«Αυτά μόνο στην Ελλάδα γίνονται». Μια φράση που χρησιμοποιείται συχνά από τους εκπροσώπους της δήθεν αριστείας, τους δημοσιογράφους και τα στελέχη των καθεστωτικών παρατάξεων στα πανεπιστήμια για να δικαιολογήσουν κάθε λογής αντιδραστική μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση. Το τελευταίο διάστημα, ο ισχυρισμός "να γίνουμε Ευρώπη και Αμερική" ακούγεται όλο και πιο συχνά για να συνοδεύσει τα επιχειρήματα υπέρ της ίδρυσης σώματος της αστυνομίας στα πανεπιστήμια.
Η αντίληψη, βέβαια, του κακώς νοούμενου επαρχιωτισμού και του φτωχού συγγενή, στην προκειμένη περίπτωση, δεν αρκεί για να ντύσει την ιδεοληψία μιας κυβέρνησης που επιδιώκει σε κάθε πεδίο της κοινωνικής ζωής να επιβληθεί με όρους καταστολής και αυταρχισμού. Αλήθεια, τι ισχύει στα πανεπιστήμια του εξωτερικού;
Αρκεί μια απλή επίσκεψη για να διαπιστώσει κανείς πως δεν έχουν ούτε αστυνομία, ούτε ελέγχους που θυμίζουν checkpoint σε αποκλεισμένες περιοχές, ούτε face control στην είσοδο. Ζητήσαμε από τρεις διαπρεπείς Έλληνες ακαδημαϊκούς να φωτίσουν αυτό το ερώτημα μεταφέροντας την εμπειρία που βιώνουν οι ίδιοι καθημερινά στην Οξφόρδη, στο Βερολίνο και στη Βιέννη. Ο Αντώνης Τζανακόπουλος, ο Άρης Καλαντίδης και ο Δημήτρης Κουσουρής απαντούν στην ΑΥΓΗ.
Η ευθύνη στα ιδρύματα, όχι στην αστυνομία
Του Δημήτρη Κουσουρή*
Το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, ένα από τα αρχαιότερα της Ευρώπης και του γερμανόφωνου κόσμου (ιδρ. 1365), είναι ένας μεγάλος εκπαιδευτικός οργανισμός με περί τους δέκα χιλιάδες εργαζόμενους (διοικητικούς και διδάσκοντες) και κοντά στους εκατό χιλιάδες προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Οι εγκαταστάσεις του περιλαμβάνουν το παλαιό και νεότερο κεντρικό κτήριο, το πανεπιστημιακό κάμπους στη θέση του παλαιού Γενικού Νοσοκομείου της πόλης, καθώς και μια σειρά μεγάλα ή μικρά κτήρια διάσπαρτα στο κέντρο ή σε συνοικίες γύρω από αυτό.
Η ευθύνη για τη φύλαξη και η ασφάλεια των χώρων έχει ανατεθεί σε μια εσωτερική υπηρεσία ασφαλείας υπό την εποπτεία της διοίκησης του ιδρύματος, που διαθέτει ένα «κέντρο ελέγχου» και έντεκα σημεία με «θυρωρούς» οι οποίοι αναλαμβάνουν να συνδράμουν τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας και να αντιμετωπίσουν έκτακτες περιστάσεις.
Με βάση τον εσωτερικό κανονισμό του ιδρύματος, σε περίπτωση διάπραξης σοβαρού εγκλήματος, η αστυνομία μπορεί να κληθεί να παρέμβει από την πρυτανεία ή, σε επείγουσες περιστάσεις, από οποιοδήποτε μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Τούτο ασφαλώς δεν σημαίνει πως η υπεράσπιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας, που στην Αυστρία έχουν σημαδευτεί από την εμπειρία των αγώνων ενάντια στον αντισημιτισμό, τον αυστροφασισμό και τον ναζισμό, είναι κατοχυρωμένες. Τα τελευταία χρόνια, οι διάφορες ακροδεξιές «αδελφότητες», με βαθιές ρίζες στην αυστριακή κοινωνία, οργανώνουν συχνά εκδηλώσεις, ενίοτε και με πρόσκληση της αστυνομίας, στον χώρο του πανεπιστημίου για προστασία τους από αντιφασιστικές κινητοποιήσεις. Οι πιο πρόσφατες διαμαρτυρίες ενάντια στην περιστολή των ακαδημαϊκών ελευθεριών αφορούσαν τον διορισμό στο συμβούλιο διοίκησης του ιδρύματος του Λόταρ Χέμπελτ, καθηγητή Ιστορίας γνωστού για τις ακροδεξιές του απόψεις και συγγένειες.
