Ο «σούπερ Μάριο» της ΕΚΤ και νυν πρωθυπουργός έχει κρατήσει γι’ αυτόν και τους πιο πιστούς του τον έλεγχο του χρηματοκιβωτίου και του θησαυρού που θα έρθει από την Ευρώπη, ώστε να τον διαχειριστούν με τη μόνη λογική που γνωρίζουν οι τραπεζίτες: αυτή του χρήματος που σέβεται τον εαυτό του μόνο όταν πηγαίνει εκεί που ήδη υπάρχει
Η τράπεζα επιβλήθηκε στην πολιτική, ο Βορράς στον Νότο, οι άνδρες στις γυναίκες. Αυτή φαίνεται να είναι, συνοψίζοντας τα βασικά, η αρχιτεκτονική δομή της νέας κυβέρνησης. Μια τέλεια φωτογραφία της υπάρχουσας κατάστασης και των αμετακίνητων ιεραρχιών της. Με όλο τον σεβασμό σε όσους μιλούν για «κυβέρνηση αλλαγής».
Δεν μπορεί να διαφύγει από κανέναν, εν τω μεταξύ, ότι ο πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας και της ΕΚΤ έχει κρατήσει για τον εαυτό του και τους πιο πιστούς του τον έλεγχο του χρηματοκιβωτίου και πρώτα απ’ όλα του μεγάλου θησαυρού που θα έρθει από την Ευρώπη, ώστε να μπορούν να τον διαχειριστούν με τη μόνη λογική που γνωρίζουν οι τραπεζίτες: αυτή του χρήματος που σέβεται μόνο τον εαυτό του και πηγαίνει εκεί που ήδη υπάρχει. Είναι εντυπωσιακό ότι μεταξύ των υπουργών της κυβέρνησης υπάρχει ένας σαν τον Ντανιέλε Φράνκο, που είναι κάτι περισσότερο από πιστός οπαδός του, ένα αληθινό alter ego του, εάν ακούσουμε τις αδιακρισίες του νέου υπουργού Δημόσιας Διοίκηση Μπρουνέτα (της Φόρτσα Ιτάλια), που αποδίδει στον Φράνκο τον ρόλο του «ανθρώπου - μηχανή» που το καλοκαίρι του 2011, στο Μέγαρο Κοκ, εργάστηκε για τη σύνταξη της επιστολής δακρύων και αίματος (για τη λιτότητα) που υπέγραψε μετά ο Ντράγκι μαζί με τον Τρισέ. Σε αυτόν προστίθεται, για να τετραγωνίσουμε τον κύκλο, εκτός από τον μάνατζερ Κολάο, ο απροσδόκητος Τζιορτζέτι (δεξί χέρι του Σαλβίνι στη Λέγκα), στο όνομα μιας παλιάς φιλίας και - ποιος ξέρει- των αναμνήσεών τους από το Πανεπιστήμιο Μποκόνι του Μιλάνου (που ελέγχεται από τη συνομοσπονδία βιομηχάνων Cοnfindustria). Δεν μας εκπλήσσουν τα παντρολογήματα ανάμεσα σε έναν παγκόσμιο και Ευρωπαίο τραπεζίτη και έναν υπερασπιστή της «εθνικής κυριαρχίας» (που είναι υπέρ της διάλυσης της Ε.Ε.), γιατί ξέρουμε ότι για τις τράπεζες και τους τραπεζίτες ακόμη και ο διάβολος και ο αγιασμός μπορούν να τα βρουν για τα χρήματα. Ούτε φαίνεται περίεργο που, στη συνέχεια, ανέθεσε, αυτεπαγγέλτως, έναν ορισμένο αριθμό βασικών υπουργείων σε αυτή που μπορεί να θεωρηθεί η ελίτ των τεχνοκρατικών γνώσεων, έναν πρώην πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, δύο πρυτάνεις, έναν επιστήμονα ειδικευμένο στις νανοτεχνολογίες, τον πρώην πρόεδρο της στατιστικής υπηρεσίας Istat, έναν αξιότιμο πρώην νομάρχη. Σχεδόν σαν να ήθελε να «ασφαλίσει» την «καρδιά του κράτους», ή του συστήματος, από μια άρρωστη πολιτική, που βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο σε κώμα και που με τους σπασμούς των τελευταίων δύο μηνών έδειξε την αδυναμία της να αντιμετωπίσει την κρίση που η ίδια είχε πυροδοτήσει.
Με τον Ντράγκι δημιουργείται ένας χώρος για όλους και το αντίθετο όλων, που θα συμπληρωθεί σύμφωνα με το εγχειρίδιο της Ιταλικής Ακαδημίας, του οποίου οι λιγοστές δεξιότητες και η πληθωρική αντιδικία θα μπορούσαν σε κάποιο βαθμό να προσφέρουν μια προσομοίωση «πολιτικής κάλυψης» χωρίς να διακινδυνεύσουν να βλάψουν τα ζωτικά γάγγλια του συστήματος, προσφέροντας, θα μπορούσαμε να πούμε, περισσότερο από μια επιτροπεία - επιμελητεία, έναν «περιορισμό».
Ο τεχνοκρατικός δρόμος τού ancien regime
Αυτή πρέπει να ήταν η κοινή σκέψη του Ντράγκι και του Ματαρέλα: ο τεχνοκρατικός δρόμος, οικοδομημένος με μια ραφιναρισμένη θεσμική αρχιτεκτονική, μέσω του οποίου θα επαναφέρει στην «τάξη» την άγρια ανωμαλία που δρομολόγησαν οι εκλογές του 2018, επανασχεδιάζοντας το σύστημα διακυβέρνησης, σεβόμενοι πλήρως και με ισοβαρή τρόπο τον ιεραρχικό χάρτη της πραγματικής εξουσίας. Αυτό ακριβώς το κριτήριο οδήγησε στην επιβράβευση του Βορρά με 18 υπουργούς εις βάρος του Νότου με μόλις 4 υπουργούς, τόσο πολύ που θα έλεγε κανείς ότι, παραφράζοντας την (πρώην υπουργό του Μπερλουσκόνι) Μοράτι, οι «θέσεις» εκχωρήθηκαν με βάση το ΑΕΠ: 9 υπουργοί προέρχονται από τη Λομβαρδία, 4 από το Βένετο - Βενετία, κανένας από τα νησιά... Ενώ για τις γυναίκες -8 από τα 24 υπουργεία- δεν είναι κάτι καινούργιο, γιατί μίλησε η ανθρωπολογία του «παλιού καθεστώτος» της απολυταρχίας, του ancien regime.
Θα λειτουργήσει; Μπορούμε πραγματικά να σκεφτούμε ότι θα αντιμετωπίσουμε μια σοβαρή «κρίση του συστήματος» -όπως αυτή που πραγματικά βιώνει η Ιταλία- με τεχνοκρατικά κόλπα ή με τη λογική τού από μηχανής θεού; Είναι τουλάχιστον η τρίτη φορά που επιχειρήθηκε αυτή η διαδρομή (η πρώτη με τον Τσιάμπι, η δεύτερη με τον Μόντι, τώρα με τον Ντράγκι, που αποτελούν σε πολύ μεγάλο βαθμό παρόμοιες μορφές σε ό,τι αφορά τις δεξιότητες και το τεχνικό - πολιτιστικό προφίλ τους) και κάθε φορά βγήκαμε με μια διολίσθηση στο επίπεδο της θεσμικής και κοινωνικής κρίσης. Η κυβέρνηση Τσιάμπι, ας μην ξεχνάμε, ήταν η τελευταία της Α’ Δημοκρατίας. Μετά το τέλος της, ο μπερλουσκονισμός εξαπλώθηκε, αποτελώντας μια έκφραση της οπισθοδρομικής μεταμόρφωσης του εκλογικού σώματος στο σύνολό του. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, μετά από δεκαεπτά μήνες κυβέρνησης Μόντι, εμφανίστηκε το μεγαλόσωμο μόρφωμα του Γκρίλο στο κέντρο ενός πολιτικού συστήματος που είχε πληγεί από έναν σεισμό στην επιφάνεια ενός βασανισμένου κοινωνικού σώματος. Ένας «άβολος και απρόσκλητος επισκέπτης», για να χρησιμοποιήσω την έκφραση του πολιτικολόγου Μπέντζαμιν Αρντίτι, που έσπειρε τον πανικό στα «καλά σαλόνια» του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού τομέα. Ήταν που τότε ο Μάριο Ντράγκι (ναι, αυτός!), από την κορυφή του πύργου Eurotower της ΕΚΤ, επικαλέστηκε, για να καθησυχάσει τον πανικό, τον «αυτόματο πιλότο» -automatic pilot, είπε, γιατί, ξέρετε, οι αγορές μιλούν μόνο αγγλικά-, εννοώντας ότι καμία πολιτική αλλαγή δεν μπορεί να μετατοπίσει το οικονομικό παιχνίδι από τις (ακόμη και τρελές) βασικές του αρχές. Και που, στον επόμενο εκλογικό γύρο, τον μοιραίο Μάρτιο του 2018, το Κίνημα Πέντε Αστέρων θα διογκωθεί περισσότερο, φτάνοντας σχεδόν στα 11 εκατομμύρια ψήφους και αγγίζοντας σε ποσοστό το 33%, παρόμοιο με εκείνο της παλιάς Χριστιανοδημοκρατίας.
Οι εκλογές του 2018 και η κακιά μητριά των Βρυξελλών
Οι εκλογές του 2018 αποτέλεσαν έναν άλλο σεισμό που συντάραξε τους νέους θεσμικούς και οικονομικούς παράγοντες και εξουσίες, οι οποίες στην πραγματικότητα αμέσως άρχισαν να εργάζονται για να ανακτήσουν την κεντρικότητα και τον έλεγχο. Θυμάστε τη μακρά εργασία, η οποία διήρκεσε σχεδόν τρεις μήνες, για να σχηματιστεί η κυβέρνηση, με την ασυγχώρητη πεισματική άρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος, που ήταν ακόμη κάτω από την ηγεσία του Ρέντζι, να συμμαχήσει με το Κίνημα Πέντε Αστέρων, που έδωσε την πλειοψηφία στην υβριδική σύγκλιση με τη Λέγκα του Σαλβίνι;
Αλλά, πάνω απ’ όλα, την αποτρόπαια προσπάθεια του Προέδρου της Δημοκρατίας να επιβάλει, την τελευταία στιγμή, μια τεχνοκρατική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Κοταρέλι. Μείναμε όλοι άφωνοι μπροστά από την τηλεόραση, βλέποντας την κλειστή πόρτα από την οποία έπρεπε να βγει ο μάγος του Spending Review (του ελέγχου των δημοσίων δαπανών), αλλά δεν βγήκε κανείς, με αποτέλεσμα να φύγουν μέχρι και οι καραμπινιέροι με τις επίσημες στολές της φρουράς και να μας αφήσει σύξυλους, πριν παραχωρήσει με σφιγμένα τα δόντια το πρωθυπουργικό μέγαρο στον δικηγόρου «του λαού» Τζιουζέπε Κόντε. Για να δώσουν ζωή σε αυτή που ήταν, και το είδαμε σχεδόν αμέσως, μια χείριστη κυβέρνηση -μια τεράστια ανοησία, που συνδύαζε τον ακατέργαστο ελευθεριακό Μπέπε Γκρίλο με τον αυταρχισμό του μπίζνεσμαν Ματέο Σαλβίνι, κάνοντάς μας να καταπιούμε αμάσητη την εγωκεντρική υπερτροφία του τελευταίου- αλλά που τουλάχιστον κατέγραψε τη διάχυτη δυσφορία της χώρας και το αίτημα της ασυνέχειας της πολιτικής που είχε ακολουθηθεί όπως αναδύθηκε από τις καταστάσεις.
