Το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών είναι αφιερωμένο στην εξέλιξη της πόλης της Αθήνας κατά τους νεότερους χρόνους. Στεγάζεται σε δύο από τα παλαιότερα κτήρια της πρωτεύουσας στην οδό Παπαρρηγοπούλου 5 και 7, στην πλατεία Κλαυθμώνος. Ιδρυτής του Μουσείου ήταν ο πολιτικός Λάμπρος Ευταξίας, μέλος της οικογένειας που κατοίκησε εδώ και είχε την ιδιοκτησία των κτηρίων. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1973 από το Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία και άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το 1980.
Το 1833 ξεκίνησε η ανέγερση της οικίας του τραπεζίτη Σταμάτη Δεκόζη-Βούρου στις βόρειες παρυφές της τότε μικρής πόλης των Αθηνών, σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Λίντερς και Χόφερ, και ολοκληρώθηκε το 1834. Είναι διώροφο κτήριο πρώιμου νεοκλασικού ρυθμού, με πρόσοψη σε τριμερή διάταξη και υψηλή αισθητική.
Το 1836, μετά τον γάμο του με την Αμαλία στη Βαυαρία, ο βασιλιάς Όθων εγκαθίσταται στην οικία Δεκόζη-Βούρου -το «παλιό παλάτι» έλεγαν οι Αθηναίοι- και τις διπλανές οικίες Αφθονίδη και Μαστρονικόλα (δεν σώζονται σήμερα). Τα κτήρια συνενώνονται με την κατασκευή γέφυρας, ενώ ο χώρος μπροστά τους διαμορφώνεται από την Αμαλία σε κήπο, που αργότερα εξελίσσεται στη σημερινή πλατεία Κλαυθμώνος.
Το δεύτερο κτήριο του Μουσείου, η οικία Κωνσταντίνου Βούρου, κτίστηκε το 1859 σε σχέδια του Γεράσιμου Μεταξά. Οι βασιλείς είχαν, ήδη από το 1843, εγκατασταθεί στο νέο παλάτι, τη σημερινή Βουλή.
Τα εκθέματα στο ισόγειο του μουσείου περιγράφουν την ιστορία της πόλης των Αθηνών από την τουρκοκρατία έως σήμερα. Εδώ εκτίθεται ο μεγαλύτερος σε μέγεθος πίνακας που έχει φτιαχτεί για την Αθήνα: μια ελαιογραφία του 1674 του Ολλανδού Ζακ Κάρεϊ, όπου στο βάθος, πίσω από τη γαλλική αντιπροσωπεία και τον Τούρκο τοποτηρητή του πρώτου πλάνου, δεσπόζει ο Παρθενώνας δεκατρία χρόνια πριν την ανατίναξή του από τον Μοροζίνι. Σπουδαίο έκθεμα επίσης το λεπτομερές πρόπλασμα (μακέτα) της Αθήνας του 1842, κατασκευασμένο από τους Ιωάννη Τραυλό και Νικόλαο Γερασιμώφ.
Στον όροφο μπορούμε να γνωρίσουμε ένα μεγαλοαστικό σπίτι του 19ου αιώνα. Σώζονται οι χώροι όπου έζησαν οι βασιλείς: σαλόνι, κουζίνα, η αίθουσα του θρόνου, το γραφείο του προέδρου της Αντιβασιλείας Άρμανσμπεργκ. Σώζονται σερβίτσια με το μονόγραμμα των βασιλέων, το σκάκι του Όθωνα, το πιάνο της Αμαλίας, το χειρόγραφο σύνταγμα του 1844, πίνακας με έφιππο τον Δημήτριο Καλλέργη κατά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843.
Στον τρίτο όροφο του νεοκλασικού κτηρίου φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις, διαλέξεις, συναυλίες, παρουσιάσεις βιβλίων.
Οι συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνουν βιβλία, μουσικά κείμενα, εκκλησιαστικά κειμήλια, γραμματόσημα, γλυπτά, μεταλλοτεχνία, φωτογραφίες, έπιπλα, πίνακες ζωγραφικής, χαρακτικά, τάπητες, κεντήματα και πολλά άλλα.