* Ο Δημήτρης Κουσουρής είναι επίκουρος καθηγητής επί θητεία (2015- ), Πανεπιστήμιο Βιέννης
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αστυνομία στα Πανεπιστήμια / Ειδικοί φρουροί με ειδικά καθήκοντα μόνο για το πανεπιστήμιο
Στη Γερμανία η φύλαξη γίνεται από τα ΑΕΙ
Του Άρη Καλαντίδη
καθηγητής Αστικής Διαχείρισης στην Πολυτεχνική Σχολή του Βερολίνου
Τα πρωινά που πηγαίνω στο πανεπιστήμιο εδώ στο Βερολίνο, στο Technische Universität (TU), στην είσοδο βρίσκω την πάντα κακοδιάθετη υπάλληλο που μας υποδέχεται στις πληροφορίες -που έχει και τα κλειδιά των χώρων εργασίας- και έναν φύλακα ιδιωτικής εταιρείας σεκιούριτι, που εκτελεί και χρέη θυρωρού όταν σχολάει η αυστηρή κυρία.
Ο τελευταίος διαγωνισμός του πανεπιστημίου για υπηρεσία φύλαξης ήταν πριν από έναν χρόνο περίπου, τον Ιανουάριο του 2020, και ακολούθησε όλες τις διαδικασίες των δημόσιων διαγωνισμών. Οι χώροι του πανεπιστημίου είναι ανοιχτοί για όλους, εκτός από τα γραφεία μας, στα οποία έχουμε και τον τεχνικό εξοπλισμό.
Αυτή είναι γενικά η εικόνα των δημοσίων πανεπιστημίων στη Γερμανία (για τα λίγα ιδιωτικά τα πράγματα είναι μερικώς διαφορετικά): φύλαξη από υπαλλήλους των ιδρυμάτων, πρόσθετη φύλαξη από ιδιωτικές εταιρείες, προσβάσιμοι πανεπιστημιακοί χώροι σε όλους εκτός από τα γραφεία και τα εργαστήρια. Η φύλαξη δηλαδή γίνεται από τα ίδια τα ιδρύματα, με τις δικές τους προδιαγραφές και τον δικό τους έλεγχο ποιότητας.
Η περίπτωση του TU μάλιστα είναι αρκετά ιδιαίτερη, καθώς δεν βρίσκεται σε κάποιο μακρινό κάμπους, αλλά μόλις λίγα μέτρα από τον κεντρικό σταθμό του ζωολογικού κήπου, εκεί όπου κοιμούνται οι άστεγοι, όπου γίνεται αλισβερίσι σεξουαλικών υπηρεσιών και κατανάλωση ουσιών.
Σε περίπτωση που κληθεί η αστυνομία να παρέμβει για έγκλημα, όπως σε κάθε άλλη παρόμοια περίπτωση, θα ειδοποιήσει τη διοίκηση και θα παρέμβει. Πέρσι κάποιοι έσπασαν την κλειδαριά του γραφείου και μας πήραν υπολογιστές και προβολείς. Η αστυνομία κλήθηκε από τη διοίκηση, έκανε τους ελέγχους της και -για καλή μας τύχη- βρέθηκαν και οι υπολογιστές με όλο το υλικό μέσα τους.
Αντιστοίχως όταν περπατώ βράδυ από το ΕΜΠ της Οδού Πατησίων στο σπίτι μου στο Μουσείο, έχω να αντιμετωπίσω το σκοτάδι της περιοχής, τις παρέες από ειδικούς φρουρούς, τη βρομιά, το σκοτάδι και την αίσθηση ανασφάλειας του αυστηρώς αστυνομευόμενου δημόσιου χώρου.
Για να πάω δηλαδή από τον ασφαλή μη αστυνομευόμενο (αν και αφρόντιστο) χώρο του ΕΜΠ στον ασφαλή χώρο του σπιτιού μου, αναγκάζομαι να περνώ τον ανασφαλή αστυνομευόμενο χώρο της γειτονιάς. Η αντίφαση είναι προφανής.
