Κίνημα Αλλαγής / Τι σηματοδοτούν τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου της εκλογής προέδρου

Τα αποτελέσματα των εσωκομματικών εκλογών στο Κίνημα αλλαγής προκαλούν συζητήσεις. Τόσο ο αριθμός της συμμετοχής, όσο και ο συσχετισμός των δυνάμεων που καταγράφηκε στην κάλπη, αποτελούν σπουδαία ευκαιρία να κατανοήσουμε τις αιτίες τους, αλλά και να προβλέψουμε τα μελλοντικά πολιτικά σχέδια.

Η συμμετοχή

Είναι σαφές ότι ο συγκεκριμένος πολιτικός χώρος έχει και μακρά ιστορία, αλλά και ισχυρούς δεσμούς με το «μεσαίο» επίπεδο εξουσίας, που διατηρείται με την πρόσβαση στην τοπική αυτοδιοίκηση, τους κάθε είδους δημόσιους οργανισμούς και την συνδικαλιστική γραφειοκρατία. Η εκλογή προέδρου από τη βάση έχει γίνει, δε, παράδοση στον χώρο, από την οποία δεν μπορούν να υπάρξουν υποχωρήσεις.

Παράλληλα δε, το τελευταίο διάστημα οι εξελίξεις στο Κίνημα Αλλαγής συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον, όχι λόγω του θανάτου της Φώφης Γεννηματά, όπως διάφοροι ισχυρίζονταν με απάνθρωπο κυνισμό. Η επιβεβλημένη αλλαγή ηγεσίας προκάλεσε τον ερεθισμό των αντανακλαστικών των μελών και των φίλων του – κάποιοι είδαν μια ευκαιρία για ανανέωση, άλλοι για δικαίωση, άλλοι για εκδίκηση – με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ενεργοποίηση σχεδίων και συναισθημάτων, που μέχρι τώρα καλύπτονταν από άλλους πολιτικούς χώρους.

Επιπρόσθετα η προοπτική της ανάδειξης νέας ηγεσίας δημιούργησε επικοινωνιακά την προσδοκία πως η «γκρίζα ζώνη» ανάμεσα στους δύο ξένους πόλους του πολιτικού συστήματος (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ) θα βαφτεί στα χρώματα του Κινήματος Αλλαγής. Με άλλα λόγια, η προσδοκία πως το κόμμα μπορεί να φτάσει να παίζει τον κρίσιμο ρόλο του μικρού ρυθμιστή στις πολιτικές εξελίξεις, δημιούργησε μια ιδιαίτερη δυναμική, που παρακίνησε αρκετούς πολίτες να κατευθυνθούν στην εσωκομματική κάλπη.

Τόσο τα μαθηματικά, όσο και η εγγενής αβεβαιότητα της πολιτικής, βέβαια, δεν μπορούν να καταδείξουν με ασφάλεια εάν η αυξημένη συμμετοχή σε σχέση με τις εσωκομματικές εκλογές του 2017 (τότε σχεδόν 212 χιλιάδες, σήμερα περίπου 267) θα οδηγήσει σε εκλογική ενίσχυση του Κινήματος Αλλαγής. Η αύξηση της εκλογικής επιρροής δεν έρχεται από την έντονη εσωκομματική αναδιάταξη -ορισμένες φορές αυτή έχει τα αντίθετα αποτελέσματα.

Πέραν αυτού, οι πολιτικές συνθήκες εν έτει 2021 είναι πολύ διαφορετικές σε σχέση με την περίοδο των εκλογών του 2015 και του 2019. Οι μετακινήσεις ψηφοφόρων, η φυγή τους αλλά και η επιστροφή τους κάθε άλλο παρά εύκολα ανιχνεύονται. Η καθιέρωση του διπολισμού, τέλος, μεταθέτει τις κομματικές προτεραιότητες σε νέα πεδία, ενώ η πρόοδος της τεχνολογίας φέρνει στις νεότερες γενιές μια νέας μορφής πολιτικοποίηση στην οποία ακόμα τα κόμματα αναζητούν τακτική και θέση.

