Αυξημένα ενεργειακά κόστη για τους καταναλωτές, που αφορούν από εφεδρείες και επενδύσεις στα δίκτυα ηλεκτρισμού μέχρι την εξοικονόμηση ενέργειας και την αγορά νέων, «πράσινων» αγαθών, προβλέπει ο κυβερνητικός σχεδιασμός για την ενέργεια και το κλίμα, μαζί με φιλόδοξους στόχους για την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και αρκετό αέριο - αν και η πτώση της ζήτησης, ελέω κρίσης, ανάγκασε σε μετατόπιση έναντι των προηγούμενων προτεραιοτήτων.
Τα νοικοκυριά όλων των εισοδηματικών κατηγοριών καλούνται στο πλαίσιο της πράσινης ενεργειακής μετάβασης να επωμιστούν σημαντική αύξηση και μερίδιο του συνόλου των «επενδύσεων», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο προσχέδιο του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο κατατέθηκε πριν από λίγες μέρες στην Κομισιόν, προϊδεάζοντας για νέες επιβαρύνσεις των καταναλωτών. Παράλληλα, σημειώνεται ότι το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, ακόμα κι όταν στο σύστημα θα κυριαρχούν οι ΑΠΕ, δεν εξαρτάται από το κόστος των ΑΠΕ, που βαίνει μειούμενο, αλλά και από το κόστος της ενέργειας και της αποθήκευσης για τη συμπλήρωση και εξισορρόπηση των ΑΠΕ και τη διασφάλιση των εφεδρειών και των επικουρικών υπηρεσιών. Αυτό εξαρτάται εν μέρει από το φυσικό αέριο, αλλά όλο και περισσότερο και από το κόστος αποθήκευσης, που είναι ακόμα «σχετικά υψηλό», καθώς σήμερα χρησιμοποιείται φυσικό αέριο και στο μέλλον σταδιακά ανανεώσιμα αέρια, που όμως, επειδή θα έχουν μικρό βαθμό χρησιμοποίησης, θα χρειάζεται να ανακτούν το κόστος των απασχολούμενων κεφαλαίων «μέσω της κοστολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών στο σύστημα και άλλων μηχανισμών διασφάλισης της αμοιβής για το κεφάλαιό τους». Στον λογαριασμό προστίθεται και η ανάκτηση του κόστους των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ-ΑΔΜΗΕ), με τις προβλεπόμενες χρεώσεις να «έχουν κάπως αυξηθεί».
Πάντως, η ισχύς των μονάδων με αέριο προβλέπεται να αυξηθεί το 2030 στα 7,7GW, έναντι 5,3 το 2021 και αρχικής πρόβλεψης (ΕΣΕΚ-2019) για 6,9GW.
Υψηλό κόστος ρεύματος
Κατά το τελευταίο ΕΣΕΚ, η μέση ετήσια τιμή καταναλωτή (προ φόρων κατανάλωσης και ΦΠΑ) θα ανέλθει σε 149,5 ευρώ το 2025 και σε 132,6 ευρώ το 2030, λαμβάνοντας όμως υπόψη την πολύ αυξημένη τιμή του 2021 (187,1 ευρώ). Χαμηλότερες τιμές αναμένονται στο πιο μακρινό μέλλον (109,8 ευρώ το 2050).
Το κόστος κεφαλαίου και συντήρησης ηλεκτροπαραγωγής θα ανέβει στα 65,3 ευρώ το 2030, από 55,5 ευρώ το 2021 (59,6 ευρώ το 2050), ενώ μειούμενο βαίνει το μεταβλητό κόστος καθώς αποσύρονται οι θερμικές μονάδες. Το δε κόστος των δικτύων διανομής και μεταφοράς θα αυξηθεί στα 28,7 ευρώ το 2030 και στα 32,7 ευρώ το 2050, έναντι 22,5 ευρώ το 2021.
Οι παραδοχές γίνονται με υπόθεση τιμών αερίου σε επίπεδα υψηλότερα κατά 35%-40% των χαμηλών τιμών, προ κρίσης (από το 2021) και τιμών CO2 σε επίπεδα άνω των 100 ευρώ/τόνο ήδη πριν από το 2030. Δηλαδή η σύγκριση γίνεται με αναφορά σε ήδη πολύ υψηλές τιμές και η όποια άμεση αποκλιμάκωση έχει απόσταση ακόμα και από τα προ κρίσης επίπεδα.
Για τους καταναλωτές και τη λιανική το μέλλον είναι η αγορά με βασικές προβλέψεις την ανάπτυξη του ανταγωνισμού και την προώθηση ενός νέου, δυναμικού προϊόντος «κυμαινόμενης τιμολόγησης, που θα παρακολουθεί ευθέως τη διακύμανση των τιμών στις χονδρεμπορικές αγορές» (βάσει τιμής εκκαθάρισης αγοράς+περιθώριο κέρδους προμηθευτή), υπό την προϋπόθεση εγκατάστασης έξυπνων μετρητών.
Ακριβά «πράσινα» αγαθά
Ωστόσο, οι επιβαρύνσεις των καταναλωτών δεν σταματούν στην τιμή του ρεύματος, καθώς προβλέπεται και το κόστος των «ωφέλιμων ενεργειακών υπηρεσιών», που περιλαμβάνει την αγορά συσκευών, εξοπλισμού, προϊόντων (αντλίες θερμότητας, ηλεκτρικά οχήματα κ.λπ.) και επενδύσεις για την ενεργειακή αποδοτικότητα.
Υπολογίζεται πως η συνολική ετήσια δαπάνη (με αγορά CO2) των καταναλωτών για ενεργειακές υπηρεσίες θα ανέλθει το 2030 σε 46,030 εκατ., από 35,719 εκατ. το 2021, και σε 48,295 εκατ. το 2050. Για τον οικιακό τομέα το αντίστοιχο ποσό ανέρχεται για το 2030 σε 14,953 εκατ. ετησίως και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη επιβάρυνση μετά τις μεταφορές (με 19,756 εκατ.).
Η μέση ετήσια επένδυση και καταναλωτική δαπάνη για ενεργειακά αποδοτικό εξοπλισμό θα ανέλθει την περίοδο 2025-2030 συνολικά σε 24,7 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 11,6 δισ. ευρώ αφορούν μόνο τα νοικοκυριά (6,7 δισ. μεταφορικά μέσα, 0,9 δισ. ανακαίνιση κτηρίων, 2,6 δισ. ενεργειακές συσκευές-θέρμανση/ψύξη, 1,4 δισ. ηλεκτρικές συσκευές).
Την περίοδο αυτή η συμμετοχή των νοικοκυριών είναι στο 52% των επιπλέον επενδύσεων-δαπανών, ενώ του δημόσιου τομέα στο 2%, των μεταφορών στο 12%, του ιδιωτικού τομέα στο 8% και της ενέργειας στο 26%. Ως ποσοστό του εισοδήματος, η καταναλωτική δαπάνη για ενεργειακά αποδοτικό εξοπλισμό αναμένεται να ανέλθει στο 8,2% το 2030, από 5,7% το 2020.
Εκτιμάται μάλιστα πως η μέση ετήσια καταναλωτική δαπάνη που απαιτείται για την «πράσινη μετάβαση» σε σχέση με τα νοικοκυριά χαμηλής εισοδηματικής τάξης θα ανέλθει στα 4 δισ. ευρώ την περίοδο 2025-2030.
Ωστόσο, το ποσοστό των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν ενεργειακή ένδεια το 2021 ανέρχεται σε 12,4%, αυξημένο κατά 12% έναντι του 2020, ενώ πλήττονται 513.000 νοικοκυριά.
Στο μεταξύ, η αλλαγή ενεργειακού μείγματος θα έχει και δημοσιονομικό αντίκτυπο, καθώς με την υποχώρηση των ορυκτών καυσίμων θα μειωθούν και τα φορολογικά έσοδα. Προβλέπεται κάλυψη του δημοσιονομικού κενού που θα προκύψει από νέους φόρους.