Οξφόρδη, αστυνομία και οι σχολιαστές του Facebook
Του Αντώνη Τζανακόπουλου
αναπληρωτή καθηγητή Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης
«Δεν θέλετε την αστυνομία στα πανεπιστήμια γιατί θέλετε να διαιωνίσετε το μπάχαλο, υποστηρίζετε την ανομία». «Εκεί που είστε εσείς δεν χρειάζεται αστυνομία, γι’ αυτό δεν έχετε, δείτε τι ωραίο γκαζόν». «Λέτε ψέματα ότι δεν έχει πανεπιστημιακή αστυνομία στην Οξφόρδη, να, δείτε ένα βανάκι της υπηρεσίας φύλαξης του πανεπιστημίου». «Πώς είναι δυνατόν να συγκρίνετε την Οξφόρδη με τα ελληνικά πανεπιστήμια, είναι τελείως γελοίο, πάλι δείτε τι ωραίο γκαζόν».
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα σχόλια που έγιναν σε απάντηση της δημοσίευσής μου ότι η Οξφόρδη δεν έχει πανεπιστημιακή αστυνομία.
Στην ουσία, εκπροσωπούν τέσσερις κατηγορίες, και όλα τα άλλα σχόλια, τα περισσότερα πανομοιότυπα, εμπίπτουν σε μία από αυτές. Όπως βλέπετε, μερικές από τις κατηγορίες σχολίων είναι αλληλοαναιρούμενες. Ας τις πάρουμε όμως με τη σειρά - από το τέλος.
Σύγκριση - Μα έλα ντε. Πώς είναι δυνατόν να συγκρίνεις; Πώς να συγκρίνεις πανεπιστήμια που λαμβάνουν σοβαρή χρηματοδότηση και στήριξη από το κράτος με τα ελληνικά πανεπιστήμια; Πώς είναι δυνατόν να συγκρίνεις αυτά τα κτήρια και τα γκαζόν με το χάλι στην Ελλάδα; Σωστά. Αλλά δεν το έκανα εγώ. Το έκανε η κυβέρνηση, που μας είπε ότι φτιάχνει πανεπιστημιακή αστυνομία «κατά τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα». Δηλαδή θα φτιάξουμε πανεπιστημιακή αστυνομία και σ’ αυτό τουλάχιστον θα μπορούμε πια να συγκριθούμε με τους έξω. Έλα όμως που πανεπιστημιακή αστυνομία δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο πλην ΗΠΑ και Καναδά (και στον Καναδά είναι άοπλη).* Κι έλα όμως που η Οξφόρδη και η κάθε Οξφόρδη δεν έγινε Οξφόρδη επειδή είχε πανεπιστημιακή αστυνομία αλλά για όλους τους άλλους λόγους.
Ψέμα - Και μια που ήρθαμε και σε αυτό, ας δούμε τι είναι ψέμα και τι αλήθεια. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να καταλάβουμε ότι «αστυνομία» και «φύλαξη» είναι διαφορετικά πράγματα. Και η διαφορά είναι σημαντική, νομικά αλλά και συμβολικά. Η αστυνομία έχει όπλα, έχει δικαίωμα σύλληψης, δικαίωμα διενέργειας προανάκρισης, έχει δική της ιεραρχία και υπάγεται σε ξεχωριστό υπουργείο. Αντίθετα, κάθε υπηρεσία φύλαξης, είτε από υπαλλήλους του πανεπιστημίου είτε από ιδιωτικούς υπαλλήλους που συμβάλλονται με αυτό, δεν έχει καμία από αυτές τις αρμοδιότητες και εξουσίες και υπάγεται, φυσικά, στο πανεπιστήμιο και την πανεπιστημιακή διοίκηση. Το βανάκι της υπηρεσίας φύλαξης της Οξφόρδης που έγινε διάσημο οδηγείται λοιπόν από υπαλλήλους του πανεπιστημίου χωρίς εξουσίες πλην τού να πάρουν κάποιον τηλέφωνο ή να δώσουν συμβουλές. Όχι από αστυνομικούς.
