Μπροστά στη μακαριότητα και στον εφησυχασμό που γεννούν και συντηρούν η αδιαφορία ή η άγνοια, η μονήρης επικέντρωση στα της οικονομίας και της ανάκαμψης, οι κανόνες της πολιτικής διαχείρισης και του επικοινωνιακού παιχνιδιού, η σημερινή πραγματικότητα για τις προοπτικές της ζωής και του περιβάλλοντος στον πλανήτη προκαλεί τρόμο.
Όταν γίνουν 30 ετών, τα παιδιά που θα γεννηθούν φέτος θα έρθουν αντιμέτωπα με έναν άλλο, πολύ διαφορετικό, ασταθή και επικίνδυνο κόσμο, στον οποίο θα κυριαρχούν η λειψυδρία, ο υποσιτισμός, η προσφυγιά, η εξαφάνιση των ειδών. Ενδεχομένως θα είναι ένας κόσμος που θα έχει βυθιστεί σε πολέμους για τον έλεγχο των υδάτινων πόρων, ενώ διατροφική επισφάλεια και ερημοποίηση θα προκαλούν αλλεπάλληλα προσφυγικά κύματα από κατεστραμμένες ζώνες προς σχετικά ευημερούσες.
Ακόμη κι αν οι συμφωνίες που έχουν υπογραφεί μέχρι τώρα φέρουν αποτέλεσμα, περιορίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και συγκρατώντας τη θερμοκρασιακή άνοδο στα ορισθέντα επίπεδα, η ανεξέλεγκτη δυναμική που έχει αποκτήσει η υπερθέρμανση του πλανήτη θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στην ανθρωπότητα. Με άλλα λόγια, η κατάσταση είναι ήδη ανεξέλεγκτη. Η κλιματική και η περιβαλλοντική κρίση θα επιταχυνθούν και θα επιδεινωθούν στο άμεσο μέλλον, παρά τα μέτρα ανάσχεσης που έχουν αποφασιστεί, εφαρμόζονται ή πρόκειται να εφαρμοστούν.
Το παρελθόν «δείχνει» το μέλλον
Η κατάσταση στην Ανταρκτική προσφέρεται ως περιπτωσιολογική μελέτη αυτής της ανεξέλεγκτης δυναμικής. Πριν από 60 χρόνια, στις 23 Ιουνίου 1961, όταν τίθονταν σε ισχύ η Συνθήκη της Ανταρκτικής, την οποία είχαν συνομολογήσει δύο χρόνια νωρίτερα η Αργεντινή, η Αυστραλία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία, η Νορβηγία, η Νότια Αφρική, η Χιλή, το Ηνωμένο Βασίλειο, η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ, το μέλλον έδειχνε ακόμη πολύ μακρινό για οποιαδήποτε απειλή που θα μπορούσε να διαταράξει την αιώνια γαλήνη αυτού του τελευταίου “συνόρου” του πλανήτη.
Στο απόγειο του ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού Δύσης - Ανατολής, η ανθρωπότητα συμφωνούσε να κρατήσει την Ανταρκτική “αμόλυντη” από στρατιωτικούς εξοπλισμούς και πυρηνικές εγκαταστάσεις. Η παγωμένη ήπειρος με έκταση όσο δύο φορές η Αυστραλία “παραχωρήθηκε” αποκλειστικά στην ειρήνη και την επιστήμη, αποκλείοντας οποιαδήποτε βιομηχανική ή εξορυκτική δραστηριότητα στην “επικράτειά” της, επιτρέποντάς της έτσι να γίνει το μεγαλύτερο φυσικό καταφύγιο στη Γη. Σήμερα αυτή η ιστορία επιτυχίας απειλείται σοβαρά από την κλιματική κρίση.
