1981. Στην παλαιά πόλη της Τιφλίδας και στο 13 της Σαβτέλι, δίπλα στη βασιλική του 6ου αιώνα Αντσισκάτ, εγκαινιάζεται ένα μικρό κουκλοθέατρο 80 θέσεων. Ιδρυτής του είναι ο 45χρονος Γεωργιανός σκηνοθέτης, θεατρικός συγγραφέας, ενδυματολόγος, σεναριογράφος, ζωγράφος και γλύπτης Ριβάζ Γκαμπριάντζε.
Πέμπτη 25 Απριλίου 2002, ώρα 9.41 μ.μ. Ύστερα από προσεισμική ακολουθία 14 ημερών, σεισμός 6 Ρίχτερ με επίκεντρο την Τιφλίδα χτυπάει τη γεωργιανή πρωτεύουσα από εστιακό βάθος 10 χιλιομέτρων. Αποτέλεσμα 7 νεκροί, 70 τραυματίες, 18.000 κατεστραμμένες κατοικίες, 69.000 άστεγοι και ζημιές 350 εκατομμυρίων δολαρίων.
Σε αντίθεση με τα καινούργια κτήρια από οπλισμένο σκυρόδεμα, πολλά πλίνθινα και λιθόκτιστα κτήρια στο παλαιότερο τμήμα της πόλης ισοπεδώνονται και άλλα υφίστανται ζημίες ή και καταρρέουν με τους μετασεισμούς.
Στο μεταξύ, στα 21 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την ίδρυση του κουκλοθέατρου, ο Γκαμπριάντζε έχει λάβει το 1989 το Κρατικό Βραβείο ΕΣΣΔ για την παράσταση του 1885 «Φθινόπωρο της άνοιξής μας», εργάστηκε τη δεκαετία του 1990 σε Ελβετία και Γαλλία, όπου ανέβασε δραματικές παραστάσεις, ενώ το 1994 συνέγραψε τη «Μάχη του Στάλινγκραντ» που παρουσιάστηκε στην Ντιζόν το 1996 και στο Φεστιβάλ της Αβινιόν το 1997.
Ο πολυπράγμων Γκαμπριάντζε συλλαμβάνει μια δημιουργική ιδέα. Περισυλλέγει από τα συντρίμμια των ισοπεδωθέντων κτηρίων υλικά που θα του επιτρέψουν να χτίσει έναν πύργο κολλητά στο κουκλοθέατρό του. Ήταν κρίμα να αποκαλούνται τα συντρίμμια του σεισμού «σκουπίδια», λέει στον Independent συμπληρώνοντας με νόημα ότι «όλα έχουν τη χρήση τους».
Τετάρτη 15 Ιουλίου 2015. Μετά από εξάωρη διαδρομή από το Γιερεβάν της γειτονικής Αρμενίας, φτάνω αργά το μεσημέρι στην Τιφλίδα. Αμέσως μετά την εγκατάστασή μου στο ξενοδοχείο παίρνω το μετρό για το κέντρο της γεωργιανής πρωτεύουσας. Περιοχή της σημερινής μου flânerie θα είναι η παλαιά πόλη.
Ύφος, αρχιτεκτονική, πολεοδομία, κρατικά κτήρια, δημόσιοι χώροι και μνημεία της Τιφλίδας αντανακλούν την αλληλεπίδραση ιστορίας, γεωπολιτικής, πολιτικών επιλογών, εύρους παγκοσμιοποίησης και αστικού μετασχηματισμού. Η επιρροή των ευρασιατικών πολιτισμών, αυτοκρατοριών και θρησκειών σε περιβάλλον αστικής ανάπτυξης είναι μεν ανάγλυφη πλην περιορισμένη, καθώς η μισή πόλη ισοπεδώθηκε μετά την κατάληψή της από τους τουρκογενείς Κατζάρους του Ιράν το 1795. Η ρωσοσοβιετική αισθητική και η τουρκοθωμανική συμμειγνύονται μέσα από τα φίλτρα του νοτίου Καυκάσου.
Καθώς περπατώ παρατηρώντας το ιδιαίτερο χρώμα της πόλης, βλέπω έναν σχεδόν παραμυθένιο πρωτότυπο κεκλιμένο πύργο. Δεν διαφέρει και πολύ από αυτούς που βλέπουμε σε κινούμενα σχέδια. Πρόκειται για τον πύργο που έχτισε με υλικά από τα ισοπεδωμένα κτήρια του 2002 ο Ριβάζ Γκαμπριάντζε.
Ο ναΐφ πύργος μοιάζει με αρχιτεκτονικό παιχνίδισμα. Με το που τον βλέπεις, έχεις την εντύπωση πως όπου να ’ναι θα σωριαστεί. Είναι τριώροφος και κάθε όροφος είναι ανόμοιος σε εμβαδόν και κλίση με τον προηγούμενό του. Μια κεκλιμένη ατσάλινη δοκός στο χρώμα της σκουριάς που ξεκινά από το έδαφος φαίνεται να τον στηρίζει.
Βέβαια, πρόκειται για οπτικό τρικ, αφού στην ουσία ο πύργος δεν είναι αυτόνομος, αλλά αποτελεί κατά κάποιον τρόπο προέκταση του τοίχου. Ο Γκαμπριάντζε πρέπει να συνεργάστηκε άψογα με τους μηχανικούς και τους αρχιτέκτονες για να φτάσει σε ένα τόσο εξαιρετικό αποτέλεσμα.
Ο πρώτος όροφος έχει στην πρόσοψη μια πόρτα, ένα παράθυρο με σιδεριά και έναν ιωνικό κίονα. Ολόκληρος ο δεύτερος όροφος μαζί με το ρολόι που τοποθετήθηκε το 2011 και τον κίονα στην άκρη γέρνουν όπως τους παρατηρώ στα αριστερά, ενώ, έτσι όπως είναι κάθετος, ο τρίτος όροφος δημιουργεί την ψευδαίσθηση πως και αυτός με τη σειρά του γέρνει στα δεξιά.
Ανάμεσα στα πολλά στυλ το πύργου διακρίνω έντονο το βυζαντινό στοιχείο, το οποίο έχει περί πολλού ο δημιουργός του, όπως και το μεσαιωνικό, το ρωσικό και το ιταλικό. Στο κουκλοθέατρο δίνονται παραστάσεις με κοινωνικά και πολιτικά νοήματα, τα οποία αποσπούν επαίνους ειδικών, κριτικών και κοινού. Ο 79χρονος πια Γκαμπριάντζε είναι αναγνωρισμένος καλλιτέχνης με διακρίσεις, τιμές και παράσημα από ΗΠΑ μέχρι Γαλλία, όπου του αποδόθηκαν τα διάσημα του Ταξιάρχη του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών, και έχοντας περιοδεύσει από Καναδά μέχρι Ισπανία και από Κολομβία μέχρι Ισλανδία.
Κάποια στιγμή εμφανίζεται ένας άγγελος και χτυπάει με σφυρί μια καμπάνα. Αυτό συμβαίνει κάθε μία ώρα και αυτός είναι προφανώς ο λόγος που είχαν συγκεντρωθεί εδώ και μερικά λεπτά περαστικοί. Στις 7 θα δοθεί η δεύτερη παράσταση για σήμερα και μάλιστα με αγγλικούς υπότιτλους, με τίτλο «Ο Κύκλος της Ζωής». Η πρώτη δόθηκε στις 12 το μεσημέρι.
Τα δημοφιλή έργα του Γεωργιανού καλλιτέχνη είναι «Το φθινόπωρο της άνοιξής μου», «Μάχη του Στάλινγκραντ», «Ραμόνα» και η κάτι ανάμεσα σε αθυρόστομη όπερα μπούφα και ρομαντική κωμωδία «Το Διαμάντι του στρατηγού Ντε Φάντ’ε» όπου το διαμάντι ζυγίζει ούτε λίγο ούτε πολύ... 9.747 καράτια!
Αναμφίβολα το κουκλοθέατρο του Γκαμπριάντζε είναι μια ευχάριστη έκπληξη, άλλο ένα από τα ευχάριστα απρόοπτα μας βόλτας χωρίς πρόγραμμα. Όπως χωρίς να το έχει προγραμματίσει ασχολήθηκε με το κουκλοθέατρο και ο Γκαμπριάντζε, καθώς δούλεψε με αυτό απογοητευμένος από τη λογοκρισία του σοβιετικού καθεστώτος στον κινηματογράφο, όπου είχε μια επιτυχημένη πορεία ως σεναριογράφος, όπως της κωμωδίας του 1977 «Μιμίνο» με ήρωες έναν Γεωργιανό πιλότο και έναν Αρμένιο νταλικέρη στην Μόσχα και της καλτ ταινίας επιστημονικής φαντασίας «Κιν-Τζα-Τζα».
Κυριακή 6 Ιουνίου 2021. Διαβάζω πως πέθανε στην Τιφλίδα στα 85 του ο Ριβάζ Γκαμπριάντζε, τρία χρόνια αφότου πέθανε στα 88 του στη Μόσχα ο Γκεόργκυ Ντανέλια, που σκηνοθέτησε τα γνωστότερα σενάρια του Γεωργιανού καλλιτέχνη, ο οποίος παρομοίαζε τον εαυτό του με τον Ροβινσώνα Κρούσο καθώς απομονώθηκε ως απόκληρος στο έρημο νησί ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος.
