Δεν θα πάψει ποτέ να μας απασχολεί ο Όρσον Γουέλς, καθώς τα ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του είναι ανεξάντλητα και με ξεχωριστό ενδιαφέρον. Το εξαιρετικά φτιαγμένο «Αμερικανός: Μια οδύσσεια» ερευνά με σεβασμό και ιστορική ακρίβεια τα κρυφά γεγονότα της δεκαετίας του ’40 που κατέστρεψαν προσωρινά τη φήμη του σκηνοθέτη μετά τον πρώιμο θρίαμβο του «Πολίτη Κέιν». Μια σειρά από απίστευτες ιστορίες και μυστικά οδηγούν τη ζωή του Γουέλς κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι το κρίσιμο έτος 1947, μέσα από σπάνιο υλικό αρχείου και πρωτοποριακή τρισδιάστατη μοντελοποίηση.
Τα γεγονότα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου κυριαρχούν και στην ταινία «Η φυσική ιστορία της καταστροφής» του Ουκρανού Σεργκέι Λοζνίτσα, όμως χωρίς ενδιαφέρουσα ιστορία. Μάλλον χωρίς οποιαδήποτε ιστορία, καθώς ο σκηνοθέτης θεωρεί πως εκθέτει τη φρίκη του πολέμου μέσα από γερμανικά «επίκαιρα» της εποχής, όμως άθελά του (αν είσαι απονήρευτος) ή ηθελημένα (αν είσαι καχύποπτος) ο Λοζνίτσα μας κατακλύζει με μια φιλοναζιστική προπαγάνδα που ξεπλένει τη δράση και την άνοδο των ναζί, ακυρώνοντας κάθε ιδεολογική θέση και κάνοντας ένα γενικό απολιτίκ σχόλιο για το πόσο κακό είναι να πεθαίνουν άμαχοι πολίτες.
Τρυφερό σχόλιο για την ανθρώπινη μοναξιά και το πέρασμα του χρόνου έκανε η βουλγαρική ταινία «Ο τελευταίος γλάρος», με ήρωα ένα 58χρονο αμετανόητο καμάκι τουριστριών σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο. Ο «γλάρος» (αυτό που στα ελληνικά συνήθως αποκαλούμε «γύπας») πλευρίζει γυναίκες από τη Ρωσία βοηθώντας τους να βγάλουν βίζα και να τον συναντήσουν στη Βουλγαρία, όμως η μοναξιά που φέρνει το πέρασμα του χρόνου θα τον κάνει να αναθεωρήσει τον τρόπο ζωής του.
Ενδιαφέρουσα και έντονα φεμινιστική είναι η ταινία «Ανατολή της Ορόρα», ένα ιδιαίτερο ντοκιμαντέρ της Ίνα Σαχακιάν, που εξερευνά την πορεία της Ορόρα Μαρντιγκανιάν, πρωταγωνίστριας μιας πετυχημένης βωβής ταινίας του 1919, η οποία επέζησε της γενοκτονίας των Αρμενίων και βίωσε μια απίστευτη περιπέτεια που έφτασε μέχρι το Χόλιγουντ.
Οταν μιλάμε για φεμινιστικό ντοκιμαντέρ βέβαια, το αποκορύφωμα ήταν η δουλειά της Αντουανέττας Αγγελίδη με τίτλο «Εντελώς έμμονες ώρες στον τόπο της πραγματικότητας», ένα φιλοσοφικό δοκίμιο για την οπτική, τα οράματα και την τύφλωση. Μια συρραφή από μονολόγους που μοιάζουν παραληρηματικοί, αλλά είναι συχνά σπαρακτικοί και ουσιαστικά φιλοσοφικοί.
Οσον αφορά το ατόφιο και ουσιαστικό συναίσθημα, τις εντυπώσεις κέρδισαν τρεις γυναίκες, η Ρεμπέκα Λόιντ Έβανς, η Λίζα Σέλμπι και η Άλεξ Φράι, που σκηνοθέτησαν την ταινία «Ζωή σε δόσεις» («Blue bag life»), την πιο συγκινητική δουλειά που είδαμε μέχρι στιγμής στο Φεστιβάλ, η οποία αναπτύσσει με τρυφερότητα, ευγένεια και αγάπη την προσπάθεια της Λίζα (μίας εκ των δημιουργών) να προσεγγίσει τη μητέρα της, η οποία ήταν πάντα εθισμένη στα σκληρά ναρκωτικά και την είχε παρατήσει. Η μητέρα της Λίζα ήταν μια χαρισματική γυναίκα που αγαπούσε τις ουσίες και τις καταχρήσεις περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ακόμη κι από την κόρη της. Το ταξίδι στη χαμένη ζωή, η μητρότητα και η ανάγκη για κατανόηση γίνονται η καύσιμη ύλη για μια διαδρομή που φέρνει δάκρυα στα μάτια και διατυπώνει έναν ευρύτερο συλλογισμό για την απαιτητική έννοια της αποδοχής. Η «Ζωή σε δόσεις» είναι ένα θαυμάσιο και αληθινό φιλμ, πρότυπο βιωματικού σινεμά τεκμηρίωσης.
Τις καλύτερες εντυπώσεις άφησαν στο κοινό οι «Πολωνικές προσευχές» της κινηματογραφίστριας Χάνκα Νόμπις, όπου καταγράφει εντυπωσιακά τη ζωή μιας θρησκόληπτης και ακροδεξιάς οικογένειας και του 22χρονου γιου που μεγαλώνει μέσα στον σκληρό καθολικισμό και τον εθνικισμό. Το αγόρι συμμετέχει στην Αδελφότητα, μια ακροδεξιά ομάδα που κάνει κατασκηνώσεις επιβίωσης και διαδηλώσεις κατά του Pride. Όμως σταδιακά τα πράγματα θα πάρουν μια άλλη τροπή και ο ίδιος θα αμφισβητήσει το σύστημα αξιών που του επιβλήθηκε.
Τέλος, μία από τις πολυσυζητημένες γυναικείες συμμετοχές ήταν το «Ladies in waiting» της Ιωάννας Τσουκαλά, που μέσα από μια οικογένεια νοσηλευτριών του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής θέλει να ρίξει φως στο δύσκολο και ευαίσθητο θέμα της ψυχικής νόσου. Το μόνο βέβαιο είναι ότι μετά και τη βράβευση με Χρυσή Άρκτο στο Βερολίνο του ντοκιμαντέρ «Sur l’Adamant» του Νικολά Φιλιμπέρ για παρόμοιο θέμα, η συζήτηση για την καλλιτεχνική εργαλειοποίηση της ψυχικής υγείας θα πρέπει να ανοίξει.
Δεν έλειψαν και οι κακές στιγμές του Φεστιβάλ, και ειδικότερα η προκλητική παρουσία του αμφιλεγόμενου για τις αναθεωρητικές απόψεις του Στάθη Καλύβα, ο οποίος έκανε ένα παντελώς αχρείαστο masterclass για τη μεταφορά του βιβλίου του «Καταστροφές και θρίαμβοι» σε ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση.
Στα καλά νέα συγκαταλέγεται και η ανακοίνωση που έκαναν ο Μιχαήλ Μαρμαρινός μαζί με τον καλλιτεχνικό διευθυντή Ορέστη Ανδρεαδάκη και τον σκηνοθέτη Σύλλα Τζουμέρκα για μια μεγάλη κινηματογραφική διοργάνωση που έρχεται τον Απρίλιο στην Ελευσίνα, που είναι Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Πολιτισμού. Περιμένουμε περισσότερες λεπτομέρειες σύντομα.
