Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
22.0°C24.8°C
3 BF 39%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.0°C24.2°C
2 BF 52%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C20.5°C
4 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
19.3°C19.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C24.0°C
3 BF 33%
Παγιδευμένη εκπαίδευση και κουρδιστά πορτοκάλια
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Παγιδευμένη εκπαίδευση και κουρδιστά πορτοκάλια

Αίθουσα σχολείου

Το σχολείο βγήκε από το σχολικό κτήριο ημίγυμνο. Άφησε πίσω την παιδαγωγική φορεσιά, την καλλιέργεια αξιών, την αξία του λόγου, της ελευθερίας, του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ενδύθηκε αποκλειστικά με διδακτικές και εξεταστικές πρακτικές, ζώστηκε με τις διοικητικές - ελεγκτικές διαδικασίες και άρχισε να εκπέμπει κομμάτια διδακτέας ύλης, από οπουδήποτε, προς οπουδήποτε, απευθείας και ασύγχρονα. Ημίγυμνο μετακινείται, μετατοπίζεται, επανέρχεται ζωντανό και ξαναβγαίνει άυλο. Μπαίνει στα σπίτια, στα κρεβάτια και στις τραπεζαρίες, στα κινητά τηλέφωνα. Τριγυρίζει στους δρόμους και στις πλατείες, διασκορπίζεται σε ψηφιακούς τόπους και κοινωνικά δίκτυα, στην τηλεοπτική προπαγάνδα. Σε ένα περιβάλλον άγνωστο, ανταγωνιστικό, αμυνόμενο, κλειστό, νευρικό και νευριασμένο, στο οποίο εμφανίζονται εναλλάξ προσδοκίες, αναζητήσεις, ψευδαισθήσεις, καταγγελίες, επιτεύγματα αλλά και ασυνάρτητες κυβερνητικές ρυθμίσεις που ισοπεδώνουν την ποικιλομορφία του αυξάνοντας την επικινδυνότητά του.

Σ’ αυτή την περιπλάνηση, σ’ αυτή την εκπαιδευτική παλινδρόμηση υπάρχουν πρωτόγνωρες εμπειρίες, υπάρχει και αρκετή πλήξη. Υπάρχουν γέλιο και άγχος, κλειστές κάμερες και αθέατοι θεατές, υπάρχουν και ατυχήματα και απώλειες. Υπάρχει υποκρισία, γεννιούνται αποκλεισμοί. Υπάρχουν και περιστατικά βίας, υπέρμετρης βίας, αναπαριστώμενης βίας, σωματικής βίας, ψυχολογικής βίας, ψηφιακής βίας, έμφυλης βίας, αναίτιας βίας.

Αναδύεται βία νομιμοποιημένη από κοινωνικά στερεότυπα, από οικογενειακές αποσιωπήσεις, από δημοσιογραφικές παραποιήσεις. Διαπιστώνονται καταχρήσεις κρατικής εξουσίας και βία θεσμικά συγκαλυμμένη από πολιτικούς καιροσκοπισμούς που πάλλονται ανάμεσα σε αυταρχισμό και κουτοπονηριά, ανάμεσα σε δημαγωγία, συναλλαγή και συγκάλυψη. Βία με θύματα, σε όλες τις περιπτώσεις, ανθρώπους νέους, κατά συνθήκη αδύναμους, κατά σύμβαση διαφορετικούς. Βία με θύτες, σε αυξανόμενο αριθμό περιπτώσεων, συνομήλικους και συγγενείς. Βία που τεχνηέντως μετατοπίζεται στον πυρήνα τής εικόνας του σχολείου ή του πανεπιστημίου αφαιρώντας από το πλάνο τα λάθη, τις παραλήψεις, τις αποφάσεις και τις κρυφές στοχεύσεις όσων ευθύνονται για τις εκπαιδευτικές συνθήκες.

