύχια με βαλλιστικούς πυραύλους και ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τον αριθμό των πυρηνικών κεφαλών που διαθέτει, αλλά δεν θα το ανακοινώσει. Παρ’ όλα αυτά κατηγορεί την Κίνα και τη Ρωσία για έλλειψη διαφάνειας.
Το 2021 η Γαλλία άρχισε την υλοποίηση προγράμματος υποβρυχίου τρίτης γενεάς. Η Ινδία και το Πακιστάν αναπτύσσουν νέα συστήματα εκτόξευσης πυρηνικών. Το Ισραήλ, το οποίο δεν αποδέχεται ότι έχει πυρηνικά, εκσυγχρονίζει το πυρηνικό του οπλοστάσιο. Η Βόρεια Κορέα διαθέτει περί τις 20 πυρηνικές κεφαλές και μπορεί να κατασκευάσει 45-50.
Το 2021 εμφανίστηκαν κάποιες ελπίδες για μεγαλύτερο έλεγχο των πυρηνικών. Τον Ιανουάριο του 2021 υπογράφτηκε από 50 κράτη η συμφωνία για την απαγόρευση των πυρηνικών (Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons - TPNW), η New START (συμφωνία για περιορισμό των στρατηγικών όπλων του 2010) επεκτάθηκε για 5 έτη, άρχισαν οι συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (JCPOA), έγινε η κοινή δήλωση των 5 μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (P5) τον Ιανουάριο του 2022, ότι «ο πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει να γίνει».
Οι ελπίδες αυτές εξανεμίστηκαν μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τώρα εκτοξεύονται απειλές για χρήση πυρηνικών, σταμάτησαν οι συνομιλίες Ρωσίας - ΗΠΑ, δεν απέδωσαν ακόμη οι συνομιλίες με το Ιράν, τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας άρχισαν να αντιτίθενται στη συμφωνία TPNW και καμία πυρηνική δύναμη δεν επιθυμεί συνομιλίες για έλεγχο των στρατηγικών όπλων. Το χειρότερο είναι ότι οι σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων επιδεινώθηκαν τη στιγμή που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν μόνο με διεθνή συνεργασία.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας αυξάνει τους κινδύνους αντί να τους μειώνει. Για παράδειγμα, οι νέοι υπερηχητικοί πύραυλοι, εκτός της ταχύτητας που πλησιάζει τα 10 mach, έχουν μεγάλη δυνατότητα ελιγμών και έτσι μειώνουν τη δυνατότητα αναχαίτισής τους. Τα παλιά συστήματα του πολέμου των άστρων ή της τοποθέτησης αντιπυραυλικών συστημάτων σε χώρες κοντινές στα πιθανά σημεία εκτόξευσης ξεπεράστηκαν και θεωρούνται άχρηστα. Για παράδειγμα, ένας διηπειρωτικός πύραυλος μέχρι τώρα χρειαζόταν 20΄-30΄ για να φτάσει από τη Μόσχα στη Ν. Υόρκη ή αντίστροφα. Τώρα θα χρειάζεται γύρω στα 10΄, που σημαίνει ότι ο χρόνος αντίδρασης ή αντιμετώπισης λάθους μειώνεται σημαντικά.
Όπως έχει ειπωθεί, η ανθρωπότητα μπορεί να δει τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το σίγουρο είναι ότι δεν θα ζήσει για να δει τον τέταρτο. Κάποιες θεωρίες ότι ο άνθρωπος θα μετακομίσει σε άλλο πλανήτη για να επιβιώσει μάλλον ως ανοησίες ακούγονται, ενώ καθησυχάζουν τους αφελείς. Υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι και ασθένειες για να πεθάνει κάποιος στις ανεπτυγμένες χώρες. Ακόμη περισσότεροι στις φτωχές χώρες. Το να πεθάνει όμως «αυτοκτονικά» και μαζικά η ανθρωπότητα για λόγους αύξησης της επιρροής μιας χώρας απέναντι σε άλλη είναι η πιο ηλίθια κατάληξή της. Η μόνη λύση που μπορεί να υπάρξει είναι η συμφωνία για σημαντική ή ολική κατάργηση των όπλων μαζικής καταστροφής και ο περιορισμός των θερμοκέφαλων που τα υποστηρίζουν.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα αυξήσει την αντιπαράθεση και την προώθηση συμβατικών και πιθανόν πυρηνικών όπλων στην περιοχή της ανατολικής Ευρώπης και στα Βαλκάνια. Ο κίνδυνος από λάθος ή πολεμικό σχεδιασμό δεν είναι αμελητέος. Ο εφησυχασμός και οι αυταπάτες αυξάνουν τον κίνδυνο.
Οι κοινωνίες οφείλουν να αντιταχθούν μαζικά και δυναμικά στα πυρηνικά όπλα αν θέλουν να επιβιώσουν.
* Ο Ν. Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.