Η παγκόσμια κοινότητα δεσμεύτηκε να περιορίσει την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου στη διάρκεια αυτού του αιώνα, όμως οι τρέχουσες ενεργειακές πολιτικές και η συνέχιση της χρήσης ορυκτών καυσίμων θα οδηγήσουν σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά περίπου 3 βαθμούς Κελσίου, εκτιμά η εδρεύουσα στη Γερμανία ερευνητική ομάδα Climate Action Tracker. Μελέτη της που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature τον Μάιο διαπίστωνε ότι μια αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς Κελσίου θα οδηγούσε σε ένα «απότομο άλμα» στον ρυθμό απώλειας πάγου στην Ανταρκτική, που με τη σειρά του θα προκαλούσε «ταχεία και ακατάσχετη» άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στις αρχές του μήνα στο περιοδικό Science Advances διαπίστωνε ότι στρώμα πάγου που υποστηρίζει τον Παγετώνα του Pine Island, έκτασης 175.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, διασπάται στο νερό με αυξανόμενη ταχύτητα. Ο παγετώνας αυτός ευθύνεται για περισσότερο από το ένα τέταρτο της συμβολής της Ανταρκτικής στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας και θα λιώσει πολύ γρηγορότερα εάν καταρρεύσει σε θερμότερα νερά...
«Τα χειρότερα έπονται»
«Τα χειρότερα έπονται, οι επιπτώσεις στη ζωή των παιδιών και των εγγονιών μας θα είναι μεγαλύτερες» προειδοποιούν χαρακτηριστικά οι επιστήμονες στο προσχέδιο της έκθεσής της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) που αναμένεται να υιοθετηθεί στις αρχές του 2022, αφού εγκριθεί από τις 195 χώρες - μέλη.
Οι διαπιστώσεις τους είναι ζοφερές:
Το κλίμα έχει ήδη αλλάξει. Μολονότι η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας από τα μέσα του 19ου αιώνα έως σήμερα είναι 1,1 βαθμοί Κελσίου, οι συνέπειες είναι ήδη σοβαρές και θα γίνουν σοβαρότερες ακόμη κι αν περιοριστούν οι εκπομπές.
Σχεδόν 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι επιπλέον θα επηρεαστούν έως το 2050 από κλιματικούς κινδύνους, από καύσωνες και πλημμύρες, ενώ σοβαρές επιπτώσεις θα υπάρχουν και στη γεωργία.
Σε ό,τι αφορά το κρίσιμο ζήτημα της διατροφικής επάρκειας αξίζει να σημειωθεί από το 2015 έως το 2019 περίπου 166 εκατομμύρια άνθρωποι, κυρίως στην Αφρική και την κεντρική Αμερική, είχαν ανάγκη διατροφικής βοήθειας εξαιτίας φυσικών καταστροφών. Μέχρι το 2050 υπολογίζεται ότι έως και 80 εκατομμύρια άνθρωποι επιπλέον θα είναι αντιμέτωποι με την απειλή της πείνας εξαιτίας της κλιματικής κρίσης.
Η αποδοτικότητα βασικών καλλιεργειών έχει ήδη μειωθεί κατά 4% έως 10% τα τελευταία δέκα χρόνια και οι σοδειές ειδών που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες νερού, όπως το καλαμπόκι, ενδέχεται να μειωθούν κατά το ένα πέμπτο έως ένα τρίτο ως τα μέσα του αιώνα.
Επίσης, το ποσοστό των ψαριών που αλιεύονται στις τροπικές ζώνες της Αφρικής κινδυνεύει να μειωθεί κατά 40% με 70%.
Σε ό,τι αφορά την υγεία, αν η θερμοκρασία της Γης αυξηθεί κατά 1,5 με 2 βαθμούς Κελσίου, 1,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι επιπλέον θα εκτεθούν σε δυνατή ζέστη, 420 εκατομμύρια σε ακραία ζέστη και 65 εκατομμύρια σε ακραίους καύσωνες κάθε πέντε χρόνια.
Παράλληλα η μισή ανθρωπότητα έως το 2050 θα απειληθεί από τη μετακίνηση κουνουπιών που μεταφέρουν μολυσματικές ασθένειες προς νέες περιοχές. Αν, για παράδειγμα, αυξηθούν οι απότομα οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, 2,25 δισεκατομμύρια άνθρωποι επιπλέον θα κινδυνεύσουν να μολυνθούν από δάγκειο πυρετό στην Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική.
Λόγω των πλημμυρών θα εκτοπιστούν κατά μέσο όρο 2,7 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αφρική.
Έως το 2050, 31 έως 143 εκατομμύρια άνθρωποι (ανάλογα με το επίπεδο των αερίων του θερμοκηπίου) στην υποσαχάρια Αφρική, τη νότια Ασία και τη Λατινική Αμερική θα γίνουν εσωτερικοί πρόσφυγες στις χώρες τους εξαιτίας της λειψυδρίας, των κατεστραμμένων σοδειών και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
