Στην οικογένεια υπήρχε μια μακρινή μουσική φλέβα. Ο αδελφός της γιαγιάς, ο ονομαστός Μήτσος Φρατζεσκάκης, ζούσε στην Αμερική και έπαιζε ακορντεόν και πιάνο στα ελληνόφωνα μουσικά μαγαζιά της Αστόρια με την ορχήστρα του μεγάλου Ηπειρώτη κλαριντζή Τάσου Χαλκιά. Ο θείος Μήτσος ήταν επίσης υπεύθυνος παραγωγής τής πολύ σημαντικής για τον ελληνισμό της διασποράς δισκογραφικής Αλέκτωρ, η οποία είχε έδρα τη Νέα Υόρκη στα χρόνια του 1950 και του 1960.
Στη Ρεμπέτικη Ιστορία
Ο θείος Μήτσος Φραντζεσκάκης τού αγόρασε την πρώτη του κιθάρα και στο σπίτι του, στα Εξάρχεια, του έδειξε τα πρώτα ακόρντα στο «Το σύννεφο έφερε βροχή» του Μάνου Χατζιδάκι. Στο σχολείο πια έπαιζε και τραγουδούσε για τις παρέες Σαββόπουλο και Bob Dylan. Ένα βράδυ, στη Γ΄ Λυκείου, οι ίδιες παρέες οδήγησαν τα βήματά του στη Ρεμπέτικη Ιστορία της Ιπποκράτους. Εκεί κοινωνούσε τις μουσικές του ο Γιώργος Ξηντάρης.
Τούτη η μουσική υπήρξε μια αποκάλυψη για τον νεαρό Βασίλη. Περιείχε το «underground» στοιχείο που τον γοήτευε εκείνη την εποχή στο αγγλόφωνο ροκ, αλλά ήταν κάτι που μιλούσε τη γλώσσα μας. Φοιτητής πια στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο της Αθήνας, έσμιγε με φίλους στις ταβέρνες, όπου στήθηκαν τα πρώτα ρεμπέτικα συγκροτήματα. Το ρεπερτόριο έφτανε πίσω, μέχρι τις ρίζες αυτής της αυθεντικής λαϊκής μουσικής. Στα σμυρναίικα του Ρούκουνα, της Ρόζας Εσκενάζυ, του Νταλγκά.
Αυτοδίδακτος κιθαρίστας ο Τζωρτζίνης, άρχισε τότε να αναζητά το θεωρητικό υπόβαθρο της «τροπικής» μουσικής. Κι αυτό τον οδήγησε στον Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής, που ιδρύθηκε το 1929 από το Σίμωνα Καρά. Εκεί διδάχθηκε τη βυζαντινή και παραδοσιακή μουσική και συνάντησε τον αξέχαστο εθνομουσικολόγο Μάριο Μαυροειδή, ενεργό μέλος του συλλόγου και εμπνευστή των πρώτων Μουσικών Γυμνασίων και Λυκείων.
Το μουσικό περιβάλλον όπου βρέθηκε ο Βασίλης τον ώθησε να πιάσει στα χέρια του το βαθύφωνο ούτι της ανατολικής μουσικής, αλλά ποτέ δεν άφησε πίσω την κιθάρα. Στο εργαστήρι εγχόρδων οργάνων του Θεόφιλου Μπρα, στο Καματερό, έμαθε από «μέσα» το πώς κατασκευάζονται αυτά τα νυκτά όργανα.
Εκεί, στο εργαστήρι, συναντήθηκε με την αξία ενός σημαντικού μουσικού τής ανατολικής μουσικής. Του Ιρλανδού λυράρη της Κρήτης Ross Daly, που έγινε φίλος και δάσκαλός του. Μεταλαμπάδευσε στον Βασίλη τις γνώσεις του στους μουσικούς δρόμους και του δίδαξε την ιδιαίτερη τεχνική του στο ούτι - που o Ross παίζει ανάμεσα σε μύρια άλλα όργανα στον Λαβύρινθό του.
Στο Ραβάναστρον
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ο Βασίλης Τζωρτζίνης υπήρξε συνιδρυτής της εναλλακτικής μουσικής σκηνής Ραβάναστρον, όπου φιλοξενήθηκαν πολλά σχήματα και δεξιοτέχνες μουσικοί της παραδοσιακής όσο και της μουσικής του αυτοσχεδιασμού. Ανάμεσά τους ο Γιάννης Βασιλόπουλος με το κλαρίνο του, ο Γιώργος Κόρος με το βιολί του, ο Νίκος Σαραγούδας με το ούτι του, οι Δυνάμεις του Αιγαίου (Χρήστος Τσιαμούλης, Νίκος Γράψας και Μιχάλης Κλαπάκης), το Electric Jazz Trio των Θόδωρου και Νίκου Καπηλίδη με τον τρομπετίστα Manny Boyd και το σαξόφωνο του Danny Hayes και ο Αρμένιος φίλος Haig Yazdjian με το ούτι του στα πρώτα αθηναϊκά βήματά του.
Τα μεγάλα βράδια στο Ραβάναστρον υπήρξαν ένα πραγματικό σχολείο για τον νεαρό ουτίστα και κιθαρίστα. Πολλά και διαφορετικά τα ακούσματα μιας μουσικής με χίλιες μύριες αφετηρίες και η τέχνη του τζαζ αυτοσχεδιασμού απευθύνονταν σε ένα απαιτητικό και μυημένο κοινό, που «έβαζε δύσκολα» σε μουσικούς και συγκροτήματα που ανέβαιναν στο πατάρι αυτής της μαγικής μικρής μουσικής σκηνής.