Οι νικητές και οι ηττημένοι

Στις 8 από τις 12 δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν μέσα στο Νοέμβριο, ο Ανδρέας Λοβέρδος εμφανιζόταν πρώτος. Σε μία εμφανιζόταν να ισοψηφεί με τον Νίκο Ανδρουλάκη.

Το επαναλαμβανόμενο σφάλμα μπορεί να είναι δείγμα αδυναμίας ή/και λάθος μεθοδολογίας. Είναι δηλαδή πιθανό να σημειώθηκαν σοβαρά λάθη στη χρήση των επιστημονικών μεθόδων των εταιριών (επιλογή δείγματος, διαστρωμάτωση, αναγωγές). Ωστόσο οι επαναλήψεις των σφαλμάτων και οι λάθος εκτιμήσεις από διαφορετικές εταιρίες δημιουργούν δυστυχώς την αίσθηση πως υπήρξε μεθόδευση και καταρρακώνουν ξανά την αξιοπιστία των πολιτικών δημοσκοπήσεων.

Οι πολίτες τελικά είχαν διαφορετική άποψη και διέψευσαν τους δημοσκόπους. Το αποτέλεσμα των εκλογών δεν αποτελεί, όμως, μόνο κόλαφο για τους δεύτερους, αλλά αποτυπώνει ευκρινώς την ευρέως πλειοψηφούσα πολιτική τοποθέτηση όσων βρίσκονται μέσα ή πολύ κοντά στο Κίνημα Αλλαγής: Η συνεργασία με τη Δεξιά κάθε άλλο παρά αυτονόητη είναι.

Στην πραγματικότητα, η μάχη για την προεδρία του Κινήματος Αλλαγής ήταν υπόθεση για τρεις: τον Νίκο Ανδρουλάκη, τον Γιώργο Παπανδρέου και τον Ανδρέα Λοβέρδο.

Από τους τρεις, ο τελευταίος ήταν εκείνος που αναφανδόν στήριζε την σύμπραξη με τη Δεξιά, όχι μόνο ως μέρος μιας παράδοξης τακτικής για ένα κόμμα που θέλει να αυτοπροσδιορίζεται ως προοδευτικό, αλλά με όρους ταυτότητας. Οι δεδηλωμένα αδελφικές σχέσεις του Ανδρέα Λοβέρδου με τον ακροδεξιό Άδωνι Γεωργιάδη, η θέση για επαναφορά της θανατικής ποινής, την οποία δεν ανέτρεψε, και οι άθλιες μέθοδοι που χρησιμοποίησε ως υπουργός για τις οροθετικές γυναίκες, αποτελούν σταθμούς σε μια πορεία που θέλει το Κίνημα Αλλαγής/ΠΑΣΟΚ να απομακρύνεται ακόμα και από τη δεξιά σοσιαλδημοκρατία και να παραδίνεται στο υπερσυντηρητικό στρατόπεδο.

Στον αντίποδα η υποψηφιότητα του Γιώργου Παπανδρέου συγκέντρωνε ιστορικά χαρακτηριστικά ως πρώην πρωθυπουργός και υιός του ιδρυτή της παράταξης. Αυτά τα χαρακτηριστικά παρήγαγαν όμως και πολιτικό αποτέλεσμα. Μπορεί να προκάλεσε ερωτηματικά για τις θέσεις του, αλλά και τα πρόσωπα που θα επαναφέρει στο προσκήνιο, ωστόσο -ξανά με όρους ταυτότητας- απέκλεισε τη συνεργασία του Κινήματος Αλλαγής με τη Δεξιά και οποιαδήποτε πτυχή της. Η προεκλογική του τακτική σηματοδότησε, λοιπόν, πως το Κίνημα Αλλαγής υπό την ηγεσία του θα επιδιώξει την ανάπτυξη και την αυτονομία του ανταγωνιζόμενος την ΝΔ, ώστε να την ανταγωνιστεί σε επίπεδο κεντρώων πολιτικών και θέσεων. Το Κίνημα Αλλαγής μπορεί, άλλωστε, να επανεντάξει στις δυνάμεις του κεντρώους ψηφοφόρους. Εκείνους δηλαδή, που νιώθουν μεγαλύτερη εγγύτητα με την «κεντροδεξιά» της ΝΔ.

