Ο κορωνοϊός έπληξε την Αφρική λιγότερο και περισσότερο από τον υπόλοιπο κόσμο. Παρά τους ελάχιστους εμβολιασμούς, φαίνεται πως οι θάνατοι είναι λιγότεροι στην Αφρική, πιθανότατα γιατί ο πληθυσμός της είναι νέος και έχει μικρό ποσοστό ηλικιωμένων. Όμως οι οικονομικές επιπτώσεις τής πανδημίας ήταν από τις χειρότερες στον πλανήτη. Για πρώτη φορά μετά από 25 χρόνια μέτριας, αλλά σταθερής ανάπτυξης, το 2020 η Αφρική είχε μείωση του ΑΕΠ και εκρηκτική αύξηση της ανεργίας, της φτώχειας και των χρεών.
Η Ευρωπαϊκή Αριστερά, με αφορμή την Ημέρα της Αφρικής στις 25 Μαΐου, δήλωσε μεταξύ άλλων:
Αν και η πανδημική καταστροφή που πρόβλεπαν μερικοί δεν πραγματοποιήθηκε, οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της ασθένειας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Η Αφρική υπέστη τον αντίκτυπο της πανδημίας στους κύριους εμπορικούς της εταίρους με την αναστάτωση των διεθνών μεταφορών και των αλυσίδων εφοδιασμού και τον καταποντισμό των τιμών των πρώτων υλών. Εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν στον άτυπο τομέα που απασχολεί 80% του ενεργού πληθυσμού στις περισσότερες χώρες.
Εν τω μεταξύ, το 75% όλων των παγκόσμιων εμβολιασμών έχουν γίνει σε μόνο δέκα χώρες. Μόνο 1,3% των Αφρικανών έχουν εμβολιαστεί, ενώ πολλές χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα ειρήνης και ασφάλειας. Η ανακοίνωση κάνει αναφορά σε τρεις περιοχές με σοβαρά ζητήματα ειρήνης και ασφάλειας και συνεχίζει:
Η ελπίδα μιας δημοκρατικής αναγέννησης που κυριαρχούσε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 μοιάζει μακρινή ανάμνηση. Με την ενεργό στήριξη της Ευρώπης ο αυταρχισμός και οι δικτατορικές εκτροπές έχουν γίνει κανονικότητα. Ευρωπαϊκοί πόροι χρηματοδοτούν ψευτοεκλογές που στρογγυλοκαθίζουν στην εξουσία διεφθαρμένους ηγέτες που ελάχιστα ενδιαφέρονται για τα συμφέροντα των λαών. Ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως η Γαλλία πρόσφατα στο Τσαντ, δίνουν την πολιτική και διπλωματική τους υποστήριξη σε πραξικοπήματα.
Και η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Αριστεράς καταλήγει:
Η Αφρική χρειάζεται την ενεργή βοήθεια της Ευρώπης. Δεν χρειάζεται αόριστες υποσχέσεις κι ακόμα λιγότερο δεν χρειάζεται συστάσεις σαν αυτές που έγιναν στο Παρίσι στις 18 Μαΐου, στη συνάντηση κορυφής για την επανεκκίνηση των αφρικανικών οικονομιών. Η Ευρωπαϊκή Αριστερά κάνει έκκληση να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια ενδογενή οικονομική ανάπτυξη που θα σέβεται το περιβάλλον της Αφρικής. Εκφράζει τη συμπαράστασή της προς τα κόμματα, τα συνδικάτα και τις ενώσεις που αγωνίζονται για την οικοδόμηση ελεύθερων, ειρηνικών, δίκαιων και δημοκρατικών κοινωνιών. Καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να τηρήσει τις υποχρεώσεις της για την αειφόρο ανάπτυξη και να πάψει να στηρίζει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που επιβάλλουν οι διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί.
