Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.4°C21.6°C
2 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
19 °C
15.6°C20.8°C
2 BF 70%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.8°C
4 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.5°C24.8°C
2 BF 34%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.9°C22.3°C
3 BF 46%
Βιβλία επικίνδυνα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Βιβλία επικίνδυνα

Υπάρχουν πολλές κατηγορίες βιβλίων. Τόσο πολλές και τόσο ετερόκλητες ώστε να απαιτούνται πλέον ειδικές σπουδές προκειμένου να οργανωθεί έλλογα μια σοβαρή βιβλιοθήκη. Την τιμητική της είχε κάποτε η κατηγορία των επικίνδυνων βιβλίων. Στη στροφή της νεωτερικότητας, τα βιβλία που προωθούσαν τις νέες ιδέες αποκηρύσσονταν και οι συντελεστές τους -συγγραφείς, εκδότες, αναγνώστες- αντιμετώπιζαν μέχρι τον δια πυράς θάνατο. Το ότι τέτοια βιβλία επέζησαν και αφέθηκαν να μας διαμορφώσουν το οφείλουμε στο δέος που προκαλούσε η τυπωμένη σκέψη σε αφοσιωμένους βιβλιοθηκάριους.

Τίθεται το ερώτημα: υπάρχουν βιβλία επικίνδυνα στις καθ' ημάς δημοκρατίες; Ποιος γνώμονας μπορεί να τα αναγνωρίσει; Ας το δούμε με παραδείγματα.

Παράδειγμα το έργο του Ζακ Ντεριντά. Το ότι πρόκειται για έργο επικίνδυνο το αποδεικνύουν οι οιονεί θεσμικές προσπάθειες κατασυκοφάντησής του. Ιστορικά πανεπιστήμια, εφημερίδες παγκόσμιας εμβέλειας, σημαντικοί στοχαστές έκαναν το παν για να το γελοιοποιήσουν. Αλλά γιατί ο Ντεριντά; Γιατί εκείνος όταν σύγχρονοί του -όπως ο Αλτουσέρ, ο Φουκώ, ο Σαΐντ- αντιμετωπίστηκαν σχεδόν με ευμένεια παρά το ότι υπέβαλλαν όψεις του υπάρχοντος σε δριμύτατη κριτική; Γιατί ο Ντεριντά, όταν το δικό του έργο αφορά παραμέτρους που φαίνονται αμελητέες: γραφή και ανάγνωση, είδη του λόγου, υποσημειώσεις και περιθώρια;

Η απάντηση βρίσκεται στην ίδια την εμπειρία της ανάγνωσης. Γιατί αυτή θίγει εδώ κάτι μύχιο. Θίγει την καθησυχαστική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, την εικόνα που έχει μορφοποιηθεί από τις κατακτήσεις του βίου μας και από τις στρώσεις προηγούμενων αναγνώσεων. Ας πούμε την εικόνα μας ως εκείνου που είναι πάντοτε σε θέση να διακρίνει το ουσιώδες από το επουσιώδες. Το έργο του Ντεριντά διαταράσσει τέτοιες ισορροπίες. Μας πιέζει να δούμε τα κεκτημένα μας αλλιώς και να πράξουμε άλλα. Δηλαδή να κινδυνεύσουμε. Ας συκοφαντηθεί λοιπόν το έργο χωρίς όρους και όρια. Γιατί έτσι πληρώνουμε το τίμημα της ησυχίας μας.

Παράδειγμα οι Ανθρωποφύλακες του Περικλή Κοροβέση. Διαβάζοντάς το για πολλοστή φορά στην πρόσφατη παρουσίασή του από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων, αισθάνθηκα την ατμόσφαιρα του κινδύνου που τύλιγε τις προηγούμενες αναγνώσεις. Όχι γιατί απειλούμαι να περάσω τα ίδια. Αλλά γιατί το βιβλίο κατορθώνει να εντοπίσει μηχανισμούς που παραμένουν στη θέση τους. Για λόγους δομικούς. Και να τους εντοπίσει όχι περιγράφοντας ή αναλύοντας εξ αποστάσεως, αλλά εκθέτοντας απλά μια εμπειρία. Η λιτή αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο αποκαλύπτει μηχανισμούς γιατί δείχνει με την καθαρότητα και τη σκληρότητα του κρυστάλλου που συνιστά η γυμνή αξιοπρέπεια ότι δεν υπάρχουν ούτε φύσει βασανιστές ούτε εκ γενετής ήρωες. Υπάρχουν απλώς άνθρωποι που, αν εμπλακούν σε γρανάζια μηχανισμών, μπορεί να καταντήσουν σχεδόν γραφειοκρατικά βασανιστές ή να αναδειχθούν για την κοινή πρόσληψη σε ήρωες. Θίγεται ξανά κάτι μύχιο. Θίγεται ο σκληρός πυρήνας όλων μας, η ίδια η υλικότητα της αξιοπρέπειας. Το βιβλίο υποβάλλει το ερώτημα: Τι κάνω εγώ με τη δική μου αξιοπρέπεια; Τι κάνω μ' αυτήν ακόμη και σε περιστάσεις πολύ πιο εύκολες από εκείνες στις οποίες δοκιμάστηκε η αξιοπρέπεια του Περικλή Κοροβέση;

Τούτο το βιβλίο δύσκολα θα μπορούσε να συκοφαντηθεί. Άρα του αξίζει η άλλη αντιμετώπιση που αφορά βιβλία επικίνδυνα. Εκείνη της αιδήμονος σιωπής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL