Ένας στους τέσσερις. Αυτή είναι περίπου η αναλογία που δείχνει πόσοι ασθενείς σε ελληνικό νοσοκομείο θα... αποκομίσουν και μια ενδονοσοκομειακή λοίμωξη κατά την εισαγωγή τους. Την ίδια ώρα, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 5,5%! Πριν τον κορωνοϊό, το ποσοστό στην Ελλάδα ήταν επίσης πολύ μεγάλο, στο 15%. Ωστόσο, με τις παθογένειες του Εθνικού Συστήματος Υγείας που διογκώθηκαν μέσα στην πανδημία, το ποσοστό εκτινάχθηκε στο 22%! Μάλιστα, οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις ευθύνονται για περίπου 3.000 θανάτους ετησίως...
Τα παραπάνω στοιχεία μαρτυρούν την κατάσταση στο ΕΣΥ, τονίζει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ Μιχάλης Γιαννάκος. «Λένε ότι ευθύνεται η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών. Ναι, είναι μια αιτία. Το ποσοστό στη χώρα μας, όμως, δείχνει τα προβλήματα υποστελέχωσης και απολύμανσης» εξηγεί. Είναι χαρακτηριστικό πως όταν δύο νοσηλευτές ή ένας γιατρός φροντίζουν 40 ασθενείς, δεν είναι εφικτό να τηρούνται τα απαραίτητα μέτρα αντισηψίας, ιδιαίτερα στην περίοδο της πανδημίας. Παράλληλα, η αναμονή ημερών για εισαγωγή σε ΜΕΘ βοήθησε τις λοιμώξεις να αναπτυχθούν στους ανοσοκατασταλμένους που βρίσκονταν σε κοινούς διαδρόμους, με αποτέλεσμα να μεταφέρουν τα μικρόβια στις εντατικές.
Όπως διευκρινίζει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής ο Κώστας Λιβαδάς, μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της ΟΕΝΓΕ, το υγειονομικό πρωτόκολλο ορίζει ότι οι μονάδες κλείνουν και απολυμαίνονται για 15-20 ημέρες κάθε χρόνο. Τώρα, είτε δεν γινόταν η απολύμανση είτε ήταν ολιγοήμερη. Παράλληλα, σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι μεταφορές ασθενών από τον ιδιωτικό τομέα στον δημόσιο, καθώς μεταφέρθηκαν ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις που είχαν αναπτυχθεί.
Ο ρόλος των αντιβιοτικών
Πάντως, η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Όπως εξηγεί ο Κ. Λιβαδάς, υπάρχουν ασθενείς που είναι χρόνιοι πάσχοντες σε δομές ή κατάκοιτοι, τους δίνουν αντιβιώσεις που κάνουν τα μικρόβια ανθεκτικά και τα μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Έτσι αναπτύσσονται μικρόβια εντός νοσοκομείων που δεν τα συναντάς στην κοινότητα και είναι πολυανθεκτικά.
Οι κυβερνητικές ευθύνες και η λύση
Πέρα από την υποστελέχωση και τις ελλείψεις υποδομών, η κυβέρνηση εκτίθεται και με τη στάση που έχει κρατήσει στο θέμα των ανεμβολίαστων υγειονομικών. Απαντώντας στην κυβέρνηση, ο Μιχάλης Γιαννάκος διερωτάται: «Αφού έφυγαν οι επικίνδυνοι υγειονομικοί, πώς δεν αποφύγαμε τη διασπορά του ιού και τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις; Γιατί εκτινάχθηκε στο 22% το ποσοστό των λοιμώξεων, την περίοδο της πανδημίας;».
Ωστόσο, η μεγαλύτερη ευθύνη της κυβέρνησης αναδεικνύεται στο ερώτημα «τι αριθμούς θα είχαμε, αν το σύστημα λειτουργούσε όπως έπρεπε;». Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΠΟΕΔΗΝ, εφόσον υπήρχε το απαραίτητο υγειονομικό προσωπικό και η δυνατότητα λειτουργίας των κανόνων απολύμανσης, οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις θα ήταν στο 5,5% επί των εισαγωγών, ενώ θα είχαμε λιγότερους από 800 θανάτους το έτος. Δηλαδή, θα είχαμε περίπου 17% λιγότερες νοσοκομειακές λοιμώξεις και πάνω από 2.200 λιγότερες απώλειες ανθρώπινων ζωών!
Ο Κώστας Λιβαδάς τονίζει ότι πρέπει να γίνει λελογισμένη χρήση των αντιβιοτικών, λειτουργία των πρωτοκόλλων για τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις και, φυσικά, ο απαραίτητος καθαρισμός των πτερύγων και των ΜΕΘ. Επίσης, είναι απαραίτητο οι επιτροπές ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων να λειτουργούν και να απαιτούν να τηρούνται τα πρωτόκολλα.
Τέλος, ο Μιχάλης Γιαννάκος υπογραμμίζει ότι και στο θέμα των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων αναδεικνύονται οι παθογένειες του ΕΣΥ, τις οποίες δεν θέλει να βλέπει η κυβέρνηση και προσπαθεί να προωθήσει την ιδιωτικοποίηση του συστήματος με κάθε μέσο. « Όταν μειώνει κατά 560 εκατ. ευρώ τις δαπάνες για την Υγεία και κατά 124 εκατ. ευρώ για την Πρωτοβάθμια, όταν τα νοσοκομεία οφείλουν 1 δισ. ευρώ, δεν γίνεται να πολεμήσεις τις λοιμώξεις» καταλήγει ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ.
Candida auris, το προφίλ της νέας απειλής για την δημόσια υγεία
Πρόκειται για τον πρώτο μύκητα με συμπεριφορά πολυανθεκτικού βακτηρίου. Μπορεί να μεταδοθεί ευχερώς από ασθενή σε ασθενή ή μέσω ιατρικών συσκευών
Ο Candida auris εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2009 και είναι ο πρώτος μύκητας με συμπεριφορά πολυανθεκτικού βακτηρίου. Μπορεί να μεταδοθεί ευχερώς από ασθενή σε ασθενή ή μέσω ιατρικών συσκευών και παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα στη θεραπευτική αντιμετώπιση.
Διαφωτιστικά είναι τα ευρήματα της δημοσίευσης των Frederic Lamoth και Dimitrios P. Kontoyiannis στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση The Journal of Infectious Diseases (The Candida auris Alert: Facts and Perspective, The Journal of Infectious Diseases - IDSA). Οι ιατροί της της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Γιάννα Ρέντζιου, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και ο πρύτανης Θάνος Δημόπουλος συνοψίζουν τα ευρήματα. Ο Candida auris προκάλεσε για πρώτη φορά ιατρική ανησυχία το 2011, συνοδευόμενη από σοβαρή νόσο, και πλέον παρουσιάζει παγκόσμια διασπορά κυρίως εντός νοσοκομειακού περιβάλλοντος, προκαλώντας συχνά τοπικές επιδημίες, όπως σε νοσοκομεία της Νέας Υόρκης το 2017. Θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνο παθογόνο, καθώς διασπείρεται ενδονοσοκομειακά από ασθενή σε ασθενή, κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά σε μύκητα, αλλά και μέσω ιατρικών συσκευών (Dimitrios P. Kontoyiannis. Future Microbiology 2019 14(13), 1083-1085).
Η διάγνωσή του είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς συγχέεται συχνά με άλλους σπάνιους μύκητες και απαιτείται η χρήση νεότερων μεθόδων ταυτοποίησης που δεν είναι ευρύτερα διαθέσιμες. Για την παράκαμψη αυτού του προβλήματος, έχουν δοθεί νέες, ακριβείς και γρήγορες διαγνωστικές μέθοδοι που έχουν αναπτυχθεί πρόσφατα.