Επίσης, δεν έχουμε ξεχάσει τον σιωπηλό πόλεμο, το σφυροκόπημα που οι εφημερίδες του συστήματος διεξήγαγαν από την πρώτη μέρα όχι τόσο εναντίον της κιτρινοπράσινης κυβέρνησης, μια και δεν ήταν πια τόσο εχθρικές στο πράσινο της Λέγκας, ακόμη και όταν ο Σαλβίνι μαινόταν για την «ασφάλεια» και τους μετανάστες, αλλά εναντίον της μορφής του Τζιουζέπε Κόντε, με πρόφαση τον εφιάλτη του βιογραφικού του και πάνω απ’ όλα τα σημεία του προγράμματος του Κινήματος Πέντε Αστέρων που ήταν πιο δύσκολο να τα χωνέψει το αιώνιο κόμμα της μπίζνας: Τα μεγάλα έργα, ξεκινώντας με το περίφημο Τρένο Υψηλής Ταχύτητας TAV από το Τόρινο στη Λυών, τους αυτοκινητόδρομους και την ιδιωτική εταιρεία διαχείρισής τους Autostrade, την (ιδιωτικοποίηση της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής χαλυβουργίας) Ilva, τη χρονική συντόμευση για την παραγραφή των οικονομικών και φορολογικών αδικημάτων... Ακριβώς εκείνα για τα οποία εν τω μεταξύ η Λέγκα, με την τριγωνική σχέση ανάμεσα στον «δικό» της καπετάνιο του καπιταλισμού της Κοιλάδας του Πάδου (τον Σαλβίνι), με τον Μπονόμι και τον Μπονομέτι, άρχισε να δίνει ολοένα και πιο δυνατά χτυπήματα στους θεσμούς, αφήνοντάς να διαφανούν, υπογείως, οι άπληστες πιθανότητες μιας κυβερνητικής κρίσης, με την ευκαιρία καθεμιάς από τις οποίες το όνομα του Μάριο Ντράγκι έτυχε να εμφανίζεται πάντα, μεταξύ των βασικών πολιτικών σχολίων των μεγάλων μέσων ενημέρωσης. Αυτό έγινε τον Φεβρουάριο του 2019, κατόπιν τον Ιούνιο του ιδίου έτους και ξανά στις αρχές του 2020. Ένα είδος προφητείας που προοριζόταν να αυτο-πραγματοποιηθεί. Σήμερα όλοι μπορούν επομένως να γιορτάσουν την επιστροφή στο αρχικό τετραγωνάκι αφετηρίας του παιχνιδιού της χήνας, που έχει ήδη καλύψει δύο άδειους γύρους, χαρούμενοι που πέτυχαν, με την άφιξη του θεϊκού τραπεζίτη στο πρωθυπουργικό μέγαρο, ένα είδος «πάρ’ τα όλα», επίσης χάρις στο βρόμικο έργο που έκανε ο μισθοφόρος καπετάνιος Ματέο Ρέντζι, που είναι ειδικός να κάνει τον κουρσάρο. Με την ελπίδα ότι θα μπορέσουν, μετά από τόσο κόπο, να θέσουν τελικά πάνω από την αταξία των «ξεπερασμένων» εκλογών του 2018 τη νέα τάξη σε μια Ευρώπη που δεν είναι πλέον η κακιά μητριά μας.
Πριν από τρία χρόνια, το Μάρτιο, που είχαμε την αίσθηση ότι θα πρέπει να αποτρέψουμε μια καταστροφή, προετοιμάζονταν να τον αντικαταστήσουν με έναν Φεβρουάριο, που μας θυμίζει όπως το καρναβάλι – ότι μια φορά τον χρόνο είναι θεμιτό να τρελαθούμε και να ξεφαντώσουμε – και ότι αυτό διαρκεί τρεις ημέρες και ότι αμέσως μετά ο αναποδογυρισμένος κόσμος ισιώνει και τα ηνία της εξουσίας επιστρέφουν σε ασφαλή χέρια. Σίγουρα κάποιος θα μπορούσε να πει, αντιστρέφοντας την αρχική έννοια, «έσκαψε καλά ο παλιός τυφλοπόντικας». Σε κάθε περίπτωση, ό, τι κι αν είναι, ήταν και παραμένει μια ριψοκίνδυνη επιχείρηση. Ακόμη και για δυνάμεις που ήταν πάντα συνηθισμένες στη νίκη. Και που στην ουσία ήταν αδιαφανείς. Γεμάτες με πιθανά τοξικά υλικά. Όχι επειδή παραβιάζουν κατά κάποιο τρόπο το γράμμα του Συντάγματος, γιατί όλα συνέβησαν μέσα στους κανόνες των άρθρων 92 και 94, που είναι πολύ λιτοί. Αλλά γιατί αμφισβητώντας το «υλικό σύνταγμα» μιας αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στην οποία η επιθυμία να σπάσει η συνέχεια αυτής της πολιτικής εκφράστηκε στις τελευταίες εκλογές, με σχετικά σπασμωδικούς και αντιφατικούς τρόπους, κατάφεραν να την εξουδετερώσουν, όπως μαρτυρούν τις σπασμωδικές κινήσεις του Κ5Α, αλλά και το τριπλό άλμα θανάτου της Λέγκας, για να λυγίσουν επιτέλους την αντιπροσωπευτική δημοκρατία σε μια πολιτική υπερ-συνέχισης της παλιάς πολιτικής, που δύσκολα θα θεραπεύσει τις κοινωνικές πληγές και τη δυσφορία που προκάλεσε η εξέγερση στις κάλπες το 2018, παρά το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε μια διαφορετική Ευρώπη και παρά το γεγονός που έχουμε το ευρώ και το Ταμείο Ανάκαμψης. Ακόμη χειρότερα γιατί δημιουργήθηκε μια υβριδική κυβέρνηση, στην οποία η ελίτ των τεχνοκρατών κάθεται σε ένα χαλί ερειπίων που αποτελείται από ένα βαθιά κατεστραμμένο σύστημα πολιτικών κομμάτων, όπου η κάθε πολιτική δύναμη παρουσιάζεται αρνούμενη ένα μέρος της και κάθε πολιτική κουλτούρα φαίνεται να έχει διαλυθεί και εξανεμιστεί, καθιστώντας εξαιρετικά απίθανη την αποτελεσματικότητα του τεχνοκρατικού περιορισμού.
Η σημερινή κυβέρνηση, όπως όλες οι κυβερνήσεις που θέλουν να αποτελέσουν τον διαχρονικό οδηγό της διακυβέρνησης, φιλοξενεί μια πληθώρα συμμετεχόντων, ο καθένας από τους οποίους δεν θα σταματήσει να χρησιμοποιεί την «πολυθρόνα του στο τραπέζι» ως μεγάφωνο για να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με τον διπλανό του. Από τα «Κοτόπουλα του Ρέντσο» (από το διήγημα του Αλεσάντρο Μαντσόνι «Οι αρραβωνιασμένοι») μπορούμε να πούμε ότι περνάμε στα «Κοτόπουλα του Ρέντζι» (που σημαίνει ότι μπαίνουν σε μια άσκοπη και απελπισμένη μάχη), με τον Ματέο Σαλβίνι και τους συντρόφους του να προσφέρουν ήδη ένα καλό παράδειγμα χρησιμοποιώντας το βάθρο που τους πρόσφερε ο άλλος Ματέο για να ξεκινήσουν μια μόνιμη εκλογική εκστρατεία.
Από την αρχή των ερευνών μου στις Πολιτικές Επιστήμες, έπρεπε να μάθω ότι για την ορθή λειτουργία μιας σύγχρονης δημοκρατίας είναι απαραίτητο μεταξύ του επιπέδου της κοινωνίας και εκείνου των θεσμών να υπάρχει μια σταθερή πολιτική κοινωνία, για να παίξει τον ρόλο του καναλιού επικοινωνίας και του παράγοντα νομιμοποίησης. Εάν αυτό μαραθεί ή πεθάνει, η δημοκρατία μαραίνεται και πεθαίνει. Με αυτήν την έννοια, η «θαυματουργή» κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι κινδυνεύει να αμφισβητήσει τους φυσικούς νόμους της πολιτικής, με δυνητικά ατυχή αποτελέσματα. Η φράση με την οποία ο (ιδιοκτήτης της FIAT) Τζιοβάνι Ανιέλι σχολίασε την κυβέρνηση Τσιάμπι – «μετά τον κυβερνήτη, υπάρχει μόνο ένας στρατηγός ή ένας καρδινάλιος»- θα μπορούσε να επιστρέψει στην επικαιρότητα, όχι εάν αποτύχει ο Ντράγκι, αλλά εάν, ολοκληρώνοντας την εντολή του, η πολιτική εμφανιστεί για άλλη μια φορά γυμνή στις εκλογές του 2023.
- Το άρθρο του Μάρκο Ρεβέλι, του πλέον γνωστού πανεπιστημιακού και διανοούμενου της ιταλικής Αριστεράς και μεγάλου φίλου της Ελλάδας και του ΣΥΡΙΖΑ, δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο «Volere la luna» με τον τίτλο «Ο Μάριο Ντράγκι και τα κοτόπουλα του Ρέντζι» την Τρίτη 16 Φεβρουαρίου του 2021, ενώ η εφημερίδα Μανιφέστο δημοσίευσε μια πολύ πιο σύντομη έκδοσή του με τον τίτλο «Ο άλλος από μηχανής θεός στο κεκλιμένο επίπεδο της κρίσης».
Μετάφραση - απόδοση: Αργύρης Παναγόπουλος