Η εύθραυστη πορεία του σχολείου

Μονοδιάστατη και παγιδευμένη η εκπαίδευση στην εικόνα της βίας, παιδαγωγικά ανήμπορη στο περιβάλλον τής περιπλάνησής της, ανέχεται την κακοποίησή της. Με διαβλητές εξετάσεις εξ αποστάσεως, με ταυτοποιήσεις αθέατων εξεταζόμενων και με ανθρώπινα λυσάρια στο πίσω μέρος της οθόνης. Με τον φόβο τής γελοιογραφικής διαπόμπευσης και την υποκρισία τής αξιολόγησης των κλειστών εκπαιδευτικών μονάδων και των προγραμμάτων που δεν υλοποιούνται.

Η εκπαιδευτική κοινότητα βιώνει πολυποίκιλα την εύθραυστη πορεία του σχολείου και της κατασκευασμένης εικόνας του, που προπορεύεται ή το ακολουθεί, στους τόπους που το πήγε η πανδημία.  Άλλοτε εμψυχώνεται, χειραφετείται και επινοεί υβριδικές παιδαγωγικές πρακτικές, άλλοτε αποθαρρύνεται και ενεργοποιεί αμυντικές ρουτίνες παρωχημένου δημοσιοϋπαλληλισμού. Καχυποψία και επιφυλακτικότητα, σιωπηλή άρνηση και άκριτη προσαρμογή σε εξεταστικοκεντρικές πρακτικές, γραφειοκρατική αναγωγή της παιδαγωγικής ευθύνης σε διοικητική αρμοδιότητα.

Οι οικογένειες στέκουν αμήχανες, διστακτικές σε μια κατάσταση όπου το παιδικό και εφηβικό βλέμμα από παρατηρούμενο γίνεται παρατηρητής. Κι αφού ο παρατηρητής μετέχει στην εξέλιξη του φαινομένου που παρατηρεί, το σύστημα της οικογένειας τρομάζει.  Άλλοτε προσαρμόζεται στη συνύπαρξη, άλλοτε αμύνεται και σκληραίνει. Ενοχλείται και αποθαρρύνει, δυσανασχετεί και ματαιώνει, στεναχωριέται και καταπιέζει. Καθώς δεν καλλιεργούνται όλες οι παιδαγωγικές διαστάσεις του σχολικού χωρόχρονου στο σπίτι, ορισμένες οικογενειακές πρακτικές προσκολλώνται στη βαθμοθηρία, αναζητούν τη -φαύλη πάντα- βασιλική οδό προς τη γεωμετρία και την πολυδιαφημιζόμενη βάση εισαγωγής, κατά τα προβαλλόμενα πρότυπα της αγοραίας αριστείας, του κυβερνητικού καιροσκοπισμού και της τηλεοπτικής αφήγησης για την εικόνα της εκπαίδευσης.

Η τηλεοπτική αφήγηση συνοδεύει με βία το ημίγυμνο σχολείο σε παγίδευση μέσα στην εικόνα που του φιλοτεχνεί. Εικόνα ρηχή, προπαγανδιστική, ασυνάρτητα πολυτροπική και εφήμερη, που υπεραπλουστεύει την πολυπλοκότητα.  Όπως η ρηχή πολιτική που υπηρετεί, κλείνει τους παιδαγωγικούς πόρους της εκπαίδευσης, ενσωματώνοντας τον φόβο, την απαξίωση και την όλο πιο τρομακτικότερη βία στην εικόνα της εκπαίδευσης.

Οι κυβερνητικές επιλογές και πρακτικές κινούνται σε αντίστροφη κατεύθυνση από την αναγκαία ενθάρρυνση καινοτόμων πρωτοβουλιών και υβριδικών δράσεων για την αναζήτηση συνδέσεων ανάμεσα στη σχολική ζωή και την κατ’ οίκον μάθηση με εξ αποστάσεως διδασκαλία. Σε ασυμβατότητα με τις ανάγκες μιας κοινωνικά ευαίσθητης, γεωγραφικά ευέλικτης, οργανωσιακά διαφορικής προσαρμογής των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και των παιδαγωγικών πρακτικών στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της πανδημίας. Επιμένουν στον συγκεντρωτισμό αποδυναμώνοντας την παιδαγωγική αρμοδιότητα των σχολικών μονάδων και επιβαρύνοντας ανακλαστικά το άμεσο, διευρυμένο κοινωνικά και ψηφιακά, περιβάλλον της εκπαίδευσης.

