Το ευρώ γίνεται είκοσι ετών. Τουλάχιστον στην απτή, υλική μορφή του, με την οποία έχουμε εξοικειωθεί εμείς, οι κοινοί θνητοί και χρήστες του. Τα άλλα τρία χρόνια ζωής που έχει στην πλάτη του, ως λογιστικό νόμισμα (από το 1999), για τα 370 εκατομμύρια πολίτες της Ευρωζώνης μικρή σημασία έχουν. Ή μπορεί να έχουν και μεγάλη σημασία, από την άποψη των θυσιών και των στερήσεων που απαίτησε σε κάθε χώρα η ένταξη στην Ευρωζώνη. Αλλά αυτό ποικίλλει από χώρα σε χώρα.
Ένα νόμισμα 20 ή και 23 ετών μπορεί να πει κανείς ότι μόλις έχει περάσει το κατώφλι της εφηβείας και διανύει τη χρυσή περίοδο της νεότητάς τους. Τα χρόνια της αθωότητας, της ορμής και της αφέλειας. Ελάχιστα ισχύει αυτό για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Ακόμη κι αν του αναγνωρίσουμε ως επιτυχία το γεγονός ότι καταλαμβάνει ήδη το 20% των προτιμήσεων ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, αλλά χωρίς να κλονίσει τον θρόνο του δολαρίου, που ελέγχει το 60% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Είναι ένα ερώτημα αν αυτή η σχετική επιτυχία αξίζει την οδύνη και τη βάσανο εκατομμυρίων ανυποψίαστων Ευρωπαίων, που στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης γνώρισαν το βαθύ γήρας που καλύπτει η επιδερμική εφηβεία και νιότη του ευρώ.
Το ευρώ δεν είναι απλώς ένα κοινό νόμισμα, ούτε μόνο η μεγαλύτερη νομισματική ένωση στην ιστορία της ανθρωπότητας. Είναι μια περίπλοκη συνάρτηση ευρωπαϊκής και εθνικής κυριαρχίας, μονεταριστικών και νεοφιλελεύθερων δογμάτων, γερμανικού ηγεμονισμού και γαλλικού μακιαβελισμού. Είναι ταυτόχρονα -όσο αντιφατικό κι αν φαίνεται- έκφραση ακμής και παρακμής της Γηραιάς Ηπείρου. Ακμής, από την άποψη ότι απαίτησε τεράστιες δόσεις πολιτικού βολονταρισμού για να καταστεί εφικτό το άλμα προς μια νομισματική ένωση, χωρίς να έχει προηγηθεί μια στοιχειώδης πολιτική ένωση των 12 αρχικά, των 19 τελικά κυρίαρχων κρατών που τη συνθέτουν. Και θλιβερής παρακμής, γιατί αυτό το παράδοξο και παράτολμο εγχείρημα μπορεί να έχει δώσει «πόντους» στις κυρίαρχες εξαγωγικές χώρες και στο παγκόσμιο ειδικό βάρος τους, κυρίως στη Γερμανία, αλλά δεν έχει ανακόψει τη διολίσθηση των υπολοίπων χωρών στην παγκόσμια κατάταξη, στην περιθωριοποίηση των άλλοτε μεγάλων αποικιοκρατιών και ισχυρών βιομηχανικών κρατών.
Αυτό το παράδοξο μείγμα ακμής και παρακμής, στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους μεταφράστηκε σε μια ισορροπία τρόμου εις βάρος των ασθενέστερων κρίκων της αλυσίδας. Έχουμε νιώσει βαθιά στο πετσί μας σε τι μεταφράζεται το βαθύ γήρας του ευρώ, οι αυταρχικοί και ανεξέλεγκτοι μηχανισμοί της Ευρωζώνης, η αντιδημοκρατική αρχιτεκτονική της που τσαλαπάτησε εθνικές κυριαρχίες, ανθρώπινα δικαιώματα, μεγαλόστομες ευρωπαϊκές διακηρύξεις προκειμένου να διασώσει τις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες από τον «ιό» του αβίωτου ελληνικού χρέους. Το οποίο, αν και διπλάσιο από την εκκίνηση της κρίσης, έχει ως διά μαγείας μεταμορφωθεί σε βιώσιμο.
Κανείς δεν θα λογοδοτήσει για τα μικρά και μεγάλα εγκλήματα που συντελέστηκαν εις βάρος της ελληνικής, της πορτογαλικής, της κυπριακής, της ισπανικής ή της ιρλανδικής κοινωνίας από το 2010 και μετά. Δεν θα λογοδοτήσει γιατί η τρόικα ήταν ανυπόστατη, γιατί το Eurogroup ήταν άτυπο, σχεδόν ανύπαρκτο όργανο, γιατί η έδρα του ΔΝΤ πέφτει μακριά, γιατί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι «ανεξάρτητη», υπεράνω πολιτικού και κοινοβουλευτικού ελέγχου. Κανείς δεν θα δώσει λογαριασμό για τα Μνημόνια που αποδείχθηκαν και εγκλήματα και λάθος.
Το μεγαλύτερο, όμως, πρόβλημα είναι ότι αυτά τα εγκληματικά λάθη έχουν γίνει πια «καταστατικό» της Ευρωζώνης και όροι ύπαρξης του ευρώ. Η Ελλάδα και οι άλλες χώρες, που πέρασαν το βασανιστήριο των Μνημονίων, αποτέλεσαν πειραματόζωα για τη μετεξέλιξη της ΟΝΕ σε μια θεσμική κουρελού, που υφάνθηκε από το 2010 και μετά, με στημόνι το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και τους παράλογους κανόνες του. Η πανδημία ξεγύμνωσε μεν τη γερασμένη σάρκα αυτών των κανόνων, που συμπυκνώνονται σε αιώνια λιτότητα, αλλά τα γερασμένα μυαλά και μάτια της ευρωπαϊκής ελίτ είναι ανίκανα να δουν και να αντιληφθούν αυτή τη γύμνια. Ο βασιλιάς είναι γυμνός, κι ας μην είναι ακόμη ούτε πρίγκηπας.