Το αίνιγμα της προέλευσης και της εξέλιξης του Candida auris δεν είναι επί του παρόντος γνωστό. Οι Casadevall, Kontoyiannis και Robert (mBio 2019 Jul 23;10(4):e01397-19) πρότειναν την τολμηρή υπόθεση ότι η εμφάνισή του θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι το πρώτο παράδειγμα μυκητιακού παθογόνου που θα εμφανιστεί ως συνέπεια της κλιματικής αλλαγής!
Η θεραπεία του Candida auris παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες καθώς είναι ανθεκτική σε διάφορες κατηγορίες αντιμυκητιασικών και συχνά απαιτείται η αλλαγή αγωγής λόγω αποτυχίας της θεραπείας. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της επιτήρησης για τη δημόσια υγεία για τον μύκητα, την ανάγκη για συνετή αντιμυκητιασική συνταγογράφηση και τη σημασία της διεξαγωγής δοκιμών ευαισθησίας σε όλα τα κλινικά απομονωμένα στελέχη. Πάντως, αρκετά ερευνητικά αντιμυκητιακά φάρμακα βρίσκονται υπό δοκιμή και έχουν πολλά υποσχόμενη δράση (Lamoth F, Lewis RE, Kontoyiannis DP. Clin Infect Dis. 2022 Jan 5:). Ωστόσο, η θνησιμότητα είναι εξαιρετικά υψηλή (40-60%), κυρίως λόγω της αντοχής στα υπάρχοντα αντιμυκητιασικά και της αυξημένης επίπτωσης σε ευάλωτες ομάδες ασθενών.
Η σημασία της εμφάνισής του κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει αποδειχθεί από πολλές μικρές επιδημίες σε μονάδες ΜΕΘ (Morb Mortal Wkly Rep. 2021 Jan 15;70(2):56-57; Prestel C , et al. Candida auris Outbreak in a COVID-19 Specialty Care Unit - Florida, July-August 2020).
Εργαλειοποίηση στα χέρια του Πλεύρη
Στον πρόσφατο νόμο του υπουργείου Υγείας, οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις ορίζονται ως ένα σημαντικό κριτήριο για την αξιολόγηση των μονάδων Υγείας. Επί της αρχής, αυτή η ρύθμιση είναι σωστή, εφόσον όμως οι συνθήκες ήταν διαφορετικές. Κι αυτό γιατί στην παρούσα φάση η κυβέρνηση θέτει ως κριτήριο μια μεταβλητή την οποία δεν έχει προνοήσει κατ' ελάχιστον να βελτιώσει.
Ηδη από το προεκλογικό της πρόγραμμα, η Νέα Δημοκρατία είχε βάλει ψηλά στην ατζέντα τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Ο Θάνος Πλεύρης το ενέταξε στο σύστημα αξιολόγησης, την ώρα όμως που δεν έκανε τίποτα για να διορθώσει το πρόβλημα (στελέχωση, βελτίωση υποδομών κ.τ.λ.).
Αφενός, η κυβέρνηση, θέλοντας να προστατεύσει τους γαλάζιους διοικητές, έχει τη δυνατότητα να παρέχει τα μέσα για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων στα αντίστοιχα νοσοκομεία, μειώνοντας τον αρνητικό συντελεστή όπου διοικούν οι... φίλοι της. Αφετέρου, όπου υπάρχει κάποιος «ενοχλητικός» διοικητής, δεν του παρέχονται τα κατάλληλα μέσα, ο αρνητικός συντελεστής ανεβαίνει και δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την αποπομπή του. Βέβαια, αυτός που θα πληγεί ουσιαστικά είναι ο ασθενής, ο οποίος θα πρέπει πλέον να διαλέγει νοσοκομείο με κριτήριο ποιος είναι πιο... κυβερνητικός διοικητής.
Στο τέλος, όμως, ο Θάνος Πλεύρης και οι διοικητές των ΥΠΕ έχουν ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο και ένα άλλοθι για να στελεχώσουν τις διοικήσεις των νοσοκομείων κατά το δοκούν.