Χρεία - Αυτή η κατηγορία σχολίων αναιρεί την παραπάνω (παραδέχεται ότι δεν υπάρχει πανεπιστημιακή αστυνομία) και συνδέεται εμμέσως με την παρακάτω, αφού φαίνεται να υποστηρίζει ότι η Ελλάδα είναι τόσο εξαιρετική ώστε να χρειάζεται ειδικά πανεπιστημιακή αστυνομία. Μόνο στην Ελλάδα υπάρχει τόση ανομία. Αυτό είναι εν πολλοίς κατασκεύασμα. Παντού στην Ευρώπη γίνονται και καταλήψεις στα πανεπιστήμια (ακόμη και στην Οξφόρδη, ακόμη και στο Κέμπριτζ!) και διαμαρτυρίες, αλλά και εγκλήματα, λιγότερο ή περισσότερο σοβαρά. Αυτά περιλαμβάνουν και εμπορία ναρκωτικών. Ένα σύντομο ψάξιμο στο Διαδίκτυο θα σας πείσει. Και αντιμετωπίζονται, όπως μπορούν και στην Ελλάδα, χωρίς ειδικό αστυνομικό σώμα.
Ανομία - Ο παραλογισμός του επιχειρήματος ότι όποιος/α αντιδρά στην ίδρυση πανεπιστημιακής αστυνομίας υποστηρίζει την ανομία και το μπάχαλο είναι τόσο προφανής, που μπορεί να έχει μόνο δύο πιθανές εξηγήσεις: σοβαρά μειωμένη αντίληψη αυτού/ής που το προβάλλει ή σκόπιμη διαστρέβλωση. Φυσικά και υπάρχει το λεγόμενο tertium quid. Φυσικά και πρέπει να προστατεύεται η ασφάλεια όλης της πανεπιστημιακής κοινότητας και της δημόσιας περιουσίας, που είναι περιουσία του ελληνικού λαού. Αλλά το δίπολο ή αστυνομία ή ανομία δεν μπορεί να σταθεί με κανένα τρόπο. Γιατί όχι ενίσχυση των κονδυλίων για φύλαξη από πανεπιστημιακούς υπαλλήλους; Γιατί όχι εκπαίδευση της πανεπιστημιακής κοινότητας για σεβασμό του πανεπιστημιακού χώρου και συναινετική διαδικασία λήψης αποφάσεων για την προστασία του; Και γιατί όχι επέμβαση της αστυνομίας μόνο ως έσχατη λύση - όπως άλλωστε θα έπρεπε να είναι παντού η έσχατη μόνο λύση;
Η κατακλείδα είναι η εξής: όλη αυτή η συζήτηση παρέλκει, είναι προσπάθεια αποπροσανατολισμού. Τα ελληνικά πανεπιστήμια κάνουν εξαιρετική δουλειά σε εντελώς αντίξοες συνθήκες - το βλέπω κάθε μέρα από την ποιότητα των Ελλήνων φοιτητών που έρχονται στην Οξφόρδη με υποτροφίες και διαπρέπουν. Αν έχουμε έστω και λίγα χρήματα, ας τα δώσουμε για πρόσληψη καθηγητών και προσωπικού φύλαξης και καθαριότητας, για έρευνα, για να μπορούν να κάνουν τα παιδιά εργαστήρια και εικονικές δίκες, για αναβάθμιση του εξοπλισμού και της κτηριακής υποδομής. Και ας εκπαιδευτούμε μεταξύ μας να σεβόμαστε τον πανεπιστημιακό χώρο που είναι το σπίτι μας (αυτό είναι δωρεάν). Αυτά χρειάζεται το ελληνικό πανεπιστήμιο κι αυτά έκαναν την Οξφόρδη, Οξφόρδη. Όχι η αστυνομία.
* Για τους λάτρεις της Ιστορίας (κατά το: για τους λάτρεις της στατιστικής), το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης είχε «ιδιωτική αστυνομία» από το 1829, βάσει ενός νόμου του 1825. Αυτή αποτελούνταν από περίπου 40 άτομα αλλά καταργήθηκε το 2003, όταν κάτοικοι της Οξφόρδης άρχισαν να παραπονιούνται για τον αναχρονισμό και για το γεγονός ότι αυτή η αστυνομία δεν λογοδοτούσε σε δημόσια αρχή πλην του πανεπιστημίου.
Οι υπάλληλοι παρέμειναν, αφού μπορούσαν να ασκούν σχεδόν όλα τα καθήκοντά τους (που ήταν φύλαξης και πειθαρχίας) χωρίς αστυνομικές εξουσίες. Το Κέμπριτζ συνεχίζει να διατηρεί την πανεπιστημιακή του αστυνομία, που περιορίζεται σε καμιά τριανταριά άτομα και έχει να προβεί σε σύλληψη πάρα πολλά χρόνια. Όταν συμβαίνει κάτι που χρειάζεται αστυνομική επέμβαση, τότε... καλούν την αστυνομία.
