Τα Κέντρα Δεδομένων (Data Centers) είναι τεράστιες υποδομές που συνδέονται με τη ραγδαία ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Συνδέονται όμως και με σοβαρό περιβαλλοντικό κόστος: μαζική κατανάλωση ενέργειας, προερχόμενη κυρίως από ορυκτά καύσιμα, συνεχής ηχο/φωτορύπανση, καταπάτηση και τεχνητή αλλοίωση των εδαφών και, κάτι που συχνά παραβλέπεται, άντληση τεράστιων ποσοτήτων κυρίως πόσιμου νερού για τη λειτουργία τους... Σύμφωνα με έκθεση του Απριλίου του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας σχετικά με την ενέργεια και την Τεχνητή Νοημοσύνη, τα Κέντρα Δεδομένων άντλησαν πάνω από 5.000 δισ. λίτρα νερό το 2023 και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ο αριθμός θα υπερβεί τα 9.000 δισ. το 2030.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο η Microsoft χρησιμοποίησε το 2023 7,8 δισ. λίτρα νερό για τα δικά της Κέντρα Δεδομένων, δηλαδή 22% περισσότερο απ’ ό,τι το 2022. Από την πλευρά της, η Google χρησιμοποίησε 24 δισ. λίτρα, αύξηση 14% σε σχέση με την περασμένη χρονιά. Η εικόνα συμπληρώνεται με τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας της εταιρείας Cloudscene: τον Ιανουάριο του 2025 καταγράφηκε η λειτουργία 11.800 σημαντικών Κέντρων Δεδομένων στον κόσμο, ενώ, σύμφωνα με τον Guardian και την ιστοσελίδα SourceMaterial, προβλέπεται αύξησή τους κατά... 78%! «Πέρα από την πτυχή της κατανάλωσης νερού και της σύγκρουσης χρήσεων (π.χ., ψύξη των servers απέναντι στις ανάγκες γεωργίας ή ύδρευσης), αυτή η καταπάτηση είναι επιθετική. Κι αυτό είναι πολύ προβληματικό. Μιλάμε για επιθετικότητα με την έννοια ότι δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός, μερικές φορές ούτε καν διάλογος» εξηγεί ο Τέο Άλβες ντα Κόστα, μηχανικός ανάλυσης δεδομένων σε θέματα Τ.Ν. και συμπρόεδρος της ένωσης «Data for Good», μιλώντας στον εξειδικευμένο, ερευνητικό ιστότοπο lareleveetlapeste. Υπάρχει «ένα πραγματικό πρόβλημα γύρω από τον δημοκρατικό διάλογο σε σχέση με τη χρήση του νερού» υπογραμμίζει.
Μια κρίσιμη διαπίστωση, η οποία επιτείνεται από το πέπλο αδιαφάνειας που καλύπτει το θέμα. Ελάχιστες είναι οι εταιρείες που δημοσιοποιούν συγκεκριμένα δεδομένα για την κατανάλωση νερού που κάνουν - συνήθως περιορίζονται στην ανακοίνωση των ποσοτήτων που αφορούν μόνο την ψύξη των servers... Και σαν να μην έφτανε αυτό, τα Κέντρα Δεδομένων εγκαθίστανται όλο και συχνότερα σε περιοχές που πλήττονται ήδη από ξηρασία και λειψυδρία! Σύμφωνα με τον ερευνητικό ιστότοπο lareleveetlapeste, το 42% των Κέντρων Δεδομένων της Microsoft και το 15% εκείνων της Google λειτουργούν σε περιοχές που υφίστανται υδατικό στρες! Απαντώντας σε ερώτημα του Guardian και της SourceMaterial, οι Amazon και Google διαβεβαίωσαν ότι πάντα λαμβάνουν υπόψη τους τη λειψυδρία, ενώ η Microsoft απέφυγε να σχολιάσει.
Πάντως χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η επαρχία Αραγκόν στη Βόρεια Ισπανία: μολονότι πλήττεται συστηματικά από ξηρασία, γεγονός που υπονομεύει τις δραστηριότητές της που σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τη γεωργία, η Amazon σχεδιάζει την κατασκευή τριών νέων Κέντρων Δεδομένων επιπλέον του ενός που ήδη λειτουργεί, ενώ οι τοπικές Αρχές, εν μέσω... Χριστουγέννων, πολύ διακριτικά, έδιναν το πράσινο φως για αύξηση κατά 48% της κατανάλωσης νερού από τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Ήδη τον Μάιο του 2024 η ιστοσελίδα elDiario.es σήμαινε συναγερμό σχετικά με τις συνέπειες στην επαρχία υπογραμμίζοντας ότι «η κατάσταση είναι καταστροφική: 146.000 εκτάρια είναι μη καλλιεργήσιμα και 175.000 εκτάρια έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές από την έλλειψη νερού». «Αυτές οι εξωτερικές επιχειρήσεις επιβάλλονται και καταλαμβάνουν τους πόρους. Πρόκειται για τεχνο-αποικιοκρατία! Οι Αρχές κλείνουν τα αυτιά τους στους συναγερμούς μας και κάνουν πως δεν μας βλέπουν!» - τα λόγια αγανάκτησης ανήκουν στην Αουρόρα Γκομέζ, ιδρύτρια της ένωσης «Tu nube seca mi rio» («Το σύννεφό σου ξεραίνει το ποτάμι μου»).
Η Ρένα Δούρου είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., υπεύθυνη για θέματα Διεθνών Σχέσεων, Εξωτερικής Πολιτικής, Ευρωπαϊκής Ενέργειας και Περιβάλλοντος, βουλεύτρια Β2 Δυτικής Αθήνας
