Ορατός είναι ο κίνδυνος της... επιστροφής σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, ιδιαίτερα της περιόδου 2012-2014, για πολλά νοικοκυριά, καθώς εξαιρετικά ανησυχητικά στοιχεία προκύπτουν για την ενεργειακή ένδεια στη χώρα μας, υπό το καθεστώς των περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού.
Η ενεργειακή φτώχεια δεν αποτελεί καινούργιο φαινόμενο, αλλά πρόκειται για έντονο πρόβλημα και στην Ελλάδα, που κορυφώθηκε στα χρόνια της παρελθούσης οικονομικής κρίσης λαμβάνοντας εκρηκτικές διαστάσεις, καθώς εκατομμύρια πολιτών αδυνατούσαν να θερμάνουν τα σπίτια τους σε ικανοποιητικό βαθμό και με ασφαλή τρόπο. Περίπου 30 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους την περίοδο εκείνη από πυρκαγιές ή αναθυμιάσεις ή ακόμη και από το δριμύ ψύχος.
Το πρόβλημα συνδέεται άμεσα με την ενεργειακή κατάσταση των κατοικιών, τους υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας και το επίπεδο του εισοδήματος των νοικοκυριών, παράγοντες που αποτελούν τους βασικούς δείκτες αξιολόγησης του φαινομένου.
Σήμερα είναι πλέον προφανής και η σύνδεση κορωνοϊού - ενεργειακής φτώχειας, καθώς αφενός τα περιοριστικά μέτρα σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύτηκαν από μείωση εισοδημάτων και αφετέρου πρακτικά τα περιοριστικά μέτρα σημαίνουν περισσότερες ώρες στο σπίτι, οδηγώντας, κατά βάση, σε μεγαλύτερες ανάγκες κατανάλωσης ενέργειας, που σε πολλές περιπτώσεις είτε δεν ικανοποιούνται επαρκώς ή δεν ικανοποιούνται καθόλου.
Πάγωσαν νοικοκυριά ήδη από το πρώτο lockdown
Ενδεικτικά της αλλαγής της κατάστασης και καταναλωτικής συμπεριφοράς των νοικοκυριών είναι τα πρώτα στοιχεία έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε (28) νοικοκυριά στο Μέτσοβο από το ΕΜΠ και παρουσίασε ο καθηγητής Δ. Δαμίγος στο 1ο Ενεργειακό Συνέδριο για την Ενεργειακή Φτώχεια που συνδιοργάνωσαν ΕΜΠ και ΡΑΕ:
* 75% δήλωσαν ότι περνούν περισσότερες ώρες στο σπίτι.
* 40% χρησιμοποιεί περισσότερο το σύστημα θέρμανσης.
* 60% χρησιμοποιεί περισσότερο τις ηλεκτρικές συσκευές.
* 20% βρισκόταν σε καθεστώς τηλεργασίας και σε άλλο ένα 20% υπήρχαν μαθητές που παρακολουθούσαν μαθήματα εξ αποστάσεως.
Είναι χαρακτηριστικό πως 45% δήλωσε ότι άλλαξε η εργασιακή του κατάσταση με το ένα τρίτο να δηλώνει αναστολή εργασίας, κλείσιμο επιχείρησης ή εκ περιτροπής εργασία / μειωμένο ωράριο και περίπου οι μισοί δήλωσαν πως το εισόδημά τους μειώθηκε.
Όπως προέκυψε από την έρευνα, η επίδραση των νέων συνθηκών στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας οδήγησε σε μια μέση αύξηση 8,6%, που αντιστοιχεί σε μια κιλοβατώρα ανά νοικοκυριό, ανά ημέρα. Δεδομένου ότι στην περιοχή αυτή το βασικό ενεργειακό κόστος των νοικοκυριών συνδέεται με τις θερμικές τους ανάγκες, καταγράφηκε αύξηση της θερμοκρασίας στο σπίτι κατά 1,3% με τη μέση κατανάλωση θερμικής ενέργειας να έχει αυξηθεί κατά 2,5% περίπου κατά το lockdown -περίοδο που ως φαίνεται δούλευαν περισσότερο τα θερμαντικά σώματα.