Ο όρος «ενδογενής» ανάπτυξη μπορεί να παρεξηγηθεί. Αν με «ενδογενή» ανάπτυξη εννοούμε την απασχόληση του ντόπιου εργατικού δυναμικού και την αξιοποίηση της γης και των κεφαλαίων τής κάθε χώρας, κανείς δεν μπορεί να έχει αντίρρηση. Αν εννοούμε όμως μια κλειστή, προστατευμένη οικονομία, αποκομμένη από τη διεθνή αγορά και την παγκόσμια οικονομία, οι συνέπειες την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα μπορεί να είναι ολέθριες. Και η Αφρική σήμερα οδεύει ευτυχώς προς την αντίθετη κατεύθυνση, με τη σταδιακή εφαρμογή μιας ηπειρωτικής ζώνης ελεύθερου εμπορίου από την Αφρικανική Ένωση και την επίπονη διαπραγμάτευση επιμέρους διμερών συμφωνιών συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλες περιοχές. Εκείνο που όμως ξεκάθαρα χρειάζεται αυτή τη δύσκολη στιγμή της βαθιάς κρίσης είναι αυτό που χρειάζονται και η Ευρώπη και οι ΗΠΑ: άφθονο, φθηνό χρήμα για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Και δεν το βρίσκει! Σύμφωνα με εκτιμήσεις της γαλλικής Le Monde, οι χώρες του ΟΟΣΑ έχουν κινητοποιήσει 16 τρισ. δολάρια για την καταπολέμηση της ύφεσης. H Αφρική δυσκολεύεται να βρει 100 δισ.!
Αυτά και πολύ περισσότερα χρειάζονται για την οικονομική ανάκαμψη και την πολιτικοστρατιωτική σταθεροποίηση. Οι εστίες αστάθειας είναι πολλές.
Στη ζώνη του Σαχέλ (νότια Σαχάρα) η στρατιωτική λύση των προβλημάτων μοιάζει να έχει φτάσει στα όριά της μετά από οκτώ χρόνια συνεχούς παρουσίας του γαλλικού στρατού και άλλων ξένων δυνάμεων. Ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» δεν έχει σταματήσει τον φαύλο κύκλο της βίας και πολλοί βλέπουν τις ξένες δυνάμεις σαν δυνάμεις κατοχής.
Στη βορειοανατολική Νιγηρία η δράση της τρομοκρατικής Μπόκο Χαράμ δεν λέει να κοπάσει. Την εβδομάδα που πέρασε άρπαξε άλλη μια διακοσαριά μαθητές.
Στην Αιθιοπία, αν ο εμφύλιος στην Τιγραία πάει να ηρεμήσει, οι διεθνείς εντάσεις με το Σουδάν και την Αίγυπτο αυξάνονται. Έχει ολοκληρωθεί το περίφημο Μέγα Φράγμα της Αναγέννησης στον ποταμό Νείλο, που φιλοδοξεί να δώσει νερό και ηλεκτρικό σε εκατομμύρια Αιθίοπες, και ξεκίνησε το γέμισμα της τεχνητής λίμνης. Ο φόβος όμως ότι το νερό αυτό θα λείψει από τους Σουδανούς και τους Αιγύπτιους δημιουργεί κινδύνους.
Η περιοχή των μεγάλων λιμνών και ιδιαίτερα η Ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό αποσταθεροποιείται από δωδεκάδες αντάρτικα κινήματα που εκμεταλλεύονται τον ορυκτό πλούτο της περιοχής για λογαριασμό ξένων περιφερειακών και διεθνών συμφερόντων. Η μακροπρόθεσμη παρουσία των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ μοιάζει να συντηρεί παρά να επιλύει το πρόβλημα.
Στη Μοζαμβίκη έχουν αναλάβει την εκμετάλλευση των τεράστιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου η TOTAL, η ΕΝΙ και η ΕΧΟΝ ΜΟBIL. O χωρικοί έχουν ξεσηκωθεί για να ζητήσουν κάποια ψίχουλα. Οι εταιρείες έφεραν παραστρατιωτικούς από τη Ν. Αφρική, τη Ροδεσία (Νυν Ζιμπάμπουε), την αμερικάνικη Blackwater και τη ρωσική Wagner.
Ο Economist βάφτισε το Κέιπ Τάουν της Ν. Αφρικής διεθνή πρωτεύουσα του εγκλήματος. Σαράντα χρόνια στην εξουσία, το ΑΝC δεν έχει μπορέσει να λύσει το δίδυμο πρόβλημα των τεράστιων ανισοτήτων και της ανεργίας.
Η Γερμανία αναγνώρισε επίσημα τη γενοκτονία στη Ναμίμπια στις αρχές του περασμένου αιώνα και θα δώσει αποζημίωση. Όχι σε χρήμα. Σε έργα υποδομής. Έξυπνο, ε; Παρακάμπτουν την τοπική κλεπτοκρατία για να δώσουν δουλειά σε γερμανικές εταιρείες.
* Ο Χάρης Πολιτόπουλος είναι οικονομολόγος, πρώην εμπειρογνώμων του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
