Μια τρομακτική αλήθεια αναδύεται από τα συντρίμμια των πλημμυρών που σάρωσαν τις τελευταίες ημέρες μεγάλες περιοχές του πλανήτη: δεν υπάρχει ασφάλεια ούτε “ανοσία” για καμιά χώρα, καμιά οικονομία, κανένα κοινωνικό σύστημα υπό την απειλή της κλιματικής κρίσης.
Μπορεί η Γερμανία να είναι η ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης και μία από τις πλουσιότερες χώρες του αναπτυγμένου κόσμου, ωστόσο αυτό δεν "απέτρεψε" τις βιβλικές πλημμύρες τής περασμένης εβδομάδας από το να μετατρέψουν πόλεις και χωριά σε σωρούς ερειπίων. Το σοκ στην κοινή γνώμη και την πολιτική τάξη ήταν ισχυρό.
Μπορεί ο Καναδάς να είναι ένα από τα εξέχοντα μέλη της λέσχης των πλέον ανεπτυγμένων βιομηχανικών χωρών της Δύσης κι ένα αξιοσέβαστο υπόδειγμα παγκόσμιας περιβαλλοντικής συνείδησης, αλλά αυτό καμία "επίδραση" δεν είχε στα πύρινα μέτωπα που κατακαίνε τη Βρετανική Κολούμπια εδώ και περισσότερο από μία εβδομάδα. Ο παρατεταμένος καύσωνας σε περιοχές που οι κανονικές για την εποχή θερμοκρασίες δεν ξεπερνούν τους 21 βαθμούς και η συνεπακόλουθη ξηρασία αποτελούν σοβαρές ενδείξεις μιας σοβαρής απορρύθμισης.
Μπορεί η Κίνα να συνεχίζει να καταγράφει ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 7% εν μέσω πανδημίας και παγκόσμιας οικονομικής στασιμότητας, αλλά αυτό δεν "αναιρεί" τις συνθήκες της πραγματικότητας. Οι πρωτοφανείς πλημμύρες στην επαρχία Χενάν, ύστερα από βροχές τριών ημερών που ισοδυναμούσαν μ’ αυτές ενός χρόνου, και ο τραγικός θάνατος 12 ανθρώπων μέσα στα βαγόνια του μετρό, που βυθίστηκαν κυριολεκτικά κάτω από τα νερά, ήταν μια υπενθύμιση του πεπερασμένου τής οικονομικής προόδου. Ο ρυθμός ανάπτυξης είναι απλώς ένα στατιστικό μέγεθος, όχι πανάκεια.
Απειλή και προσαρμογή
Στη διάρκεια της πανδημίας η ανθρώπινη κοινότητα επέδειξε καταπληκτική ικανότητα προσαρμογής. “Κανείς μας δεν πίστευε ότι θα συνηθίζαμε να φοράμε μάσκες, ότι θα εργαζόμασταν από το σπίτι, ότι θα κάναμε συσκέψεις με τηλεδιάσκεψη. Ανεχθήκαμε το lockdown, αλλάξαμε τον τρόπο που ζούσαμε διότι ήταν αυτό που απαιτούσαν οι καιροί. Γνωρίζουμε ότι μπορούμε να αλλάξουμε. Το έχουμε δείξει” γράφει ο ανταποκριτής του Guardian στην Αυστραλία Τζεφ Σπάροου σε ένα άρθρο γνώμης με το οποίο εξηγεί γιατί δεν πρέπει να επιστρέψουμε στην πολυπόθητη “κανονικότητα”. Ακριβώς αυτή η ανθρώπινη έμφυτη δυνατότητα της προσαρμογής θα πρέπει τώρα να αξιοποιηθεί, κεντρικά και αποκεντρωμένα, συλλογικά και ατομικά, για μια ριζική αλλαγή πορείας μπροστά στην επιδείνωση της κλιματικής κρίσης.
Η επάνοδος στην “κανονικότητα” τρομάζει τους ειδικούς. Τα σχέδια οικονομικής ανάκαμψης για μετά την πανδημία θα έχουν σημαντικό περιβαλλοντικό κόστος, με τις εκπομπές άνθρακα να εκτοξεύονται σε υψηλό όλων των εποχών έως το 2023, προειδοποιεί ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) σε έκθεσή του που δημοσιεύθηκε την περασμένη Τρίτη. Με μόλις 2% της χρηματοδότησης των σχεδίων ανάκαμψης να αφορά την καθαρή ενέργεια, οι κυβερνήσεις δεν ανταποκρίνονται σ’ αυτά που υποσχέθηκαν, τονίζει ο εκτελεστικός διευθυντής του Οργανισμού Φατίχ Μπιρόλ.
"Από τότε που ξέσπασε η κρίση της Covid-19, πολλές κυβερνήσεις μπορεί να έχουν μιλήσει για τη σημασία τής δημιουργίας συνθηκών για ένα καθαρότερο μέλλον, αλλά πολλές από αυτές δεν έχουν ακόμη υποστηρίξει τα λόγια τους με χρήματα” λέει χαρακτηριστικά και συμπληρώνει ότι «παρά τις αυξημένες κλιματικές φιλοδοξίες, το ποσό των κονδυλίων οικονομικής ανάκαμψης που δαπανώνται για καθαρή ενέργεια είναι μόνο μια μικρή φέτα του συνόλου».
Μέχρι στιγμής, στη διάρκεια της πανδημίας, οι κυβερνήσεις του αναπτυγμένου κόσμου έχουν διαθέσει περισσότερα από 14 τρισεκατομμύρια ευρώ σε δημοσιονομική βοήθεια, κυρίως με τη μορφή έκτακτης ενίσχυσης για εργαζόμενους και επιχειρήσεις.
Ωστόσο, ο ιχνηλάτης βιώσιμης ανάκαμψης του IEA διαπίστωσε ότι μόλις 322 δισεκατομμύρια από αυτό το τεράστιο πακέτο έχουν διατεθεί για έργα καθαρής ενέργειας.
“Τα κεφάλαια, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, που κινητοποιούνται παγκοσμίως μέσω των σχεδίων ανάκαμψης υπολείπονται των απαιτούμενων για την επίτευξη των διεθνών κλιματικών στόχων. Το έλλειμμα είναι ιδιαίτερα σοβαρό στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες" αναφέρεται στην έκθεση του Οργανισμού.
Δραματικό κόστος
Φυσικά, αν δεν αλλάξουν τα δεδομένα, η διαβόητη επιστροφή στην κανονικότητα θα έχει δραματικό κόστος. "Σύμφωνα με τα τρέχοντα σχέδια κυβερνητικών δαπανών για την ανάκαμψη μετά την πανδημία, οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αναμένεται να ανέλθουν σε επίπεδα ρεκόρ το 2023 και να συνεχίσουν να αυξάνονται τα επόμενα χρόνια. Αυτό θα εκτρέψει τον κόσμο από την πορεία του προς τον στόχο των μηδενικών εκπομπών έως το 2050”.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η επιστροφή στην κανονικότητα θα σημάνει συνολική ρύπανση από εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 3,5 δισεκατομμύρια τόνους περισσότερο(!) σε σχέση με το σενάριο που θέλει τις κυβερνήσεις να συμμορφώνονται με τον στόχο περιορισμού τής θερμοκρασιακής ανόδου κατά 1,5 βαθμό Κελσίου, όπως προβλέπεται από τη Συμφωνία του Παρισιού το 2015. Τα Ηνωμένα Έθνη υπενθυμίζουν ότι για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, θα πρέπει να υπάρχει ετήσια μείωση 7% στις εκπομπές έως το 2030.
Παρ’ όλο που τα περιοριστικά μέτρα, τα lockdown και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί επέδρασαν θετικά στον περιορισμό τής ατμοσφαιρικής ρύπανσης από άνθρακα πέρυσι, οι συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα συνεχίζουν να αυξάνονται. Με τα ρεκόρ ζέστης που καταγράφηκαν στις αρχές του μήνα στη βόρεια Αμερική και τους ανεμοστρόβιλους, τις καταρρακτώδεις βροχές και τις πρωτοφανείς πλημμύρες που σάρωσαν τη βόρεια Ευρώπη την περασμένη εβδομάδα σκορπώντας θάνατο και καταστροφές, οι ανεπτυγμένες οικονομίες τού δυτικού κόσμου συνειδητοποιούν, μάλλον καθυστερημένα, ότι είναι κι αυτές ευάλωτες στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Όπως γράφει ο δημοσιογράφος του Guardian, “με άλλα λόγια, η επιστροφή στην κανονικότητα δεν είναι η λύση, είναι το πρόβλημα”.
