Την περασμένη Τετάρτη και Πέμπτη συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τα δύο βράδια που κάηκε η Μόρια αφήνοντας περίπου 12.000 αιτούντες άσυλο χωρίς ούτε καν τη σκηνή ή το κοντέινερ της Μόριας, χωρίς ρούχα ή τα ελάχιστα υπάρχοντά τους εν μέσω πανδημίας.
Ένας χρόνος συμπληρώθηκε και από τις ευρωπαϊκές διακηρύξεις διά στόματος της αρμόδιας Ευρωπαίας επιτρόπου Ίλβα Γιόχανσον ότι δεν θα υπάρξουν νέες Μόριες (“no more Morias”) ή τις υποδείξεις ότι δεν πρέπει να περάσουν και δεύτερο χειμώνα οι αιτούντες άσυλο στις σκηνές του “προσωρινού” Καρά Τεπέ ή Μαυροβουνίου.
Μόνο που οι ευρωπαϊκές φωνές είδαν στην καταστροφή άλλη μια “ευκαιρία”: το νέο σχεδιαζόμενο ΚΥΤ, στο οποίο έσπευσαν να γίνουν συνιδιοκτήτες, να γίνει το πιλοτικό κέντρο εφαρμογής των διαδικασιών συνόρων που ορίζει το νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου και το οποίο προσπαθεί η Κομισιόν να γίνει αποδεκτό και να αποτελέσει τον πυλώνα άσκησης μεταναστευτικής και προσφυγικής πολιτικής της Ε.Ε., που όμως δεν είναι τίποτε άλλο στην ουσία από εξωτερίκευση της ευθύνης απόδοσης ασύλου και τη μετατροπή των κρατών πρώτης υποδοχής σε δεσμοφύλακες.
Στο πλαίσιο της εξωτερίκευσης ευθυνών άλλωστε ερμηνεύεται και η Κοινή Υπουργική Απόφαση του Ιουνίου που αναγνωρίζει ως ασφαλή χώρα την Τουρκία για Σύρους, Αφγανούς, Σομαλούς, Πακιστανούς και Μπαγκλαντεσιανούς. Απόφαση που αναμένεται να παρεμποδίσει σημαντικά, αν όχι να στερήσει, το άσυλο από μια μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα αιτούντων άσυλο, αυτή των Αφγανών, και δεν έχει αναθεωρηθεί παρά τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν.
Η ελληνική κυβέρνηση από την άλλη είδε την ευκαιρία να φτιάξει κλειστά κέντρα στα νησιά, τα οποία στην Ε.Ε. ονομάζει “ελεγχόμενα” και κάπως έτσι, με το παιχνίδι των λέξεων, θα ξεπερνιούνταν και τα νομικά ή ηθικά προβλήματα για να περάσει στην απομόνωση των προσφύγων σε δομές μακριά από την υπόλοιπη κοινωνία, μηδενίζοντας τις πιθανότητες συναναστροφής με τον τοπικό πληθυσμό ή τις πιθανότητες οποιοσδήποτε εκτός των άμεσα εμπλεκομένων να βλέπει τι συμβαίνει στις δομές αυτές.
Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε αυτή την εβδομάδα η Διεθνής Αμνηστία μαζί με 45 ακόμα ΜΚΟ, έναν χρόνο μετά την καταστροφή της Μόριας οι αρχές ακολουθούν «βλαβερές πολιτικές που εστιάζονται στην αποτροπή και τον περιορισμό των αιτούντων/ουσών άσυλο και των προσφύγων», συνεπώς «εφαρμόζοντας και εμβαθύνοντας από κοινού την υπάρχουσα κατάσταση».
Η ίδια έκθεση διατυπώνει μια σειρά από σημαντικές ανησυχίες σχετικά με τα σχέδια προειδοποιώντας ότι οι νέες δομές «θα εμποδίσουν την αποτελεσματική αναγνώριση και την προστασία των ευάλωτων ατόμων∙ θα περιορίσουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες και βοήθεια προς τους/τις αιτούντες/σες άσυλο∙ θα εμποδίσουν την ανεξάρτητη παρακολούθηση των συνθηκών εντός των εγκαταστάσεων· και θα επιδεινώσουν τις βλαβερές συνέπειες του εκτοπισμού και του περιορισμού στην ψυχική υγεία των ατόμων».
Επιπλέον θέτει το ερώτημα πώς και γιατί χρησιμοποιούνται τα κονδύλια της Ε.Ε. για τον περιορισμό της ελεύθερης κίνησης των ατόμων που αναζητούν καταφύγιο και παροτρύνει τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να διερευνήσουν επειγόντως την τρέχουσα διαδικασία κατασκευής και να παρέμβουν για να προστατεύσουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των ατόμων που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα.
Ταυτόχρονα οι 3.338 αιτούντες άσυλο, σύμφωνα με τον υπουργό Ν. Μηταράκη (σ.σ.: τα επίσημα στατιστικά του infocrisis.gov έχουν να ανανεωθούν από τις 5 Αυγούστου), οι οποίοι μένουν στο προσωρινό ΚΥΤ του Καρά Τεπέ, βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν ακόμα χειμώνα στις σκηνές μια εξαιρετικά εκτεθειμένη στους ανέμους τοποθεσία, παρά τις προαναγγελίες από ευρωπαϊκά και μη χείλη ότι δεν θα περνούσαν δεύτερο χειμώνα σε σκηνές.
Πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι μόλις αρχές Φεβρουαρίου εμφανίστηκαν οι πρώτες θερμάστρες στις σκηνές καθώς δεν τις σήκωνε το υπάρχον σύστημα ηλεκτροδότησης και τις ημέρες της κακοκαιρίας της «Μήδειας» στα μέσα Φεβρουαρίου μόνο ένα μικρό μέρος του Καρά Τεπέ είχε θέρμανση.
Η έγκριση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης των 155 εκατομμυρίων ευρώ για τα νέα κέντρα υποδοχής της Λέσβου και Χίου ανακοινώθηκε στις 29 Μαρτίου 2021 από την Ίλβα Γιόχανσον κατά την επίσκεψή της στη Λέσβο. Ο διαγωνισμός “έτρεξε” μέσα στο καλοκαίρι και τελικά μόλις στις 6 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε στη Διαύγεια ως προσωρινός ανάδοχος του έργου η ΤΕΡΝΑ.
Το έργο περιλαμβάνει, πέραν του ΚΥΤ της Λέσβου και της Χίου, και την αναβάθμιση του ΚΥΤ του Φυλακίου στον Έβρο. Με λίγα λόγια ακόμα δεν έχουν καν ξεκινήσει οι εργασίες. Το ίδιο περίπου σκηνικό επικρατεί και στην κατεστραμμένη Μόρια, όπου, σύμφωνα με πληροφορίες από το νησί, τα απομεινάρια της δεν καθαρίστηκαν από το επίσημο κράτος, αλλά από διαφόρους που πήραν ό,τι μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Κατά τα άλλα, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του δημάρχου Μυτιλήνης Στρ. Κύτελλη και του Ν. Μηταράκη κατά την τελετή παράδοσης και του τελευταίου ανθρώπινου χώρου φιλοξενίας στο νησί -τον δημοτικό καταυλισμό του Καρά Τεπέ- τον περασμένο Μάιο, η έκταση του πρώην στρατοπέδου της Μόριας συζητιόταν να χρησιμοποιηθεί για να χτιστούν εστίες για το πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Όσο για τους ανθρώπους που μένουν στον πρόχειρο καταυλισμό, ενδεικτική είναι η μαρτυρία που μεταφέρουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. «Είμαστε σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Αυτή τη στιγμή δεν ξέρω αν μπορούμε να αναγνωριστούμε ως αιτούντες άσυλο ή αν θα λάβουμε πάλι απορριπτική απάντηση» δήλωσε η Μαριάμ, μητέρα ενός δίχρονου κοριτσιού από το Αφγανιστάν που έχει περάσει ήδη δύο χρόνια στη Λέσβο.
«Η κόρη μου δεν είχε πάει ποτέ σε πάρκο. Έχουμε προβλήματα με τη λήψη άδειας για να βγούμε έξω από τον καταυλισμό. Το κοριτσάκι μου τείνει να έχει επιθετική συμπεριφορά λόγω αυτών που έχει δει εδώ. Δεν της αρέσει να παίζει, να γελάει, να μιλάει ή να ασχολείται με τις κούκλες» συνεχίζει.
