Γεννήθηκα στην Παλμύρα και θα μείνω στην Παλμύρα, ακόμα και αν το πληρώσω με το αίμα μου, είπε ο αρχαιολόγος Χάλεντ Άσαντ στον συνεργάτη του, Μααμούν Αμπντελκαρίμ, που τον εκλιπαρούσε να εγκαταλείψει τον φημισμένο αρχαιολογικό χώρο της Συρίας πριν πέσει στα χέρια του ISIS. Ο στρατός του καθεστώτος Άσαντ και οι αντικαθεστωτικοί αντάρτες πολεμούσαν γύρω και μέσα στον αρχαιολογικό χώρο από το 2013. Στις 13 Μαΐου οι τζιχαντιστές επιτέθηκαν στη γειτονική πόλη Ταντμούρ. Η πτώση της Παλμύρας ήταν ζήτημα χρόνου.
Ο κλοιός στένευε διαρκώς. Το πρωί της 21ης Μαΐου φυγαδεύτηκαν αρκετά από τα εκθέματα του Μουσείου της Παλμύρας με μια από τις τελευταίες αυτοκινητοπομπές του στρατού που υποχωρούσε προς τη Δαμασκό. Ο επικεφαλής αρχαιολόγος αρνήθηκε να τους ακολουθήσει, αν και ήταν γνωστό στέλεχος του καθεστώτος. Στα 82 του χρόνια, δούλευε ακούραστα μέχρι την τελευταία στιγμή για να κρύψει όσα από τα εκθέματα δεν μπόρεσε να στείλει στην πρωτεύουσα. Λίγες ώρες αργότερα, οι τζιχαντιστές μπήκαν στην Παλμύρα. Από τους πρώτους που έπιασαν ήταν ο Χάλεντ Άσαντ. Ο πρώην συνομιλητής επιστημόνων από όλο τον κόσμο ανακρίθηκε και βασανίστηκε από τους δεσμώτες του. Αρνήθηκε να αποκαλύψει πού ήταν κρυμμένος ο θησαυρός.
Οι τζιχαντιστές άρχισαν να γκρεμίζουν τον μνημειακό χώρο που με τόσους κόπους είχαν αναστήσει ο Άσαντ, οι συνεργάτες του και διεθνείς αρχαιολογικές αποστολές δουλεύοντας επί δεκαετίες. Το ρωμαϊκό θέατρο της Παλμύρας έγινε τόπος δημοσίων εκτελέσεων. Δεκάδες άνθρωποι «δικάστηκαν» από ισλαμικά δικαστήρια και αποκεφαλίστηκαν. Ανάμεσά τους ο ηλικιωμένος αρχαιολόγος, στις 18 Αυγούστου του 2015, μετά από φρικτά βασανιστήρια. Οι τζιχαντιστές κρέμασαν το σώμα του σε πλατεία της πόλης, «προς παραδειγματισμό». Οι εκτελεστές του ανατίναξαν με εκρηκτικά ιστορικά μνημεία, όπως τον ναό του Βάαλ - Δία και την Αψίδα του Θριάμβου (του Ρωμαίου αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου). Έκαναν και τις δικές τους «ανασκαφές», με αποτέλεσμα αρχαιότητες από την Παλμύρα να καταλήξουν στη μαύρη αγορά (κυρίως μέσω Τουρκίας), να γεμίσουν τα ταμεία του ISIS και οι τσέπες των αρχαιοκάπηλων.
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθούσε με «αποτροπιασμό», κυβερνήσεις και οργανισμοί έβγαζαν τη μια ανακοίνωση μετά την άλλη αποδοκιμάζοντας την οργάνωση Ισλαμικό Κράτος, νίπτοντας τας χείρας για το τέρας που βγήκε μέσα από τις στάχτες της αμερικανοβρετανικής εισβολής στο Ιράκ και τον συριακό εμφύλιο.
Το φθινόπωρο του ίδιου έτους άλλαξε η πορεία του πολέμου με τη ρωσική στρατιωτική επέμβαση υπέρ του καθεστώτος Άσαντ. Με την υποστήριξη και της λιβανέζικης σιιτικής οργάνωση Χεζμπολάχ οι κυβερνητικές δυνάμεις απώθησαν τους τζιχαντιστές. Ανακατέλαβαν την Παλμύρα στα τέλη Μαρτίου του 2016. Και δυο μήνες αργότερα η Συμφωνική Ορχήστρα του Θεάτρου Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης έδωσε συναυλία στο ρωμαϊκό θέατρο της Παλμύρας, με έργα Μπαχ, Προκόφιεφ, Σεντρίν, «ξορκίζοντας» τον σκοταδισμό.
Σχεδόν πέντε χρόνια μετά, την περασμένη εβδομάδα, εντοπίσθηκαν σε ένα λάκκο, δέκα χιλιόμετρα ανατολικά της Παλμύρας, τα λείψανα του αρχαιολόγου Χάλεντ Άσαντ και άλλων δυο ατόμων.
«Διάλεξε να πεθάνει όρθιος, σαν τα φοινικόδεντρα, εκεί που ήταν οι ρίζες του. Εκεί γεννήθηκε, εκεί έζησε, εκεί σταυρώθηκε για τα πιστεύω του», είπε ο γιός του και συνεχιστής του έργου του, ο Ουαλίντ. "Ο πατέρας μου έλεγε ότι άνθρωπος χωρίς παρελθόν είναι άνθρωπος χωρίς παρόν και μέλλον", πρόσθεσε ο Ουαλίντ Άσαντ, στη διαδικτυακή, ανανεωμένη έκθεση του μουσείου Γκετί με τίτλο «Επιστροφή στην Παλμύρα». Εν τω μεταξύ, Ρώσοι ειδικοί επεξεργάζονται σχέδιο για την αποκατάσταση μνημείων που γκρέμισαν οι τζιχαντιστές. Φόρος τιμής στον αρχαιολόγο, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές της Συρίας, καθώς και υπόμνηση για τη συνενοχή των ισχυρών του πλανήτη στην παράδοση του μοναδικού μνημείου της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο έλεος του ISIS.
