Η λίγο γνωστή στην Ελλάδα πολυβραβευμένη Αυστριακή ποιήτρια και μυθιστοριογράφος Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν, σύμφωνα με τη ρήση του Τόμας Μπέρνχαρντ, «η ευφυέστερη και η πιο σημαντική Αυστριακή συγγραφέας», γεννήθηκε στο Κλάγκενφουρτ της Αυστρίας τον Ιούνιο του 1926.
Ήταν μια ευαίσθητη, ελεύθερη γυναίκα, όσο το επέτρεπαν οι κοινωνικές συνθήκες της εποχής, και μια ισχυρή οικουμενική προσωπικότητα, που δύσκολα ρίζωνε μόνιμα σε έναν τόπο. Περιπλανήθηκε εργαζόμενη ως συγγραφέας για πολλά χρόνια στην Ευρώπη, αγάπησε και αγαπήθηκε, μίσησε και μισήθηκε από άντρες και από γυναίκες, βίωσε τη φρίκη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πόλεμου, έζησε ένα σχετικά σύντομο διάστημα (1958-1962) μεταξύ Ρώμης και Ζυρίχης, πρόλαβε να επισκεφθεί τη Βαρσοβία, τα στρατόπεδα Άουσβιτς-Μπιρκενάου, για να πεθάνει λίγο αργότερα κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, όταν έπιασε φωτιά το σπίτι της στη Ρώμη, το 1973. Ο πολυτάραχος βίος της αντανακλάται στην πλούσια δημιουργία της.
Εκτός από τα ολοκληρωμένα έργα της, άφησε πολλά ημιτελή, τα οποία αναγκάζουν τους Γερμανούς εκδότες της να επιχειρούν την αποκρυπτογράφηση των αποσπασματικών, πολλές φορές, γραφών της. Ένα τέτοιο είναι το μυθιστόρημα «Ρέκβιεμ για τη Φάννυ Γκόλντμαν», με έκδηλα αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, αποτελούμενο από αποσπάσματα και σχεδιάσματα μελλοντικών μυθιστορημάτων που προορίζονταν να γίνουν μέρη της τριλογίας «Τρόποι θανάτου» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα, σε ωραία μετάφραση της Μαρίας Αγγελίδου).
Το θέμα του βιβλίου: η όμορφη ακόμη, δημοφιλής, αλλά «ρηχή» ηθοποιός Φάννυ Γκόλντμαν σχετίζεται με τον άγνωστο, φιλόδοξο συγγραφέα Τόνι Μάρεκ. Εκείνος, αφού εκμεταλλευτεί τις γνωριμίες της, την εγκαταλείπει για μια νεότερη γυναίκα και κάνει στη συνέχεια τη ζωή της αντικείμενο του πρώτου πετυχημένου βιβλίου του. Αυτό συντρίβει την ηρωίδα τής Μπάχμαν, που πεθαίνει συνειδητοποιώντας ότι ο πολύ νεότερος εραστής της την εκμεταλλεύτηκε μόνο για να κάνει καριέρα.
«Πώς εισχωρεί στις ανθρώπινες σχέσεις ο λανθάνων φασισμός της καθημερινότητας; Πώς αποβάλλεται η γυναικεία υποκειμενικότητα από έναν αντρικό κόσμο στον οποίο δεν έχει θέση; Υπάρχουν εγκλήματα που εκτελούνται εντός των ορίων του νόμιμου και του επιτρεπτού; Αυτά τα εγκλήματα παραμένουν αδιόρατα και ανεξιχνίαστα...» - μεταφέρω εδώ από το σημείωμα του έντυπου προγράμματος. Το «Ρέκβιεμ για τη Φάννυ Γκόλντμαν» αποδίδει ακριβώς αυτό: την εξόντωση της γυναικείας υπόστασης εντός της πατριαρχικής λογικής που ορίζει την Ιστορία, την πολιτική, τη θρησκεία, την οικογένεια.
Πρόκειται εντέλει για ένα άρτιο, κλασικό ψυχολογικό μυθιστόρημα, παρά την ελλειπτική μορφή του. Παραθέτω ως παράδειγμα ένα μικρό, αλλά χαρακτηριστικό ολοκληρωμένο απόσπασμα: «Τον πρώτο καιρό, μέσα στην απέραντη έκπληξή της, σκεφτόταν ότι εκείνος είχε γράψει το βιβλίο, τώρα θα περίμενε τρεις μέρες μόνο κι ύστερα θα έτρεχε κοντά της και θα έπεφτε στα γόνατα μπροστά της (ένας άνθρωπος που ποτέ δεν θα μπορούσε να πέσει στα γόνατα), σκεφτόταν όμως, και θα την παρακαλούσε, να ζήσει και πάλι μαζί του, επειδή είχε καταγράψει τις 700 μέρες και νύχτες της, ακόμα και τις μέρες που έκλαιγε, τις είχε σφαγιάσει, ναι, αυτή είναι η σωστή λέξη, τις είχε σφαγιάσει, αυτό ήταν, το είχε ακούσει κάποτε, την είχε ξεκοιλιάσει, είχε πάρει τη σάρκα και το αίμα της και τα είχε μαγειρέψει, την είχε κομματιάσει, την είχε ψήσει, ήταν σφαγμένη μέσα στις 386 σελίδες ενός βιβλίου, αυτό σκεφτόταν, εκείνος θα έρθει, και τότε όλα θα διορθωθούν, θα μείνει πάλι μαζί της για πάντα, για να σκεπάσει αυτή την ντροπή, να κρύψει το ότι την είχε σφάξει, κομματιάσει, την είχε ψήσει, την είχε ξεράνει στον καπνό, σαν ένα γουρούνι».
Αντλώντας ακριβώς από την ελλειπτικότητα του «Ρέκβιεμ», μέσα από τα κρημνώδη αφηγηματικά κενά τού ημιτελούς μυθιστορήματος, η δραματουργία της Ζωής Χατζηαντωνίου ανασύρει και αναπλάθει ένα άρτιο και εντελές θεατρικό έργο, μαζί με ένα έκπαγλο ποιητικό τοπίο αφηγηματικών σπαραγμάτων, για να διεισδύσει με μοναδικό τρόπο στον ψυχικό κόσμο μιας πληγωμένης γυναίκας. Η σκηνοθεσία της ίδιας, στην άρτια μετάφραση Μαρίας και Άγγελου Αγγελίδη, αναγορεύει το ημιτελές σε τέλειο, χωρίς να θητεύει στην τελειότητα -που άλλωστε είναι γενικώς ανεύρετη- και χωρίς να αφαιρεί κάτι από τη μεταβατική, χλομή ομορφιά του ημιτελούς. Αυτό είναι κάτι σχεδόν πρωτόγνωρο στην ελληνική δραματουργία, ένας αληθινός άθλος. Η κεντρική ηρωίδα Φάννυ Γκόλντμαν μοιράζεται σε περισσότερα πρόσωπα, το καθένα από τα οποία αντιπροσωπεύει μια όψη της «Πολύμορφης Εκάτης» - αιώνιας και συνάμα θνητής γυναίκας. Οργή και απελπισία, λύπη και φόβος στίζουν ανεξίτηλα το πένθιμο πρόσωπό της.
Η Αλεξία Καλτσίκη, μεταμορφωμένη ριζικά, είναι ο θηλυκός δαίμονας Λίλιθ, η πήλινη, θολή, πρώτη γυναίκα του Αδάμ, απαρηγόρητη νοσταλγός ενός για πάντα διπλοχαμένου παραδείσου. Η Χαρά Μάτα Γιαννάτου είναι μια προδομένη Εύα των μεγάλων πόλεων της Ευρώπης, με τα φαρδιά τους βουλεβάρτα και τους κλειστούς, απαγορευμένους κήπους των ηδονών. Η Άννα Καλαϊτζίδου είναι η γυναίκα των ενοχών, των θρήνων και της εσωτερικής ερημίας, λίγο «Μήδεια» του Κερουμπίνι, σε αρνητική καμένη φωτογραφία. Η Ελίνα Ρίζου γίνεται το ενσώματο εκλεκτό κρουστό μουσικό όργανο που συνέχει και συντονίζει τον βηματισμό όλης της παράστασης.
Οι φωτισμοί του Δημήτρη Κασιμάτη αποτελούν οργανικό στοιχείο της σκηνοθεσίας, τα σκηνικά και τα κοστούμια της Μαρίας Πανουργιά παίζουν τον δικό τους διακριτό ρόλο, η μουσική και οι ήχοι του Γιώργου Μυζήθρα ξεχωρίζουν, τα βίντεο του Παντελή Μάκκα υπηρετούν.