Στο μέσον βρισκόταν ο Νίκος Ανδρουλάκης. Ηλικιακά εντάσσεται στις νεαρές παραγωγικές ηλικίες, χαρακτηριστικό που για ορισμένους αποτελεί μια καλή αρχή για την αναγκαία ανανέωση. Οργανωτικός, με ρίζες στην νεανική και παραγωγική βάση του χώρου, προσέλαβε τα χαρακτηριστικά του ακραιφνούς και αμετακίνητου στελέχους: Δεν έφυγε ποτέ από το κόμμα, δεν αμφισβήτησε τις επιλογές της ηγεσίας, πάλευε χτίζοντας σκληρό μηχανισμό. Παράλληλα. Όσον αφορά την πολιτική κατεύθυνση, κινήθηκε υπέρ το δέον εκ του ασφαλούς. Λογικό, γιατί όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα στη βάση του Κινήματος Αλλαγής, ακόμα και στα ίδια άτομα συνυπάρχουν τα στοιχεία του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου και της αντι-δεξιάς «συνέπειας».

Η επόμενη Δευτέρα

Ο δεύτερος γύρος των εκλογών θα έχει το δικό του ενδιαφέρον, παρά το γεγονός πως ο Νίκος Ανδρουλάκης μοιάζει με φαβορί (ιδιαίτερα μετά και την διάθεση που εύλογα έδειξε ο Ανδρέας Λοβέρδος να τον στηρίξει στον δεύτερο γύρο).

Αφενός, είναι βέβαιο πως η μάχη Ανδρουλάκη – Παπανδρέου λαμβάνει τα χαρακτηριστικά μιας μάχης που αφορά ξανά το ενδεχόμενο συνεργασίας με την Δεξιά και επηρεάζει λιγότερο την Αριστερά (αρκεί η τελευταία να μην ολιγωρήσει στην πολιτική και οργανωτική της ανάπτυξη). Οι τελικοί διεκδικητές της ηγεσίας έχουν μεν διαφορετική άποψη για το ενδεχόμενο συνεργασίας με τη ΝΔ, ωστόσο το Κίνημα Αλλαγής θα έχει να αντλήσει εκλογικές δυνάμεις από τις κεντρώες δυνάμεις που στήριξαν τον Κυριάκο Μητσοτάκη και αποδεσμεύονται μετά την κατάρρευση του μετριοπαθούς, «άριστου» μεταρρυθμιστικού προφίλ της κυβέρνησής του.

Αφετέρου, προκύπτει ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Πώς θα σταθεί απέναντι στην ίδια την αναμέτρηση, αλλά και στον επόμενο επικεφαλής του κόμματος το σύστημα των μέσων ενημέρωσης που στήριξε αναφανδόν όλες του τις ελπίδες στον Ανδρέα Λοβέρδο (στελέχη του Κιν.Αλ. θεωρούν πως αυτό συνέβαλε στο να κερδίσει την Αττική);

Οι κρίσιμες στιγμές θα εκτυλιχθούν μετά τις 13 Δεκεμβρίου, όταν ο νέος επικεφαλής θα αποκαλύψει και θα αρχίσει να εφαρμόζει το σχέδιό του για την ανάπτυξη του κόμματος ανεξάρτητα από το όνομα που θα επιλέξει για αυτό. Με ποιους θα πορευτεί και ποιους θα αφήσει πίσω; Πώς θα τοποθετηθεί στα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την πανδημία, την οικονομία, την κοινωνία, τη νέα γενιά, την εξωτερική πολιτική; Εκεί θα κριθεί εάν η προοδευτική πορεία αφορά τις χειμαζόμενες κοινωνικές ομάδες ή αν απλά είναι ένα «πουκάμισο αδειανό».