Ο αναίτια συκοφαντημένος ελληνικός 19ος αιώνας μας έχει δώσει, ανάμεσα σε άλλα, μια από τις διεισδυτικότερες μελέτες για το έργο του ΄Ιψεν. Πρόκειται για το ρηξικέλευθο μελέτημα του Βιζυηνού που βάζει τα πράγματα στη θέση τους σε μια εποχή που στην Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία, περί άλλα τύρβαζαν οι σοφοί και οι λόγιοι για το έργο του μεγάλου οικουμενικού συγγραφέα. Παραπέμπω στα ανεκδιήγητα κείμενα του «πολύ» Μαξ Νορντάου στο βιβλίο του «Εκφυλισμός». Ανάμεσα σε άλλα γράφει για την «Κυρά της θάλασσας»: «Τι τη φυλάει ο άντρας της και δεν την πιάνει από το μαλλί να τη σουρομαδήσει;» (!!!) Το μελέτημα του Βιζυηνού για το οποίο σας μιλώ βρίσκεται στον σχετικό τόμο της «Βασικής Βιβλιοθήκης» και μόλις πριν από λίγα χρόνια κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΜΙΕΤ εκτός εμπορίου.
Εχω αναφερθεί και παλαιότερα στο δοκίμιο του Βιζυηνού και δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Θα μεταφέρω μόνο ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Το ακαθέκτως προοδευτικόν το θορυβώδες και τουτ’ αυτό επαναστατικόν του νέου ΄Ιψεν εδημιούργησεν εις αυτόν πολλάς και παντοίας αντιδράσεις, δυσαρεστούσας και πικραινούσας αυτόν. Τα δράματά του απηγορεύοντο υπό της λογοκρισίας, πάσα δε αυτού πρόθεσις, όσον καλή και εάν ήτο, διεβάλλετο υπό των συκοφαντών, ούτως ώστε να του αφαιρείται κάθε ελευθερία δράσεως. Διά τούτο εξεπατρίσθη εκουσίως το 1864, αποδημήσας εις Ρώμην. “Δεν έχω την ικανότητα’’, έγραφεν εις ένα φίλον του, “να είμαι πολίτης συντηρητικός. Ως εκ τούτου δεν αναμιγνύομαι με αυτούς”».
Γίνεται φανερό από τα πιο πάνω ότι ο «Εχθρός του λαού» διαθέτει έντονα βιωματικά στοιχεία. Ο γιατρός Στόκμαν που παλεύει μόνος εναντίον όλων για να εξυγιάνει την κοινωνία από τα μολυσματικά στοιχεία, ανθρώπινα ή μη, καθαίροντας το ψέμα και την υποκρισία είναι ο ίδιος ο ΄Ιψεν. Ένας Δον Κιχώτης του καιρού μας που πασχίζει να σώσει τον κόσμο και η αφέλειά του τον κάνει να μοιάζει κωμικός ενώ δεν είναι. Ο ίδιος επιλέγει για τον εαυτό του την εικόνα του Χριστού με το φραγγέλιο (5η πράξη). Θα ακολουθήσει η σταύρωση. Πρόκειται για ένα μαχόμενο πολιτικό έργο, άκρως επίκαιρο, ενάντια στο τσιμεντένιο μπλοκ των εκπροσώπων της μαύρης εξουσίας, δομημένο και οργανωμένο -τότε όπως και τώρα- κάθετα: ο βιομήχανος, ο εκδότης, ο εξωνημένος δημοσιογράφος. Η άποψη που διέσπειραν αργότερα κάποιοι «καλοθελητές», ότι ο ΄Ιψεν τάσσεται στα έργα του τάχα υπέρ του «ζωτικού ψεύδους» ως ωφέλιμου για την κοινωνία, είναι απλώς γελοία. Το αντίθετο ακριβώς ισχύει.
Στο Θέατρο Ρεκτιφιέ παρακολουθήσαμε την παράσταση «Ο εχθρός του λαού» από την Εταιρεία Θεάτρου «Χάπι Εντ - Fabrica Athens», σε σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη, στην πρότυπη μετάφραση της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ. Η παράσταση οφείλει την αρτιότητά της και στην ποιότητα της μετάφρασης, η οποία αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες της γλώσσας του ΄Ιψεν.
Η σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη και η δραματουργική επεξεργασία της ίδιας και της Δήμητρας Στρατικοπούλου δεν μένουν στην επιφάνεια του έργου, αλλά μπαίνουν «κάτω από το πετσί» για να ανακαλύψουν τα μυστικά του. Ο Στόκμαν δίνεται ως τραγικός πρωταγωνιστής σε ένα «θέατρο - ντοκουμέντο», κάτι σαν την κινηματογραφημένη γενική πρόβα ενός θιάσου πριν απ’ την πρεμιέρα του έργου που μάλλον δεν θα δοθεί ποτέ. Ενός έργου που αναπαριστά την πάλη των δυνάμεων ένθεν και ένθεν, του «καλού» και του «κακού», με τον Στόκμαν μόνο εναντίον όλων.
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιδέα, δοσμένη με τόλμη και παρρησία, στηριγμένη σε μία δεμένη, ισοκέφαλη ομάδα νέων κυρίως ηθοποιών. Παίζουν και αφηγούνται σε μεικτή τεχνική οι Ειρήνη Αδάμου, Βαγγέλης Αμπατζής (κορυφαίος), Γιώργος Ζυγούρης, Γιάννης Κατσιμίχας, Στέφανος Λώλος, Σταύρος Τσιτσόπουλος. Μετέχουν από το εργαστήρι κίνησης και αυτοσχεδιασμού του Studio Trajectory οι ισάξιοι σπουδαστές Ναταλία-Ανδριάνα Ειρηνάκη, Αναστασία Μπόλλα, Γιώργος Νάτσης, Μελίνα Παούρη, Νεφέλη Παούρη, Νάσια Στρατικοπούλου. Τα άρτια σκηνικά και κοστούμια είναι της Αρτέμιδας Φέσσα, η ωραία μουσική και οι ήχοι του Χάρη Νείλα, φωτογραφίες και τρέιλερ της Νίκης Δουλγεράκη, βοηθός σκηνοθέτριας η Δήμητρα Στρατικοπούλου.
