Όπως κι αν το δει κάποιος, η αίσθηση της απώλειας ελέγχου είναι τρομακτική και γενικευμένη. Μπορεί να είμαστε εκ πεποιθήσεως εχθρικοί και καχύποπτοι προς τις ηγεσίες -πολιτικές, τεχνοκρατικές, οικονομικές- και να διακηρύσσουμε τη βαθιά επιθυμία μας να ανατραπούν, αλλά υποσυνείδητα η αίσθηση ότι υπάρχουν κι ότι στις ακραίες καταστάσεις θα επιδείξουν τα στοιχειώδη ανακλαστικά αυτοσυντήρησης μας καθησυχάζει.
Αν μη τι άλλο, ακόμη και αν πρόκειται απλώς να σώσουν το τομάρι τους και το σύστημα εξουσίας τους, θα πράξουν τα δέοντα. Κάποιο σχέδιο θα έχουν, δεν μπορεί.
Αμ δε. Στον έναν χρόνο από την εξάπλωση της πανδημίας σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο, η μόνη ηγεσία που δίνει την εντύπωση ελέγχου της κατάστασης είναι η κινεζική. Επιδημιολογικά πολύ πριν από την έναρξη των εμβολιασμών είχε ουσιαστικά μηδενίσει το κοντέρ με μια αποτελεσματική κοινωνική μηχανική. Και οικονομικά επανέφερε ήδη από το φθινόπωρο την παραγωγική της μηχανή στα προ κρίσης επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι, αν και οι «πελάτες» της Κίνας, οι αγορές της Δύσης, είχαν συνέλθει και η ζήτησή τους ανέκαμπτε, η κινεζική οικονομία θα είχε απογειωθεί.
Τίποτε στην Ευρώπη (σε μεγάλο βαθμό και στις ΗΠΑ) δεν δείχνει ότι οι ηγεσίες της είναι σε θέση να ελέγξει είτε την πανδημία είτε τις οικονομικές παρενέργειές της. Παρότι προηγήθηκαν στις έρευνες γα τα εμβόλια και τις θεραπείες και στις συμφωνίες για την κάλυψη του πληθυσμού, παρότι έχουν δοκιμάσει όλες τις εκδοχές ολικού, μερικού, γενικού, τοπικού, σκληρού και χαλαρού λοκντάουν, στην πραγματικότητα έχουν συμφιλιωθεί μοιρολατρικά με την ιδέα μιας ανοσίας αγέλης (εκεί όπου έπτυον...).
Εν μέρει από τα εμβόλια, αλλά κατά βάση μέσω της μετάδοσης του κορωνοϊού στον πληθυσμό. Όλες οι εκτιμήσεις και τα σενάρια έχουν πέσει έξω. Το χρονοδιάγραμμα απώθησης της πανδημίας μετατοπίζεται όλο και πιο μακριά. Οι λίγες μήνες υπομονής που απαιτούσαν από τις κοινωνίες τον περασμένο Μάρτιο έχουν γίνει ήδη μια πλήρης διετία, χωρίς βεβαιότητα ότι κι αυτή θα είναι επαρκής.
Κανείς δεν θα απαιτούσε από την ηγεσία και τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. δεξιότητες μάγων και προφητών για την εξέλιξη ενός φαινομένου που είναι πρωτοφανές όχι από την καθαρά ιατρική άποψη (η ανθρωπότητα είναι προϊόν πολλών πανδημιών), αλλά από την άποψη του παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος στο οποίο εκτυλίσσεται. Αλλά η αποτυχία της κατά τεκμήριο πιο θωρακισμένης και υγειονομικά επαρκούς περιοχής του πλανήτη είναι κάτι πέρα από την ευστοχία των εκτιμήσεων.
Έχει χαθεί ο έλεγχος σε όλα τα κρίσιμα πεδία: όλες οι χώρες είναι στο βαθύ κόκκινο, το πρόγραμμα των εμβολιασμών βραδυπορεί, ο συντονισμός και η αλληλεγγύη έχει δώσει τη θέση του σε μονομερείς και πολυμερείς ανταγωνιστικές συμφωνίες κι όσο πλησιάζουμε προς το καλοκαίρι υπάρχει ο κίνδυνος να κατακερματιστεί η Ευρώπη σε μικρές ζώνες Σένγκεν ελεύθερα διακινούμενων (αλλά εμβολιασμένων) ταξιδιωτών.
Το αποκορύφωμα του ευρωπαϊκού φιάσκου, ωστόσο, καταγράφεται στην οικονομία. Η ανακοίνωση της Κομισιόν ότι προτείνει αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας για άλλα δυο χρόνια είναι προφανώς ευπρόσδεκτη, αλλά είναι και μια ομολογία ότι το 2021 είναι μια αναπτυξιακά χαμένη χρονιά. Η δεύτερη χαμένη χρονιά.
Όλοι οι φιλόδοξοι σχεδιασμοί που ξεκίνησαν πέρσι τέτοιον καιρό -το ταμείο ανάκαμψης των 750 δισ., ο πολυετής προϋπολογισμός του 1,07 τρισ. ή το νέο πρόγραμμα αγορών ομολόγων από την ΕΚΤ ύψους 1,8 τρισ.- έγιναν με την εκτίμηση μίας μόνο χαμένης χρονιάς, της περσινής. Επομένως, αυτά τα 3,6 τρισ. δανείων, επιδοτήσεων και φθηνής ρευστότητας, που στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι ακόμη στα χαρτιά, έχουν ήδη ξεπεραστεί από τα πράγματα.
Θα αποδεχθούν ανεπαρκή για να ανακτήσουν 15% ευρωπαϊκού ΑΕΠ και να στηρίξουν μια ανθεκτική και στοιχειωδώς ομοιόμορφη ανάκαμψη στα προ κρίσης επίπεδα. Και οι αγορές ήδη τρολάρουν, μέσω των αποδόσεων των ομολόγων, την απροθυμία της ευρωπαϊκής ηγεσίας να δεσμευτεί από τώρα ότι οι κανόνες του ζουρλομανδύα -του Συμφώνου Σταθερότητας- θα αλλάξουν και ότι το χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, αναπόφευκτα θα περάσει από κουρά.
