Ομόνοια, Δεληγιώργη και Κεραμεικού γωνία. Πρωινό Τρίτης. Παρατηρώ την ταμπέλα μπροστά από ένα ανακαινισμένο πολυώροφο κτήριο: My Athens Hotel. Δεν είναι ξενοδοχείο. Η εικόνα των ανθρώπων που περιφέρονται στον εξωτερικό χώρο αλλά και όσοι πίνουν τον καφέ τους καθισμένοι μόνοι τους στις κόκκινες καρέκλες του ισογείου δεν είναι εικόνα ταξιδιώτη και τουρίστα. Είναι η εικόνα του χρήστη ναρκωτικών. Μάτια απλανή, βυθισμένα στις κόγχες, αποστεωμένες μορφές, κορμιά που γέρνουν κοιμισμένα πάνω στο ποτήρι του καφέ. Γυναίκες και άνδρες.
Στο σαλονάκι υποδοχής μια νοσηλεύτρια συζητά με έναν χρήστη που ζητά πληροφορίες για την ένταξή του στη δομή. Ανανεώνουν το ραντεβού τους για την επομένη, μετά την επίσκεψή του στον ΟΚΑΝΑ. Είναι ο ένας και μοναδικός ξενώνας σε ολόκληρη τη χώρα για άστεγους χρήστες ναρκωτικών ουσιών, που λειτουργεί από τις αρχές του χρόνου με τη συνέργεια του Δήμου Αθηναίων, του ΚΕΘΕΑ και του ΟΚΑΝΑ. Μεταστεγάστηκε από τη Χαλκοκονδύλη και το ξενοδοχείο Ιωνίς, όπου δημιουργήθηκε ξενώνας άστεγων χρηστών τον Απρίλιο του 2020. Σήμερα στο οκταώροφο κτήριο φιλοξενούνται 64 χρήστες άστεγοι, οι οποίοι μπορούν να παραμείνουν για μισό χρόνο.
Γυναίκες, άνδρες, αλλοδαποί και ημεδαποί, από 25 έως 60 ετών. Ακόμη και εγκυμονούσες. Οι 55 από αυτούς παρακολουθούν τα προγράμματα του ΟΚΑΝΑ. Απόδειξη ότι πείθονται να αντιμετωπίσουν τη χρήση. Πρόκειται για μεταβατική φιλοξενία, έως ότου βρουν στέγη και απομακρυνθούν από τον δρόμο και τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται για τη δημόσια υγεία αλλά και τη δική τους ζωή. Πόσο εύκολο όμως είναι να επιστρέψει ένας χρήστης στην οικογενειακή εστία ή να βρει την οικονομική δυνατότητα για να νοικιάσει ένα δικό του σπίτι;
Από τους 220 άστεγους χρήστες που φιλοξενήθηκαν στο ξενοδοχείο Ιωνίς έως τα τέλη του 2021, οι 50 κατόρθωσαν -γιατί πραγματικά είναι άθλος- να βρουν δική τους στέγη ή να επανασυνδεθούν με τις οικογένειές τους. Οι άστεγοι χρήστες που περιφέρονται στο κέντρο της Αθήνας είναι περί τους 500. Τα αιτήματα που φτάνουν στον ξενώνα είναι πολλαπλάσια, αλλά δεν μπορούν να ικανοποιηθούν. Χρειάζονται κι άλλες δομές. Η εικόνα στο κέντρο είναι απελπιστική, με τους χρήστες να μετακινούνται από πλατεία σε πλατεία για να μη φαίνονται. Ομόνοια, Προπύλαια, πεζόδρομος μεταξύ Πολυτεχνείου και Αρχαιολογικού Μουσείου, Εθνικό Θέατρο, πλατεία Βάθη.
Και σήμερα συναντάς σε πολλά σημεία του κέντρου χρήστες με τη σύριγγα στο χέρι, καταχωνιασμένους σε κόγχες με την πραμάτεια τους, χωρίς στέγη και οικογένεια, με την αναζήτηση της δόσης περιεχόμενο ζωής. Δρόμος, αστεγία και χρήση σημαίνει και μεγάλη νοσηρότητα. Όσοι «τυχεροί» φιλοξενηθούν στον ξενώνα, πλην της στέγης, της τροφής και της καθαριότητας, έχουν πρόσβαση στις δημόσιες δομές Υγείας για να αντιμετωπίσουν συνοδά νοσήματα -παθολογικά και ψυχιατρικά-, ενώ 16 νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και ειδικοί θεραπευτές βρίσκονται καθημερινά δίπλα τους.
«Εδώ μαθαίνουν πόσο σημαντικό είναι να προσέχουν την υγεία τους και βιώνουν την ανθρώπινη επανασύνδεση. Ο Γιώργος έμαθε να κάνει μπάνιο, να φροντίζει τον εαυτό του. Αυτό είναι μια νίκη» επισημαίνει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής η επιστημονική υπεύθυνη του ξενώνα Φωτεινή Λεομπίλλα, πρώην εξαρτημένη και η ίδια, και δηλώνει ευλογημένη γιατί βλέπει αυτούς τους ανθρώπους να ανθίζουν. «Οι φιλοξενούμενοί μας, όταν αναφέρονται στο επιστημονικό προσωπικό του ΟΚΑΝΑ μας συστήνουν ως ‘δικοί μας’ άνθρωποι. Αυτό δείχνει ότι το εγχείρημα πέτυχε» δηλώνει η Λίτσα Λαγάκου από τον ΟΚΑΝΑ.
Στην τελική ευθεία βρίσκεται και το υπνωτήριο αστέγων χρηστών (Σουρμελή 4), ο Χώρος Εποπτευόμενης Χρήσης και πέντε κινητές μονάδες που θα λειτουργούν ως αντίστοιχοι τέτοιοι χώροι. Και μια ευχάριστη είδηση που μας μετέφερε η αντιδήμαρχος Αλληλεγγύης Κατερίνα Γκαγκάτση. Ψηφίστηκε στο δημοτικό συμβούλιο Αθηναίων ένα διετές επιδοτούμενο πρόγραμμα στέγασης και εργασίας που θα απευθύνεται και σε αστέγους χρήστες.
Να αποφευχθεί η γκετοποίηση
Της Έφης Γιαννοπούλου*
Μια σειρά από κρίσεις (πανδημική, οικονομική και ακρίβειας) πλήττουν σήμερα μεγάλα στρώματα της κοινωνίας, με βαρύτερες συνέπειες για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Μία από αυτές, οι χρήστες ουσιών, υφίστανται με ιδιαίτερη ένταση τις ψυχικές και τις υλικές συνέπειες τέτοιων κρίσεων. Το βλέπουμε στους δρόμους της πόλης, κυρίως στο κέντρο της, με αύξηση της αστεγίας αλλά και της εξαθλίωσης του πληθυσμού των χρηστών. Κι όλο αυτό σε μια πόλη (και σε μια χώρα επίσης) που η κεντρική πολιτική της απέναντι στο πρόβλημα της τοξικοεξάρτησης είναι η καταστολή και οι επιχειρήσεις-σκούπα, ενώ τα προσφερόμενα προγράμματα απεξάρτησης παραμένουν ανεπαρκή.
Επομένως, ως Ανοιχτή Πόλη στηρίξαμε και χαιρετίσαμε την απόφαση του Δήμου Αθηναίων να δημιουργήσει ξενώνα φιλοξενίας τοξικοεξαρτημένων ατόμων στο κέντρο της πόλης. Το αναγνωρίσαμε ως θετική και τολμηρή πρωτοβουλία, πέρα από τα όποια προβλήματα μπορεί να παρουσιάστηκαν κατά την υλοποίησή της. Όμως δεν μπορεί η δημοτική αρχή να επαναπαύεται στη δημιουργία ενός ξενώνα και να θεωρεί πως έτσι εξαντλείται η παρέμβασή της στο πρόβλημα της τοξικοεξάρτησης. Ακόμη και όσον αφορά την αστεγία των χρηστών, ο υπάρχων ξενώνας δεν επαρκεί, άρα ο σχεδιασμός χρειάζεται ενίσχυση, ίσως μια δεύτερη δομή.
Παρεμβάσεις που έχουν εξαγγελθεί, όπως η δημιουργία σταθερών ή κινητών μονάδων εποπτευόμενης χρήσης, έχουν παγώσει, παρ’ όλο που κατά καιρούς ο κ. Μπακογιάννης δηλώνει την ετοιμότητά του. Μείζον ζήτημα είναι ο όποιος σχεδιασμός να αποφύγει την γκετοποίηση είτε του ίδιου του πληθυσμού των χρηστών, αφού υπάρχουν φωνές που ζητούν την απομάκρυνσή τους εκτός αστικού ιστού, είτε κάποιων γειτονιών της Αθήνας που μέχρι σήμερα δέχονται κατ’ αποκλειστικότητα το βάρος της δημιουργίας δομών τέτοιου είδους. Ως Ανοιχτή Πόλη προτείνουμε έναν πολυεπίπεδο σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί στην πόλη η τοξικοεξάρτηση και έχουμε επανειλημμένα ζητήσει μια ειδική συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου για το θέμα αυτό.
* Η Έφη Γιαννοπούλου είναι δημοτική σύμβουλος Αθηναίων με την Ανοιχτή Πόλη
