Το περιστατικό με τον τμηματάρχη Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλας Μιχάλη Λυχούνα, κατά την πρόσφατη επίσκεψη της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στον αρχαιολογικό χώρο Φιλίππων, ήρθε να προστεθεί στο πλήθος απαξιωτικές συμπεριφορές της ηγεσίας ενός από τα πιο «ευαίσθητα» υπουργεία προς τους ανθρώπους του πολιτισμού.
Αφορμή για την περιβόητη πια φράση της υπουργού («όχι μαγκιές σε μένα») στάθηκαν οι ενστάσεις του κ. Λυχούνα, κατά την προφορική παρουσίαση της αναστηλωτικής μελέτης της Βασιλικής Β’, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, ενδέχεται να επηρεάσει την αυθεντικότητα του μνημείου.
Μια εκκλησία που δεν λειτούργησε ποτέ!
Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, οι επιγραφές και η ιστορία του μνημείου είναι τα στοιχεία που κάνουν τη Βασιλική Β’ των Φιλίππων μία από τις γνωστότερες εκκλησίες της περιόδου του Ιουστινιανού. Βρίσκεται σε έναν χώρο του οποίου το ιστορικό βάρος είναι κοινώς αποδεκτό διεθνώς. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι το 2016 εντάχθηκε στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Μεταξύ άλλων, σ’ αυτόν τον χώρο βρίσκουμε την πρώτη χριστιανική κοινότητα της Ευρώπης, την ιδρυθείσα από τον Απόστολο Παύλο επισκοπή, τον χώρο όπου βαφτίστηκε η πρώτη Ευρωπαία χριστιανή κ.λπ. Η Βασιλική της Αγοράς κατέχει εξέχοντα χώρο στο βάθρο των σημαντικότερων βυζαντινών μνημείων της χώρας.
«Οι τεράστιοι σφαιρικοί θόλοι της εκκλησίας κατέρρευσαν αμέσως μετά την αποπεράτωση της ανοικοδόμησης, ίσως και πριν από αυτή, και οι εργασίες μάλλον δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ» τονίζει ο ομότιμος καθηγητής του ΔΠΘ Κωνσταντίνος Τσουρής, για να προσθέσει ότι «η Βασιλική Β’, ή αλλιώς Βασιλική της Αγοράς, ήταν πάντοτε ορατή, οι τέσσερις ογκώδεις πεσσοί της δεν καταχώθηκαν ποτέ κάτω από τη γη και σε αυτούς χρωστά το όνομά της, Direkler (το κτήριο με τις κολόνες). Αυτή την εικόνα αποτύπωσαν ανά τους αιώνες (ήδη από τον 18ο) οι γκραβούρες των Ευρωπαίων περιηγητών που πέρασαν από τον τόπο. Οι ογκώδεις πεσσοί κυριαρχούσαν στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων σαν σήμα κατατεθέν του χώρου».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη αρκετών αρχαιολόγων που ισχυρίζονται ότι η εκκλησία κατέρρευσε πριν από την πρώτη λειτουργία της, με αποτέλεσμα να μην λειτουργήσει ποτέ!
Το θαυμαστό αυτό μνημείο είναι κομμάτι της συλλογικής μνήμης των κατοίκων της περιοχής και των επισκεπτών του χώρου. Μάλιστα, είναι εντυπωσιακό το γεγονός πως ό,τι βλέπουμε σήμερα στους Φιλίππους είναι αποτέλεσμα ενός καταστροφικού σεισμού, γεγονός που στάθηκε ικανό να μην αποκτήσουν ποτέ την προηγούμενη λάμψη τους.
Υπάρχει κίνδυνος απένταξης του έργου
«Υπουργός και γεν. γραμματέας ακούνε από αμήχανη μηχανικό πως δεν είναι βέβαιη για τη θέση κιόνων και κιονοκράνων και, αντί να σοκάρονται (η υπουργός έστω, που είναι έμπειρη. Ο γεν. γραμματέας, μετά από τέσσερα χρόνια με το ζεύγος Πατούλη, θα χρειαστεί δεκαετίες να συνέλθει αισθητικά), ασχημονούν! Αντί να βάλουν τις φωνές για τον κίνδυνο να απολέσει ο χώρος το καθεστώς της ένταξης στην UNESCO, βρίζουν αυτόν που τους δείχνει το σφάλμα».
Αυτό αναφέρει σχετικά με το γεγονός του λεκτικού επεισοδίου ο κ. Λυχούνας, παρουσία, εκτός των υπολοίπων, της εφόρου Αρχαιοτήτων Καβάλας Σταυρούλας Δαδάκη, η οποία, αν και έχει αποδεχτεί τη σχετική μελέτη, επέλεξε να μην παρέμβει.
Η εν λόγω αναστηλωτική μελέτη εκπονήθηκε από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, το 2018. Να σημειωθεί ότι ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης παραμένει ο ίδιος τα τελευταία αρκετά χρόνια. Στη συνέχεια η μελέτη έφτασε στο ΚΑΣ αφού προηγουμένως είχε γίνει αποδεκτή από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας και τη Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ακριβές περιεχόμενο της μελέτης δεν είναι γνωστό στην επιστημονική κοινότητα, γεγονός που αφήνει αναπάντητα αρκετά από τα ερωτήματα των αρχαιολόγων της περιοχής.
Σύμφωνα με τον κ. Τσουρή θα πρέπει να απαντηθεί αν προτείνονται ανακατασκευές τοίχων εκ θεμελίων και σε τι μήκος και ύψος, ποιοι θα είναι οι όγκοι τους, αν προτείνεται επαναχρησιμοποίηση αρχαίων μελών, ποιων και σε ποια θέση, αν είναι βέβαιο ότι τα μέλη αυτά προέρχονται από τη Βασιλική Β’ και ότι είχαν σε αυτή την ίδια χρήση, αν προτείνεται η κατασκευή νέων μαρμάρινων μελών και από ποιο μάρμαρο θα κατασκευαστούν.
«Πρέπει να δημοσιευτεί η μελέτη και να αναζητηθούν λύσεις που δεν βλάπτουν τον αρχαιολογικό χώρο και το ίδιο το μνημείο» λέει, μιλώντας στην «Αυγή», ο ομότιμος καθηγητής και πρώην έφορος.
Όχι μαγκιές στα αρχαία
Το υπεροπτικό ύφος της υπουργού και η αδιαφορία της για τις ενστάσεις του καθ’ ύλην αρμόδιου για τις βυζαντινές αρχαιότητες γεμίζει ανασφάλεια τους επιστήμονες και τους φιλάρχαιους πολίτες. Το «όχι μαγκιές σε μένα» είναι η συνέχεια απαξιωτικών συμπεριφορών απέναντι σε ανθρώπους του πολιτισμού, των γραμμάτων και των τεχνών. Δεν πέρασε πολύς καιρός από την απαξιωτική γκριμάτσα της κ. Μενδώνη για τον μεγάλο Έλληνα συνθέτη Σταύρο Ξαρχάκο, καθώς και την ελλιπέστατη ενίσχυση, λόγω πανδημικής κρίσης, των καλλιτεχνών και εργαζόμενων στο χώρο του πολιτισμού.
Εξάλλου η πρόσφατη αντίδραση απέναντι σε έναν επιστήμονα που εκφράζει τις απόψεις και την αγωνία του είναι, τελικώς, ανησυχητική για το μνημείο. Διότι, αν τελικώς η εν λόγω αναστηλωτική μελέτη θέτει σε κίνδυνο την ένταξη του χώρου στην UNESCO, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η κ. Μενδώνη θα ζητήσει να καθυστερήσει το έργο, προς όφελος της ίδιας του της ύπαρξης.
Άλλωστε είναι η ίδια που, ως γενική γραμματέας στο ΥΠΠΟΑ τότε, είχε βάλει τη σφραγίδα της στην επιστημονική και επικοινωνιακή διαχείριση της ανασκαφικής έρευνας στην Αμφίπολη, γεγονός που στηλιτεύτηκε από έγκριτους επιστήμονες αλλά και τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Η μέχρι τώρα στάση της υπουργού δείχνει απώλεια της ευαισθησίας που απαιτείται για ένα τόσο σημαντικό υπουργείο. Η αδιαφορία απέναντι στα όσα είπε ο κ. Λυχούνας είναι ενδεικτική. Σε κάθε περίπτωση η υπουργός θα πρέπει να εξετάσει τις όποιες ενστάσεις των επιστημόνων. Αν ο χώρος απολέσει το καθεστώς ένταξής του στην UNESCO, θα είναι υπόλογη στην τοπική κοινωνία και στους φιλάρχαιους πολίτες.
«Αν οι ανησυχίες μας είναι υπαρκτές, αξίζει οι αρχές, οι φορείς, οι επιστήμονες, οι φιλάρχαιοι και οι κάτοικοι αυτού του τόπου, αλλά και όσοι έχουν επενδύσει στο χώρο με οποιονδήποτε τρόπο να απαιτήσουν τη ματαίωση του έργου» σημειώνει ο κ. Τσουρής. Θα βρει ευήκοα ώτα στην ηγεσία του υπουργείου;
Ευριπίδης Ταρασίδης
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
