Είναι πολλές οι οπτικές γωνίες υπό τις οποίες μπορεί να δει κάποιος, και να ερμηνεύσει, την εκρηκτική κλιμάκωση της κρίσης στη Μέση Ανατολή τις τελευταίες μέρες και ώρες.
Οι σκέψεις είναι δύσκολες υπό τους ήχους των εκρήξεων και του εντεινόμενου φόβου ότι η σύγκρουση μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτη από τη στιγμή που διαχύθηκε πέραν της Γάζας. Πόσο μάλλον αν εμπλακούν σ’ αυτή και άλλα μέρη, δίνοντας της χαρακτήρα, αν όχι παγκόσμιας, οπωσδήποτε γενικευμένης αναμέτρησης.
Ο ιστορικός αραβο-ισραηλινός ανταγωνισμός σε διακρατικό επίπεδο έχει «συρρικνωθεί» εδώ και πολύ καιρό στην ασύμμετρη σύγκρουση Χαμάς-Ισραήλ που εκτυλίσσεται σε μια έκταση μόλις 45 τετραγωνικών χιλιομέτρων και ταυτόχρονα έχει μετεξελιχθεί σε μια γεωστρατηγική «βεντέτα» ανάμεσα στο εβραϊκό κράτος και τον ισχυρό εκπρόσωπο του σιιτικού Ισλάμ στη Μέση Ανατολή και ευρύτερα, το Ιράν, έναν από τους αναντικατάστατους πυλώνες σταθερότητας του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος.
Αν όπως λέγονταν εκείνη την εποχή, ένα από τα στρατηγικά στοιχήματα της Χαμάς με την επίθεση της στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023 ήταν να προκαλέσει «μόχλευση» πυροδοτώντας ευρύτερη ανάφλεξη κι εμπλέκοντας σε αυτήν το Ιράν, φαίνεται πως για την ώρα το κερδίζει. Η στρατιωτική αναμέτρηση του Ισραήλ με την Τεχεράνη μέσω «πληρεξούσιων» επί δεκαετίες, παίρνει τη μορφή άμεσης, ευθείας σύγκρουσης ύστερα βέβαια από «πρωτοβουλία» του Ισραήλ.
Καθοριστικό στοιχείο
Το καθοριστικό στοιχείο που εντείνει την αγωνία είναι ότι η σύγκρουση αφορά δύο περιφερειακές δυνάμεις με πολύ ισχυρές και αποτελεσματικές ικανότητες οι οποίες συν τοις άλλοις διαθέτουν αυτόνομες αμυντικές βιομηχανίες ικανές να συντηρήσουν επί μακρόν μια εντατική και ολομέτωπη αναμέτρηση. Μπορεί σε κάποιο τμήμα του ισραηλινού πολιτικό-στρατιωτικού κατεστημένου να κυριαρχεί η πεποίθηση ότι το Ισραήλ είναι ικανό να επαναλάβει τους «άθλους» της κατατρόπωσης των Αράβων στους πολέμους που ακολούθησαν την ίδρυσή του το 1948, και ως τον τελευταίο από αυτούς, το 1973, ωστόσο ο αντίπαλός του σε αυτή τη συγκυρία είναι ουσιαστικά ένας «άγνωστος» που ενδέχεται να κρύβει πολλούς άσσους στο μανίκι.
Πέρα από το πυρηνικό πρόγραμμα, το Ιράν των 84 εκατομμυρίων και των τεράστιων ενεργειακών αποθεμάτων, έχει μεθοδικά δημιουργήσει ένα υψηλής επάρκειας σύγχρονο στρατιωτικό δυναμικό ενώ η τεράστια γεωγραφική έκτασή του του προσφέρει το αποκαλούμενο «στρατηγικό βάθος», ένα καθοριστικής σημασίας πλεονέκτημα σε σχέση με το γεωγραφικά περιορισμένο Ισραήλ του οποίου ο πληθυσμός, οι υποδομές, το στρατιωτικό δυναμικό, είναι συγκεντρωμένα σε περιορισμένο γεωγραφικό χώρο και σε μερικά αστικά κέντρα.
Την ίδια ώρα ωστόσο, τα προβλήματα συνοχής στο εσωτερικό της Ισλαμικής Δημοκρατίας-κάτι στο οποίο έχει ποντάρει ο Νετανιάχου- είναι γνωστά εδώ και καιρό και αντιπροσωπεύουν ένα εν δυνάμει κίνδυνο αλλά όπως συνήθως συμβαίνει όταν οι συνθήκες γίνονται οριακές, η εσωτερική αμφισβήτηση δεν αποκλείεται να περιοριστεί δραματικά, αν όχι να εκμηδενιστεί πλήρως- με τον έναν ή τον άλλο τρόπο…
«Τζογάρισμα»
Σε κάθε περίπτωση, αυτό είναι κάτι που μένει να φανεί στη συνέχεια, αν δηλαδή το «τζογάρισμα» του Νετανιάχου με την αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη αποδειχθεί «κερδοφόρο». “Το ιρανικό καθεστώς είναι πολύ αδύναμο”, υποστήριξε μιλώντας στο Fox News σε συνέχεια των… «εξαγγελιών» του προς τους Ιρανούς πως η μέρα της «απελευθέρωσής» τους πλησιάζει.
Από την άλλη, και για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, το «δόλωμα» της Χαμάς ίσως λειτούργησε τελικά ως η χρυσή ευκαιρία που αναζητούσε για να ξεκαθαρίσει την κατάσταση μια και καλή σε σχέση με τις απειλές, πραγματικές ή υποτιθέμενες, που έχουν ζώσει το Ισραήλ. Ο πολύμηνος πόλεμος στη Γάζα με τα απανωτά σοκ των ομήρων πρόσφερε το ψυχολογικό υπόβαθρο για να “αδρανοποιήσει” τα όποια αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης υπήρχαν στην ισραηλινή κοινωνία ώστε να προχωρήσει απροκάλυπτα στην ευθεία στοχοποίηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Θα “δουλέψει” αυτό; Άλλο ένα αναπάντητο ερώτημα.
Υπάρχει κάποιος συνεκτικός κρίκος πίσω από τα προφανή- την εξάλειψη του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος- που οδηγούν τις αποφάσεις της ισραηλινής ηγεσίας; Σίγουρα ναι. Θα μπορούσε να την αναζητήσει κάποιος στις «εξαγγελίες» Τραμπ στη Σαουδική Αραβία τον περασμένο μήνα, στο πρώτο ταξίδι του στο εξωτερικό κατά τη δεύτερη θητεία του.
Η «νέα Μέση Ανατολή» που ευαγγελίζεται ο μεγιστάνας πρόεδρος είναι, αν μη τι άλλο, μια προσπάθεια των ΗΠΑ να διαμορφώσουν ένα νέο πλαίσιο για διευθετήσεις και κυρίως, σταθερότητα, στην περιοχή υπό την οπτική αυτή τη φορά όχι της “διάδοσης της δημοκρατίας”- των πάλαι ποτέ νεοταξικών γερακιών του υιού Μπους- αλλά της “διάδοσης” της οικονομικής ευημερίας η οποία προτείνεται ως η αναγκαία συνθήκη για τον «καταλαγιασμό» των συγκρουσιακών δυνάμεων. Της ίδιας λογικής είναι και το σχέδιο μετατροπής της Γάζας σε τουριστικό θέρετρο.
Η μεγάλη εικόνα
Η μεγάλη εικόνα που διαμορφώνεται σταδιακά στη Μέση Ανατολή φαίνεται πως ευνοεί τις ισραηλινές φιλοδοξίες. Με την εγκατάλειψη του Άσαντ, τη φυγή της Ρωσίας και την αναπάντεχη αλλαγή καθεστώτος στη Συρία- υπό την ανοχή του Μπάιντεν αρχικά και τις ευλογίες του Τραμπ αργότερα- οι ΗΠΑ έχουν κατορθώσει για πρώτη φορά από την ίδρυση του Ισραήλ να ασκούν την επιρροή τους σε όλο το χάρτη της Μέσης Ανατολής, από την Αίγυπτο και την Ιορδανία, ως τη Συρία -πλέον- και τις συντηρητικές μοναρχίες του Κόλπου. Αυτό που ήταν “όνειρο” στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν πολλά μεσανατολικά κράτη διατηρούσαν ισχυρούς δεσμούς με την τότε Σοβιετική Ένωση εμποδίζοντας την επέκταση της αμερικανικής επιρροής, έχει γίνει σήμερα πραγματικότητα.
Πραγματικότητα όμως είναι και ο νέος πολυπολικός κόσμος και οι φιλόδοξοι περιφερειακοί παίκτες του που μόνο αδρανείς δεν θα παραμείνουν αν θεωρήσουν ότι η «νέα Μέση Ανατολή» του Τραμπ και του Νετανιάχου πάει κόντρα στα συμφέροντα ή τις στρατηγικές επιδιώξεις τους.
Το Ιράν είναι αναντικατάστατος πυλώνας σταθερότητας του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος όχι μόνο επειδή τροφοδοτεί με πετρέλαιο τη Δύση αλλά κυρίως διότι τροφοδοτεί τη Κίνα. Πεκίνο και Τεχεράνη ενισχύουν τους δεσμούς τους, έχουν υπογράψει 25ετή συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας που καλύπτει το εμπόριο, τις υποδομές, τη στρατιωτική συνεργασία και φυσικά την ενέργεια.
Ενισχύοντας το Ιράν, η Κίνα αμφισβητεί την επιρροή των ΗΠΑ στην περιοχή. Αναμφίβολα το ρίσκο για όσους παίζουν τον κόσμο στα ζάρια, σ’ ένα γεωπολιτικό τερέν γεμάτο εστίες φωτιάς και ασυγκράτητα φιλόδοξους παίκτες, είναι τεράστιο.
