Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
21.3°C24.2°C
3 BF 38%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C24.7°C
4 BF 37%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C23.8°C
2 BF 58%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
18.6°C21.0°C
2 BF 75%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.9°C23.4°C
3 BF 35%
Κοινωνική συνείδηση, ατομική ελευθερία και εμβολιασμός
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοινωνική συνείδηση, ατομική ελευθερία και εμβολιασμός

ΕΜΒΟΛΙΟ

Πώς διαμορφώθηκε η αντίληψη των πολιτών για τα εμβόλια και τους τρόπους αντιμετώπισης της πανδημίας; Γιατί τέτοια αντίδραση αυτή την περίοδο, που η επιστήμη έχει κάνει τεράστια άλματα και μπορεί να αντιδρά σε χρόνο ρεκόρ για θέματα υγείας, ενώ θα μπορούσε να μειώσει ακόμη περισσότερο τους χρόνους εάν είχαν διατεθεί περισσότερα χρήματα και δεν υπήρχε ανταγωνισμός κέρδους στις βιομηχανίες φαρμάκων και ιατρικής τεχνολογίας;

Υπάρχει καταστρατήγηση των ατομικών ελευθεριών από τον εμβολιασμό; Πώς καλλιεργήθηκε αυτή η αντίληψη; Είναι οι ατομικές ελευθερίες υπέρτερες των συλλογικών αναγκών; Μήπως θα πρέπει να δούμε αυτά τα θέματα με διαλεκτική προσέγγιση ή έτσι κουκουλώνουμε το πρόβλημα;

Το βασικό ζήτημα που απασχόλησε εδώ και χιλιάδες χρόνια τους ανθρώπους είναι το ζήτημα της αντίληψης που έχουμε για τα πράγματα και της ίδιας της πραγματικότητας. Πού αρχίζει το ψέμα, πού η αλήθεια; Ο ένας λέει "εγώ αυτό πιστεύω", ο άλλος "δεν υπάρχει μια αλήθεια, όλα είναι σχετικά", ο έτερος "όλοι μάς κοροϊδεύουν". Και φτάνουμε στο σημείο να αρνούνται -όχι λίγοι, κάπου το 40%- ότι πρέπει να ακολουθούμε την επιστήμη ή ότι προέχει το κοινό καλό και όχι οι ιδιοτροπίες, οι φοβίες ή οι θρησκευτικές προκαταλήψεις.

Κοινωνική συνείδηση

Οι εξελίξεις στην κοινωνία, φυσιολογικά, αντανακλώνται στο μυαλό των ανθρώπων, όπως συμβαίνει όταν τρώμε ή όταν πίνουμε κάτι. Και έτσι δημιουργείται μια κοινωνική συνείδηση. Είναι όμως έτσι απλά τα πράγματα; Μαζί με τις εξελίξεις (ιστορικές, τεχνικές) δεν έχουμε και αλλαγές στο δίκαιο, στις θρησκευτικές αντιλήψεις, στα οικονομικά δεδομένα, στην επιρροή των μέσων ενημέρωσης; Αυτό δεν σημαίνει ότι η συνείδησή μας επηρεάζεται, ή ακόμη καθορίζεται, συνολικά από το περιβάλλον και τις συνθήκες που ζούμε;

Υπάρχει βέβαια η κυρίαρχη ιδεολογία στην κοινωνία που είναι η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης και η οποία στηρίζεται πάνω στην ψευδαίσθηση ότι αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα ολόκληρης της κοινωνίας. Το σύστημα της ιδεολογίας, ή ακόμη, όπως το λέει ο Μαρξ, της "παραγωγής της συνείδησης", είναι μηχανισμός κατανόησης ή και παρανόησης της υπάρχουσας κατάστασης πραγμάτων.

Έρχονται όμως οι αρνητές της επιστήμης και μας λένε "όχι, δεν παράγεται η συνείδηση από το περιβάλλον. Ο κάθε άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος και ελεύθερα επιλέγει τις απόψεις του". Νομίζουν ότι η συνείδησή τους είναι ελεύθερη και δεν έχει επηρεαστεί από το περιβάλλον. Και προχωρούν ακόμη ένα βήμα. Αφού έχουν ελεύθερη συνείδηση, είναι ελεύθεροι και οι ίδιοι να κάνουν ό,τι θέλουν. Κανένας άνθρωπος όμως δεν μπορεί να πετάξει αποκλειστικά και μόνο γιατί το θέλει, χωρίς να λάβει υπόψη τους νόμους της αεροδυναμικής και τις δυνατότητες που υπάρχουν. Η ελευθερία, κατά συνέπεια, είναι εξαρτημένη από την ύπαρξη και τη γνώση των αντικειμενικών νόμων. Ολόκληρη η ανθρώπινη δράση είναι εξαρτημένη από τους νόμους της φύσης και της κοινωνίας. Εδώ μπορεί να υπάρξει παρερμηνεία ότι ο άνθρωπος είναι "μπαλάκι" και έρμαιο της φύσης και της εξέλιξης. Γι' αυτό είναι αναγκαίος ο συνδυασμός της ανθρώπινης δραστηριότητας και της κοινωνικής αναγκαιότητας με την ελευθερία. Αυτή την ατομική ελευθερία θα τη δούμε μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο και όχι μεμονωμένα.

Επιστροφή στον ατομικισμό

Τι φταίει όμως και έχουμε οπισθοδρόμηση στην εναρμόνιση συνείδησης και επιστήμης για μεγάλο μέρος του κόσμου; Θυμηθείτε τη Θάτσερ: "Δεν υπάρχει κοινωνία, παρά μόνο άτομα και οι οικογένειές τους". Δείτε πού κατάντησε τους ανθρώπους, τα τελευταία χρόνια, η αντίληψη του άκρατου νεοφιλελευθερισμού. Διαλύθηκε κάθε μορφή συλλογικής αντίληψης. Ο "σώζων εαυτόν σωθείτω". Και κυριάρχησαν ο ατομικισμός και η επιστροφή στον μυστικισμό και τη σχετικοποίηση των πάντων. Λένε, "αφού δεν μας δίνει λύσεις η κοινωνία, θα βρούμε μόνοι τον δρόμο μας". Και πέφτουν στην παγίδα του μοναχικού και αδιέξοδου δρόμου.

Και η Αριστερά; Στη διάρκεια του "υπαρκτού" σοσιαλισμού στις χώρες όπου είχε καθιερωθεί, κυριάρχησε με μηχανιστικό τρόπο το συλλογικό εις βάρος του ατομικού, ενώ, σε αντιπαράθεση, στη Δύση η Αριστερά, παρέα με τον φιλελευθερισμό, στήριζε τις ατομικές ελευθερίες ακόμη και εις βάρος των συλλογικών δικαιωμάτων και αναγκών. Θυμηθείτε τους πολέμους που ξεκίνησε η Ευρώπη ή τον "Τρίτο δρόμο". Βάλαμε κι εμείς τα χεράκια μας και βγάλαμε τα μάτια μας. Και συνεχίζουμε. Οι λίγοι αρνητές εμβολίων που ανήκουν στην Αριστερά πέφτουν σ’ αυτή την παγίδα της τάχα μου "ατομικής ελευθερίας" που βρίσκεται πάνω απ’ όλα.

Συμπέρασμα: "Η άποψη του παλιού είναι η 'ιδιωτική' κοινωνία. Η άποψη του καινούργιου είναι η ανθρώπινη κοινωνία ή η κοινωνικοποιημένη ανθρωπότητα". Τα προβλήματα θα λυθούν συλλογικά και μόνο τότε θα βρει θέση η ατομική ελευθερία, αλλιώς είναι σκέτη ψευδαίσθηση. Η δε άρνηση της επιστήμης οδηγεί σε μεσαίωνα με νέους όρους.  Έχουμε ευθύνη να δούμε τις αιτίες και όχι μόνο τα φαινόμενα. Και όχι μόνο να τις δούμε, αλλά και να τις αλλάξουμε.

* Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL