Από τους σημαντικότερους σύγχρονους ζωγράφους, ένας καλλιτέχνης που μπορεί να μετασχηματίζει το κείμενο και σε ζωγραφικό έργο και ταυτόχρονα να ανατρέχει σε πολλαπλά εκφραστικά μέσα για να στοιχειοθετήσει το δημιουργό σύμπαν του, ο Γιώργος Χατζημιχάλης επιμένει στην έννοια και στην ουσία της ζωγραφικής. «Είμαι ζωγράφος, βλέπω τα πράγματα γύρω μου με βλέμμα ζωγράφου. Δεν έχω στιλ ζωγραφικό, χρησιμοποιώ τη ζωγραφική κατά το δοκούν, όπως εξυπηρετείται η ιδέα και το θέμα μου. Θεωρώ γελοία τη διαφορά ανάμεσα στους όρους εικαστικός και ζωγράφος» έλεγε χθες στους δημοσιογράφους εξηγώντας την επιμονή του να αυτοχαρακτηρίζεται ζωγράφος.
Ο κορυφαίος καλλιτέχνης λίγο πριν την ξενάγηση μίλησε με αφορμή τη μεγάλη αναδρομική έκθεσή του «Γιώργος Χατζημιχάλης. Έργα από το 1966 έως το 2022» στο κτήριο της Πειραιώς 138 του Μουσείου Μπενάκη. Έργα που καταγράφουν τη διαδρομή του καλλιτέχνη μέσα από την περιπέτεια της ζωγραφικής για 56 χρόνια, πολλά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά, εκτίθενται από σήμερα μέχρι τις 14 Ιανουαρίου, και παρουσιάζονται διαδοχικά. Το πρώτο μέρος θα διαρκέσει από σήμερα μέχρι τις 5 Νοεμβρίου, ενώ το δεύτερο από τις 23 Νοεμβρίου έως τη λήξη της έκθεσης. Ο επισκέπτης της έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει πολλά έργα και ενότητες που καταλαμβάνουν όλους τους χώρους του Μουσείου Μπενάκη. «Η δουλειά μου έχει όγκο, φτιάχνω δωμάτια που ορίζει η ζωγραφική μου. Δεν θα δείτε πολλά έργα στους τοίχους» έλεγε χθες ο Γιώργος Χατζημιχάλης, εξηγώντας ότι αρχικά υπήρχε η σκέψη να παρουσιαστεί ολόκληρη η έκθεση σε δύο μουσεία, στο Μπενάκη και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά τελικά το ΕΜΣΤ αρνήθηκε. Αυτό επί θητείας Κατερίνας Κοσκινά. Τα εγκαίνια της έκθεσης σχεδιάζονταν για το 2020, όμως η πανδημία τα μετέθεσε.
Μια πρώτη αναδρομική έκθεση είχε γίνει στο ΕΜΣΤ το 2001, επί Άννας Καφέτση. Όμως τότε, όπως εξήγησε ο ζωγράφος, ήταν στο μισό της διαδρομής του και στο μισό της ηλικίας του. «Τώρα είναι μια μεγάλη, συνολική, πραγματικά αναδρομική, διότι περιέχει όλη την πορεία μου από τότε που ήμουν 12 χρονών, χωρίς να σημαίνει ότι εκείνα τα έργα ήταν παιδικά». Αυτά, εξάλλου, τα έργα στοιχειοθετούν το ξεκίνημα της παρούσας έκθεσης. Στη συνέχεια ο επισκέπτης περιηγείται στις ενότητες «Πένθος» (1968-1969) και «Τα πρώτα χρόνια του Λονδίνου» με έργα από το 1971 έως το 1974. Από κει και πέρα ανατρέπεται η αυστηρή χρονολογική παρουσίαση, αφού η κύρια επιδίωξη είναι να παρουσιαστεί διεξοδικά στον θεατή μια συγκροτημένη διαδρομή που εξακολουθεί να αναπτύσσει τη δυναμική της στο παρόν.
Μέσα από τις θεματικές ενότητες της έκθεσης ο ζωγράφος αφηγείται μια ιστορία και καλεί τον θεατή να επισκεφθεί τον χώρο του έργου του, να κατανοήσει την ιστορία του, διερευνώντας πτυχές της έννοιας της μνήμης, της σημασίας του αρχείου και της σχέσης μεταξύ του παρελθόντος και της σύγχρονης εικαστικής πραγματικότητας.
Οι δυνατότητες του εικαστικού χώρου
Από τα κεντρικά σημεία στο έργο του Γιώργου Χατζημιχάλη είναι οι δυνατότητες του εικαστικού χώρου. Δεν προσπαθεί να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης, αλλά επιλέγει, μέσω της ζωγραφικής, να ξεδιπλώσει το έργο στον χώρο, δημιουργώντας συνθέσεις για τις οποίες χρησιμοποιεί διαφορετικά εκφραστικά μέσα, φωτογραφίες, βίντεο, γλυπτική, ψηφιακές εκτυπώσεις, κείμενα, κατασκευές κ.ά. Αυτόν τον εικαστικό κόσμο θα συναντήσει ο επισκέπτης της έκθεσης.
Ο ίδιος ο ζωγράφος αναφέρθηκε και στο «παρασκήνιό» της, εξηγώντας τη σημασία της οργάνωσής της, υπόθεση επίπονη αλλά και δαπανηρή επίσης. «Υπόθεση ψυχοφθόρα» τη χαρακτήρισε, εξηγώντας ότι το 2003, προκειμένου να οργανωθεί μια αναδρομική, δημιούργησε μια μη κερδοσκοπική εταιρεία και κάλεσε φίλους να του δίνουν 84 ευρώ τον χρόνο. «Ένα ουίσκι τον μήνα, δηλαδή». Ο ίδιος ως αντίδωρο ενεχείρισε στους φίλους που συμμετείχαν ένα έργο με ζωγραφισμένο κουμπαρά. «Μέχρι το 2020 που ήταν να γίνει η έκθεση είχε συγκεντρωθεί πάνω από το 75% του κόστους της. Με αυτό το ποσό είχαμε πια τη δυνατότητα να ζητήσουμε χορηγίες».
Επισήμανε επίσης και κάτι ακόμα. «Θέλω να τονίσετε ότι υπάρχει ένα νόμος, του Βουλγαράκη, που επιτρέπει στις εταιρείες να κάνουν χορηγίες οι οποίες να εκπίπτουν από τη φορολογία. Αυτός ο νόμος είναι αδρανής, δεν εφαρμόζεται. Επιπλέον, μία έκθεση για να στηθεί έχει πάρα πολλά έξοδα, που έχουν ΦΠΑ 24%» είπε, για να προσθέσει με σαρκασμό: «Αυτά τα δύο δείχνουν πόσο πολύ λατρεύει το κράτος την έκθεση».