Καιροσκοπισμός και αυταρχισμός

Τα κυβερνητικά στελέχη δείχνουν να απωθούνται από την ανάγνωση επιστημονικών δεδομένων για τους κινδύνους σχολικής διαρροής. Αδιαφορούν για την αξιοποίηση προτάσεων επείγουσας τεχνολογικής υποστήριξης, δικτυακής πρόσβασης και παιδαγωγικής πλαισίωσης των συνθηκών εκπαίδευσης στο σπίτι. Έλκονται αποκλειστικά από τον καιροσκοπισμό δράσεων με κοντινή ή παρωχημένη ημερομηνία λήξης, όπως οι τράπεζες θεμάτων, τα κριτήρια αξιολόγησης και τα πρόστιμα. Αναλίσκονται σε εξαγγελίες εντυπωσιασμού χωρίς καμιά φροντίδα για την εφαρμογή τους. Βιάζονται να εξυπηρετήσουν οικονομικά συμφέροντα της εκπαιδευτικής αγοράς εκχωρώντας κρατικές πιστοποιήσεις. Εναλλάσσουν τον συνωστισμό στις σχολικές τάξεις με το κλείσιμο των σχολείων, μετακυλούν ευθύνες στις διευθύνσεις, τις οικογένειες, ακόμη και τις μαθήτριες και τους μαθητές. Σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, με το ίδιο, πληκτικά επαναλαμβανόμενο μοτίβο, ανάμεσα σε καιροσκοπισμό και αυταρχισμό.

Το σχολείο βγήκε από το σχολικό κτήριο αναγκαστικά απροετοίμαστο. Χωρίς αναγνώριση της παιδαγωγικής του ταυτότητας, στιγματισμένο από την εξεταστική αποτυχία των Πανελλαδικών και τεχνολογικά ρακένδυτο. Εγκαταλειμμένο από μια Πολιτεία που ανασχηματίζεται για να θωπεύεται στον τηλεοπτικό της καθρέφτη, το σχολείο κινδυνεύει να χαθεί περιπλανώμενο, να παρασυρθεί σε αγοραίες συναλλαγές, να αλλοιωθεί, να κλονιστούν οι αξίες του, η νεανικότητά του, η ελευθερία του. Να μην μπορεί να επιστρέψει στις μαθήτριες και στους μαθητές του παρά πιο αδύναμο, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον φοβικό και μη ανεκτικό, με γνωσιακές αναπηρίες και μαθησιακές δυσκολίες για τις οποίες θα θεωρηθεί και πάλι υπεύθυνο το σχολείο.

Εδώ ελλοχεύει ο κίνδυνος να αφομοιωθεί το σχολείο στο συγκαλυμμένα αυταρχικό νεοσυντηρητικό περιβάλλον, ανίκανο να αντιληφθεί την πολυπλοκότητα της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής και να σχεδιάσει τις δύσκολες μεταβάσεις και τις αλληλεπιδραστικές προσαρμογές στις πολλαπλές πραγματικότητες του περιβάλλοντός του. Να ενσωματωθεί η εικόνα του στη διελκυστίνδα της βίας ανάμεσα στην άβουλη προσαρμογή και την ακραία εγκληματικότητα, στον υποκριτικό καθωσπρεπισμό και τον αναίτιο βανδαλισμό. Ανάμεσα στην αστυνομία των πανεπιστημίων και στα κουρδιστά πορτοκάλια.

Ο Φραγκίσκος Καλαβάσης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL