Στον συγκλονιστικό τελικό μονόλογό του στον «Μεγάλο δικτάτορα», ο Τσάρλι Τσάπλιν αναφέρει ότι «στο 17ο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του Λουκά γράφεται: “Η βασιλεία του Θεού είναι μέσα στον άνθρωπο”· όχι σε έναν άνθρωπο ούτε σε μια ομάδα ανθρώπων, αλλά σε όλους τους ανθρώπους! Μέσα σου! Εσείς, οι άνθρωποι, έχετε τη δύναμη· τη δύναμη να δημιουργείτε μηχανές. Τη δύναμη να δημιουργείτε την ευτυχία! Εσείς, οι άνθρωποι, έχετε τη δύναμη να κάνετε αυτή τη ζωή ελεύθερη και όμορφη, να κάνετε αυτή τη ζωή μια υπέροχη περιπέτεια».
Ορισμένες φωτογραφίες συνοψίζουν μια ολόκληρη εποχή: οι εργάτες που τρώνε πάνω στο σίδερο του υπό κατασκευή ουρανοξύστη έχοντας πίσω τους το χάος∙ οι Αμερικανοί στρατιώτες που υψώνουν την αστερόεσσα στην Ιβοτζίμα και οι Σοβιετικοί που στήνουν την κόκκινη σημαία στο Ράιχσταγκ∙ ο Κον Μπετίτ που κοιτάζει ειρωνικά τα CRS και το κορίτσι στο Βιετνάμ που σπαράσσει στο κλάμα, καμένο από τις ναπάλμ∙ το σκελετωμένο παιδί της Αφρικής που πεθαίνει και το περιτριγυρίζουν τα όρνια∙ ο άνθρωπος με τη σακούλα που στέκεται μπροστά στο τανκς στην Τιενανμέν. #οι_εικόνες_μιας_εποχής
Ίσως στο μέλλον αυτή την περίοδο που διανύει η Ελλάδα να μην τη συνοψίζει μια φωτογραφία, αλλά ένα βίντεο. Το βίντεο του πνιγμού του Αντώνη Καργιώτη, της εν ψυχρώ δολοφονίας ενός αθώου. Το βίντεο του πιο αποτρόπαιου γεγονότος που έλαβε χώρα σ’ αυτό το ζοφερό καλοκαίρι, όπου το ένα αποτρόπαιο γεγονός διαδεχόταν το άλλο με τέτοια καταιγιστική ταχύτητα, που δεν προλάβαινες να συνειδητοποιήσεις τι ακριβώς είχε συμβεί: η εκατόμβη της Πύλου, οι φωτιές και η πτώση του Canadair, η δολοφονία στη Νέα Φιλαδέλφεια, ξανά ο φωτιές και το θανατικό του Έβρου, η στοχοποίηση και το πογκρόμ των μεταναστών· τώρα η δολοφονία του Αντώνη και οι φονικές πλημμύρες. #ζόφος
Το φάγανε τζάμπα και βερεσέ το παιδί, γαμώ το σπίτι τους.
Το παιδί το σπρώχνουν στη θάλασσα γιατί ο Αντώνης είναι ο διαφορετικός, ο αδύναμος∙ κι αυτοί οι τσάτσοι αισθάνονται δυνατοί. Τον πετάνε στη θάλασσα και στρέφουν την πλάτη. Ούτε ένα σωσίβιο δεν πετάει κανείς. Το πλοίο φεύγει κανονικά, γιατί πού να σταματάς τώρα για τον Αντώνη και τον κάθε Αντώνη. Η αδιαφορία γι’ αυτόν που έχει ανάγκη, η αδιαφορία για τον πλησίον, η αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή. Η αδιαφορία.
Κάποιες φωνές διαμαρτυρίας ακούγονται - οι φωνές που σώζουν την τιμή της ανθρωπιάς, αλλά όχι τον Αντώνη. Στο πλοίο βγαίνει ανακοίνωση ότι η εταιρεία δεν φταίει. Η εταιρεία ποτέ δεν φταίει. Η εταιρεία έχει το χρήμα. Ο υπουργός θα την υπερασπιστεί. Η εταιρεία στέλνει non paper στους δημοσιογράφους για να τους πει τι πρέπει να γράψουν. Οι δημοσιογράφοι θα γράψουν αυτά που πρέπει γιατί η εταιρεία είναι διαφημιζόμενος πελάτης και το Εμπορικό φωνάζει. Όταν τα πράγματα στραβώσουν, η εταιρεία θα θυσιάσει τα τέρατα που η ίδια δημιούργησε. Η εταιρεία.
Ο φασισμός είναι η ακύρωση της βαθύτερης ουσίας του ανθρώπου, της αξίας που έχει η ανθρώπινη ζωή. Κάθε ανθρώπινη ζωή. Φασισμός είναι η βία και ο βασανισμός σε βάρος κάποιου όχι γιατί αυτός έχει κάνει κάτι που προκάλεσε τον θυμό ή την τιμωρία, αλλά γιατί απλώς υπάρχει. Υπάρχει ως Εβραίος, ως Ρομά, ως μετανάστης, ως ομοφυλόφιλος, ως ανάπηρος, ως αλλοεθνής. Φασισμός είναι η βία σε βάρος του αδύναμου, της οποίας η δικαιολογία είναι ακριβώς η αδυναμία του θύματος. Ο φασισμός.
Ας μην γελιόμαστε. Το βίντεο που είδαμε είναι η εικόνα του φασισμού. Του φασισμού γενικά και του εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας ειδικά. Το ξέρουμε καλά. Μπορεί η δολοφονία του Πειραιά να μην είναι ο γενικευμένος κανόνας (ακόμα), αλλά δεν είναι ούτε η εξαίρεση (πια). Είναι η πιο ακραία εκδοχή αυτού που συμβαίνει καθημερινά. Το είχαμε ξαναδεί στη Γλάδστωνος, όταν είχαν σκοτώσει στο ξύλο τον Ζακ. Το βλέπουμε σε πιο ήπιες εκδοχές κάθε μέρα, όλο και πιο πολύ. Είναι το σκοτάδι που απλώνεται. Γι’ αυτό το βίντεο της δολοφονίας του Αντώνη μπορεί να συνοψίζει τούτη την ελληνική εποχή. Δείχνει αυτό που συμβαίνει και προαναγγέλλει αυτό που μοιάζει να έρχεται. Το σκοτάδι.
Εκτός αν το σταματήσουμε.
Το σκοτάδι απλώνεται εκεί που σβήνει το φως της έγνοιας για τον άλλον και της πίστης ότι η ζωή μπορεί να γίνει κάτι καλύτερο, κάτι υψηλότερο, κάτι πιο συναρπαστικό. Το σκοτάδι απλώνεται εκεί που σβήνει το φως της ελπίδας. Η ελπίδα.
Το σκοτάδι δεν πρόκειται να το σταματήσουμε αν απλώς προαναγγέλλουμε τον ερχομό του σαν ιερομάντεις κακών∙ ή απλώς αν το ξορκίζουμε στα κείμενα και στις συζητήσεις μας∙ ή, πολύ περισσότερο, αν γινόμαστε κι εμείς φορείς του με τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε, που στεκόμαστε απέναντι στον πλησίον, που πολιτευόμαστε. Για να σταματήσουμε το σκοτάδι, πρέπει να μιλήσουμε ξανά, να μιλήσουμε με τόλμη και όσο πιο δυνατά μπορούμε γι’ αυτό το θείο βασίλειο που βρίσκεται στον Αντώνη Καργιώτη, στον Μιχάλη Κατσουρή, στον Γιώργο Πατρινό, στους 27 των πυρκαγιών και στους 700 της Πύλου· σε κάθε άνθρωπο. Σ’ αυτές τις στιγμές του κυνισμού, της απελπισίας και του μίσους, να μιλήσουμε ξανά, με τόλμη και όσο πια δυνατά μπορούμε, για τη δύναμη των απλών ανθρώπων να κάνουν «αυτή τη ζωή ελεύθερη και όμορφη, μια υπέροχη περιπέτεια».
Ναι, αυτές τις ώρες που δεν ξέρουμε ακόμα πόσοι νεκροί θα βρεθούν στον Παλαμά, που μια ολόκληρη χώρα μοιάζει να βυθίζεται στη λάσπη, πρέπει να μιλήσουμε για την ελπίδα. Με τόλμη και όσο πιο δυνατά μπορούμε. Μόνο έτσι θα νικηθεί η εξουσία του σκότους.
