Η Κατερίνα Σκουρλή σκηνοθετεί την «Πλαστελίνη» του Βασίλι Σίγκαρεφ, σε μετάφραση του πολυσχιδούς Γιώργου Κουτλή. Μια ιστορία για έναν κόσμο άκαμπτο, γεμάτο βία και απελπισία, η οποία κάνει εκ νέου πρεμιέρα στις 18 Οκτωβρίου μετά την περσινή επιτυχία της και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων στη σκηνή του Θεάτρου Σφενδόνη. Λίγο πριν την πρεμιέρα είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε με τους συντελεστές της παράστασης και να μας μιλήσουν ελεύθερα γι’ αυτό το θεατρικό ταξίδι.
Κατερίνα Σκουρλή / σκηνοθέτις
Μας αφορά όλους
Διάβασα για πρώτη φορά την «Πλαστελίνη» πριν ενάμιση χρόνο και από την πρώτη αυτή ανάγνωση ήμουν σίγουρη ότι ήθελα να τη μοιραστώ με τον κόσμο. Συγκινήθηκα πολύ από την ιστορία του Μαξίμ, του ήρωα του έργου, και η συγκίνηση αυτή υπάρχει μέσα μου άσβεστη μέχρι σήμερα, που την ξαναδουλεύω με την ομάδα μου. Αυτή η ιστορία είναι, άλλωστε, ένας από τους βασικούς λόγους που αποφασίσαμε να επανέλθουμε, γιατί, αν και φαντάζει μακρινή χρονικά και τοπικά, στην πραγματικότητα είναι σχεδόν μια ιστορία του σήμερα, θα μπορούσε να συμβαίνει τώρα που μιλάμε, εδώ, στη γειτονιά μου, στη διπλανή μου πολυκατοικία.
Ενας έφηβος παλεύει να ξεφύγει από μία κοινωνία σκληρή, εχθρική, που το χέρι που θα απλώσει είναι για να ρίξει κάποιον κάτω και όχι για να τον βοηθήσει να σηκωθεί. Δεν είναι, φυσικά, κακοί οι άνθρωποι από μόνοι τους, αλλά είναι τόσο μεγάλη η εξαθλίωση που βιώνουν παλεύοντας να σώσουν τον εαυτό τους μόνοι και αβοήθητοι, που η συρρίκνωση της ανθρωπιάς γίνεται φυσικό επακόλουθο. Τα γεγονότα των μηνών που έχουν μεσολαβήσει από τη μέρα εκείνη που πρωτοδιάβασα το έργο μέχρι σήμερα στη χώρα μας -συνθήκες τρομερά αντίξοες, άνθρωποι μόνοι να προσπαθούν να επιβιώσουν- με κάνουν να αισθάνομαι ότι η ιστορία αυτή μας αφορά προσωπικά, καθώς το μέλλον φαντάζει όλο και πιο δυσοίωνο.
Χρειαζόμαστε έναν ήρωα σαν τον Μαξίμ, ένα νεαρό αγόρι που αντιστέκεται με τόσο σθένος όταν όλα γύρω του καταρρέουν. Που δεν αφήνει τον άνθρωπο μέσα του να πεθάνει. Που ελπίζει. Αυτή η ελπίδα, άλλωστε, είναι που με οδηγεί να δουλεύω με νέους ηθοποιούς και να μοιραζόμαστε μαζί ιστορίες, γιατί πιστεύω πως με έναν τρόπο μπορούν να προστατεύσουν την ανθρωπιά μας.
Βίκτωρ Μπενουζίλιο / ηθοποιός
Ενα δύσβατο ταξίδι σε σαθρή κοινωνία
Η «Πλαστελίνη» είναι αναπόφευκτα ένα δύσβατο ταξίδι προς την αναγνώριση μιας σαθρής κοινωνίας στην οποία ζούμε και προσπαθούμε να υπάρξουμε. Αν και ως ηθοποιοί είμαστε αρκετά πιο προνομιούχοι από τους ρόλους που ενσαρκώνουμε, βρίσκουμε, δυστυχώς, πολλά κοινά σημεία με την ελληνική πραγματικότητα. Αυτός, νομίζω, είναι και ο βασικότερος στόχος που πιστέψαμε τόσο πολύ σε αυτή την παράσταση και καταφέραμε να την ξαναζωντανέψουμε. Έχοντας ως σκηνοθέτιδα-εμψυχώτρια μια γυναίκα που ξέρει τα κουμπιά και τις ευαίσθητες πλευρές ενός έφηβου παιδιού, σε συνδυασμό με αυτά που θυμόμαστε εμείς ως έφηβοι και έφηβες, προσπαθούμε όσο το δυνατόν πιο ταπεινά να παρουσιάσουμε μια ιστορία που ενώ κάνει τα στομάχια να σφίγγουν, δεν ξεχνάμε ότι το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι μια δυναμική ψυχή που ψάχνει το φως μέσα σε ένα πολύ καλά οργανωμένο σκοτάδι. Ένα σκοτάδι που θα πετύχει να επιβάλει το κύρος του.
Δημήτρης Αποστολόπουλος / ηθοποιός
Εργα που σε ξεβολεύουν
Μπλουζ με σφιγμένα δόντια» είναι ο τίτλος του πλέον διάσημου μουσικού ντοκιμαντέρ, σκηνοθετημένου το 1972 από τον Ροβήρο Μανθούλη, που σκιαγραφεί την απαρχή των μπλουζ από τους μαύρους σκλάβους του αμερικανικού Νότου μέχρι την εδραίωσή του ως ένα μείζον καλλιτεχνικό και μουσικό ρεύμα που διαμόρφωσε τη μουσική του 20ού αιώνα. Το ντοκιμαντέρ είναι, βέβαια, πολύ περισσότερα από ένα μουσικό αφιέρωμα. Είναι η ιστορία των σκλάβων που βρήκαν φωνή μέσα από το τραγούδι. Είναι η διάψευση του τόσο πολλά υποσχόμενου αμερικανικού ονείρου. Και όσες φορές και να το δεις, η γροθιά στο στομάχι έχει την ίδια ένταση με την πρώτη φορά.
Ενα μπλουζ με σφιγμένα δόντια είναι και το έργο «Πλαστελίνη» του Βασίλι Σιγκάρεφ. Χωρίς φλυαρίες και χοντροκομμένους συναισθηματισμούς, χωρίς καμία προσπάθεια ωραιοποίησης και εξιδανίκευσης, το έργο αποτελεί μια βιογραφία της ρωσικής «άγριας Δύσης». Το χάος που άφησαν πίσω τους η περεστρόικα, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και ύστερα η επέλαση της Δύσης καθρεφτίζεται αριστοτεχνικά στα σπασμένα πρόσωπα των εφήβων ηρώων του Σιγκάρεφ. Οι νέοι αυτοί θα πρέπει να ανακαλύψουν τα δικά τους μπλουζ για να αρθρώσουν τη φωνή τους. Όμως η άνυδρη γη στην οποία κατοικούμε όλοι μας είναι ένα μπλουζ με σφιγμένα δόντια και όσες φορές και να το πεις, η γροθιά στο στομάχι έχει την ίδια ένταση με την πρώτη φορά. Έχουμε μεγάλη ανάγκη έργα που κυοφορούν αυτή τη γροθιά, και η «Πλαστελίνη» είναι ένα από αυτά.
Λήδα Μανούσου Αλεξίου / ηθοποιός
Μια ιστορία για ένα αγόρι
«Πλησιάζει στην άκρη.
Κοιτάζει κάτω.
Ανθρωποι τρέχουν σαν τα μυρμήγκια. [...]
Χαίρονται και λυπούνται.
Αγαπούν και μισούν.
Κανένας τους όμως δεν κοιτάζει ψηλά».
Μια ιστορία για ένα αγόρι.
Ενα αγόρι γεννημένο σ’ έναν κόσμο που έχει προαποφασίσει γι’ αυτό.
Ενα αγόρι που δεν μπορεί να κοιτάξει ψηλά, δεν μπορεί να ξεφύγει απ’ τον βούρκο.
Ενα αγόρι που πρέπει να παλέψει για να βγάλει τη μέρα.
Ενα αγόρι που δεν έχει γνωρίσει χαμόγελο.
Και απέναντί του, όλοι εμείς.
Εμείς που δεν ακούμε την κραυγή του.
Εμείς που δεν εμπλεκόμαστε.
Εμείς που κοιτάζουμε τη ζωή μας.
Εμείς που πατάμε πάνω του για να ανοίξουμε δρόμο.
Και πίσω του, Εκείνη.
Το φως και η σκιά του.
Η ιδανική στο μυαλό του.
Το άπιαστο όνειρο που δεν τολμάει να διεκδικήσει.
Η απόρθητη.
Η φανταστική.
Και στο δωμάτιο, η πλαστελίνη του.
Το παιχνίδι.
Η κρυφή του χαρά.
Το μόνο πράγμα που του ανήκει.
Η δύναμή του.
Και μαζί, η γιαγιά του.
Η παρούσα αλλά ανεπαρκής.
Η μη αρκούσα.
Και ψηλά, ο φίλος του.
Ο λατρεμένος.
Ο αγαπημένος.
Ο πεθαμένος.
Και γύρω-γύρω, όλες εκείνες οι γυναίκες.
Οι εγκαταλελειμμένες.
Οι παρατημένες.
Οι κουρασμένες.
Οι κατατρεγμένες και απελπισμένες.
Και δίπλα του, ο πιο κοντινός φίλος.
Ο εκμεταλλευτής.
Ο ιδιοτελής.
Ο μυθομανής.
Ο εξίσου παρασυρμένος απ’ την κοινωνική σήψη.
Και από πάνω του, το σύστημα.
Ο λάκκος με τα φίδια.
Σκληρός.
Ζοφερός.
Άδικος.
Να τους καταπλακώνει».
«Ενα κατουρημένο, φοβισμένο αγόρι αιωρείται στο παράθυρο του τέταρτου ορόφου μιας πενταώροφης πολυκατοικίας που υψώνεται ανάμεσα σε παλιές ξύλινες παράγκες».
Ναταλία Λουιζάκη / ηθοποιός
Τόσο κοντά στην πραγματικότητά μας
Η Κατερίνα έχει έναν μοναδικό τρόπο να βρίσκει την αλήθεια μέσα από το σώμα. Η πρώτη μου επαφή μαζί της ήταν στα εργαστήρια του Εθνικού ως έφηβη. Τότε είχα στο μυαλό μου ότι σημείο εκκίνησης για να εκφραστείς θεατρικά είναι το κείμενο, αλλά η Κατερίνα με βοήθησε να καταλάβω πώς το σώμα εκφράζει τον λόγο πριν από τις λέξεις.
Στην πρώτη μου επαγγελματική πλέον συνεργασία μαζί της, στην «Πλαστελίνη», αφιέρωσε πολύ χρόνο για την ομάδα, πριν αρχίσουμε τη δουλειά πάνω στο έργο. Ήμασταν έξι ηθοποιοί που δεν είχαμε συνεργαστεί μεταξύ μας στο παρελθόν, και όμως καταφέραμε τελικά να σκεφτόμαστε, να λειτουργούμε, να παίζουμε σαν ομάδα και να νιώθουμε ασφαλείς. Αυτό με συγκινεί.
Η «Πλαστελίνη» είναι ένα δύσκολο έργο και η σκηνοθετική προσέγγιση της Κατερίνας σε βοηθάει να βρεις στηρίγματα για να μπορέσεις να το σηκώσεις. Η υπόθεση διαδραματίζεται φαινομενικά μακριά από τη δική μας πραγματικότητα, αλλά δυστυχώς απηχεί μεγάλα και όλο και πιο συχνά εμφανιζόμενα κομμάτια από αυτή. Η φόρτιση στο τέλος κάθε παράστασης είναι μεγάλη, όπως μεγάλη είναι και η ικανοποίηση που καταφέραμε να αφηγηθούμε αυτή την ιστορία με τον δύσκολο τρόπο, που ελπίζουμε ότι αγγίζει το κοινό.
Σοφία Κουλέρα / ηθοποιός
Γυμνάζοντας καθημερινά ψυχή και σώμα
Μια φορά κι έναν καιρό η Κατερίνα Σκουρλή κι ο Βαγγέλης Κυριακού έκαναν μια ακρόαση για το έργο «Πλαστελίνη» του Βασίλι Σίγκαρεφ. Από αυτή την ακρόαση πήραν έξι ηθοποιούς τελείως διαφορετικούς μεταξύ τους και δημιούργησαν μια ομάδα, για την οποία θα τους είμαι για πάντα ευγνώμων! Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι στην πρώτη φάση της ακρόασης, κατά τη διάρκεια μιας άσκησης που μας είχε βάλει η Κατερίνα με σκοπό να δει πόσο παρατηρούμε και ακούμε ο ένας τον άλλον, φώναξε μέσα απ’ τα βάθη της ψυχής της: «Τον νου σας στην ομάδα! Μόνο στην ομάδα!». Κι αυτό ήταν υπεραρκετό για να με κάνει να συγκινηθώ και να πω ότι θέλω να δουλέψω μαζί της.
Οταν αρχίσαμε, λοιπόν, τις πρόβες, μας ήταν απολύτως ξεκάθαρο ότι κύριος άξονας και βασικός στόχος ήταν η δημιουργία μιας ομάδας που θα έπραττε τα δέοντα για να διηγηθεί με ειλικρίνεια μια ιστορία, την ιστορία του Μαξίμ. Τον λίγο αυτό χρόνο που είχαμε δουλέψαμε μεθοδικά, με συγκεκριμένα εργαλεία, με ελευθερία να πειραματιστούμε και να προτείνουμε πράγματα μέσα από πολλούς και ποικίλους αυτοσχεδιασμούς, πάντα με σεβασμό προς το έργο και τους ήρωές του, γυμνάζοντας καθημερινά ψυχή και σώμα. Μετά από πολλή και ουσιαστική δουλειά, και έχοντας πια έναν κοινό κώδικα, φτάνουμε στο σήμερα όπου ανυπομονούμε για δεύτερη χρόνια να πλάσουμε και να μοιραστούμε μαζί σας την «Πλαστελίνη» μας.
Χαρά Τζόκα / ηθοποιός
Εναν αληθινό διάλογο με την κοινωνία
Οσο η βία γίνεται όλο και πιο ορατή γύρω μας μέρα με τη μέρα, τόσο σημαντικό θεωρώ το να καταπιανόμαστε με έργα που μιλούν και φωτίζουν αυτό το κομμάτι της κοινωνίας μας. Αυτό το κομμάτι που πιστέψαμε πως δεν είμαστε εμείς, που θεωρούσαμε πως είναι καλά κρυμμένο και όμως έχει αρχίσει να ξεβράζεται απροκάλυπτα όλο και πιο κοντά μας. Η άσκηση εξουσίας, η ανισότητα, η αδικία, η μη επαφή, η επιβίωση. Έννοιες που -ειδικά τους τελευταίους μήνες- ηχούν εφιαλτικά γύρω μας. Πώς γεννιέται και θρέφεται η βία μέσα μας; Τι θέση καλούμαστε να πάρουμε;
Παρακολουθώντας τη μετασοβιετική Ρωσία του 2000 μέσα από τα μάτια του Μαξίμ, οι συνειρμοί με την Ελλάδα του 2023 μας κλείνουν ξεκάθαρα το μάτι. Πώς φτάνει η κοινωνία να σπρώχνει έναν νέο άνθρωπο στην αβεβαιότητα; Στην εκμηδένιση των αξιών; Στο κενό της ανυπαρξίας; Υπάρχει διέξοδος; Και τι καλείται να αντιμετωπίσει ούτως ώστε να ωριμάσει; Πού θα πιστέψει; Το θέατρο οφείλει να επικοινωνεί και να ανοίγει αυτές τις πόρτες στον ψυχικό μας κόσμο και να προτείνει έναν αληθινό διάλογο με την κοινωνία. Γι’ αυτό και χαίρομαι ιδιαίτερα που μας δίνεται η ευκαιρία να εμβαθύνουμε στη δουλειά μας, ανοίγοντας πάλι αυτό το κανάλι επικοινωνίας, με αφορμή τον δεύτερο κύκλο των παραστάσεών μας.