Αν και σε επίπεδο μέσων όρων η κατάσταση δεν φαίνεται ιδιαιτέρως προβληματική, εντούτοις κατά τον κ. Δαμίγο διαπιστώθηκαν ανησυχητικά φαινόμενα: νοικοκυριά που βρίσκονται σε μεσαία και υψηλότερα στρώματα αύξησαν και την κατανάλωση ενέργειας και τη θερμοκρασία στην κατοικία τους, όμως σε νοικοκυριά χαμηλότερης εισοδηματικής κλάσης, δυστυχώς, εμφανίζεται περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Υπάρχουν δε περιπτώσεις νοικοκυριών που η θερμοκρασία μέσα στο σπίτι πέφτει από τους 17,5 βαθμούς Κελσίου στους 16,5 και ή και 16 βαθμούς.
Όπως επισήμανε ο ίδιος, έχουμε μπροστά μας έναν πολύ δύσκολο χειμώνα, καθώς γενικά φαίνεται να πηγαίνουμε σε επαναλαμβανόμενα lockdown με ενδιάμεσα διαλείμματα: “Αν αυτή η κατάσταση μας βρήκε πρώτη φορά την άνοιξη, τώρα μας βρίσκει μέσα στον χειμώνα και δεν ξέρουμε τι θα γίνει και ο συνδυασμός της μείωσης εισοδήματος και της αύξησης των ενεργειακών δαπανών, ή ακόμα χειρότερα ο περαιτέρω περιορισμός της χρήσης ενέργειας, αναμένεται να επιδεινώσουν το πρόβλημα”.
Μέτρα στήριξης στο πρώτο κύμα
Σε πολλές χώρες της Ε.Ε. ελήφθησαν σοβαρά μέτρα στήριξης των νοικοκυριών κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας. Σύμφωνα με ανάλυση της VaasaETT (συμβουλευτική εταιρεία στον τομέα ενέργειας) για τον αντίκτυπο της Covid στην αγορά ενέργειας το πρώτο εξάμηνο 2020, που παρουσιάστηκε στο συνέδριο ΡΑΕ - ΕΜΠ, σε αυτά περιλαμβάνονται:
* Παύση διακοπών λόγω απλήρωτων λογαριασμών.
* Μείωση τιμών λιανικής.
* Επέκταση των προθεσμιών πληρωμής.
* Δωρεάν πίστωση σε πελάτες σε οικονομική δυσχέρεια.
* Απαγόρευση αυξήσεων τιμών λιανικής, ειδικές τιμολογήσεις κατόπιν αίτησης, παράταση κοινωνικού τιμολογίου.
Τα μέτρα είτε καθορίστηκαν από τις εθνικές κυβερνήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές είτε αποτέλεσαν άμεση πρωτοβουλία των παικτών των ενεργειακών αγορών.
Αν και η Ελλάδα συμμετέχει -έστω στοιχειωδώς έναντι άλλων χωρών- στα τρία πρώτα μέτρα, αξίζει να σημειωθεί ότι τα έκτακτα μέτρα ανακούφισης που ανακοίνωσε η ΔΕΗ πρέπει να ιδωθούν υπό το πρίσμα των υπέρογκων αυξήσεων στο ρεύμα (αγγίζοντας το 20%), που επιβλήθηκαν από 01.09.2019 και ενώ η χονδρεμπορική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας είχε σημειώσει ιστορικά χαμηλά, που δεν αποτυπώθηκαν στην λιανική, ενώ αντίθετα ενίσχυσαν τα (υπερ)κέρδη όλων των προμηθευτών.
Άλλωστε βάσει των τελευταίων στοιχείων της Eurostat στη χώρα μας αυξήθηκε η τιμή ηλεκτρισμού 8,38% το πρώτο εξάμηνο του 2020 έναντι του δευτέρου εξαμήνου 2019, ενώ η γενική τάση στην Ε.Ε. ήταν πτωτική...