Στο Μουσικό Σχολείο της Παλλήνης
Εκείνη της εποχή, τέλη του 1989 να ήταν, ο Μάριος Μαυροειδής τον κάλεσε να ενταχθεί στο διδακτικό προσωπικό τού τομέα Παραδοσιακής Μουσικής στο πρώτο Μουσικό Γυμνάσιο, που λειτούργησε στην Παλλήνη.
«Η ιδέα της συστηματικής διδασκαλίας της παραδοσιακής μας μουσικής σε παιδιά σχολικής ηλικίας αποτέλεσε ένα γεγονός κομβικής σημασίας για τα μουσικά πράγματα στη χώρα μας. Τα αποτελέσματα τα βιώνουμε και σήμερα, καθώς οι απόφοιτοι όλων των Μουσικών Λυκείων δημιουργούν μουσική και συμμετέχουν στη μουσική πράξη με συναυλίες και δισκογραφικές παραγωγές, συνδιαμορφώνοντας τον μουσικό πολιτισμό της χώρας. Το οφείλουμε στη φωτεινή πρωτοβουλία του οραματιστή Μάριου Μαυροειδή».
Κομβικές συνεργασίες
Μία από τις πρώτες σημαντικές μουσικές συναντήσεις του Βασίλη Τζωρτζίνη ήταν αυτή με την γεννημένη στη Γαλλία Αρμένισσα Agnès Agopian, που ζούσε τότε στην Αθήνα. Η δεξιοτέχνις στο κανονάκι, που έχει την Κωνσταντινούπολη ως έδρα της τα τελευταία χρόνια, είχε την ιδέα να δημιουργήσει ένα σχήμα με αντικείμενο την κλασική μουσική της Ανατολής. Στο συγκρότημα Sehnaz έπαιζε ο -τότε ακόμα μαθητής- δεξιοτέχνης της πολίτικης λύρας Σωκράτης Σινόπουλος.
Ο Βασίλης δίπλα στην Agnès Agopian έμαθε την τέχνη του αυτοσχεδιασμού, το ταξίμι στην ανατολική μουσική. Ακολούθησε μια μακρόχρονη συνεργασία με την Τυνήσια τραγουδίστρια Lamia Bedioui. Έδρα τους υπήρξε το φιλόξενο Cafe Asante της οδού Δαμάρεως στο Παγκράτι και ρεπερτόριό τους η καλή κλασική αραβική μουσική της Βόρειας Αφρικής, αλλά και παλιά ισπανόφωνα σεφαραδίτικα τραγούδια της εβραϊκής διασποράς.
Δίσκοι σταθμοί ζωής
«Ανεμόσυρις»
Πλησιάζοντας το τέλος του προηγούμενου αιώνα, ο Βασίλης δημιούργησε το άλμπουμ «Ανεμόσυρις». Ηχογραφήθηκε από τον τεχνίτη Γιώργο Καρυώτη στο στούντιο Polysound και περιείχε ορχηστρικά κομμάτια και τραγούδια, με τις συμμετοχές κορυφαίων μουσικών σαν το Χάρη Λαμπράκη στο νέι, τον Πάνο Δημητρακόπουλο στο κανονάκι, τον Περικλή Παπαπετρόπουλο στο σάζι, τον Βαγγέλη Καρύπη στα κρουστά, τον Σωκράτη Σινόπουλο στην πολίτικη λύρα και τη φωνή της Ελένης Λογαρά.
Το CD «Ανεμόσυρις» ήταν μια παραγωγή του μουσικού εκδοτικού οργανισμού Εν Χορδαίς, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, και δέχθηκε ιδανική κριτική από τον αείμνηστο μουσικολόγο και μουσικοκριτικό Γιώργο Παπαδάκη στο περιοδικό Δίφωνο.
Εν Χορδαίς και «Itanos»
Κάπου εκεί, και μετά από ωδειακές σπουδές, στη ζωή του Βασίλη μπαίνει το κοντραμπάσο. Λάτρης από παλιά των μπάσων χορδών, ο Τζωρτζίνης εντρύφησε σ’ αυτό το εκφραστικό βαθύφωνο έγχορδο και συνεργάστηκε για έντεκα ολόκληρα χρόνια με το μουσικό σχήμα Εν Χορδαίς. Μαζί τους ηχογράφησε δίσκους και έπαιξε σε συναυλίες. Ο ιδρυτής του συνόλου Κυριάκος Καλαϊτζίδης θεωρούσε πως η παρουσία του «έδενε» αρμονικά με την αισθητική του συγκροτήματος.
Στο διάστημα αυτό, το 2008, ο Βασίλης συνθέτει το δεύτερο CD του με τίτλο «Itanos». Το όνομα της αρχαίας μινωικής πόλης Ίτανος στο ανατολικό άκρο της Κρήτης, που διέπρεψε στο εμπόριο σαν προτεκτοράτο -για ένα φεγγάρι- των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Σε αυτό, το περισσότερο πολυσυλλεκτικό του άλμπουμ, έναν απόλυτα ορχηστρικό δίσκο, ο Βασίλης Τζωρτζίνης αρχίζει να διαμορφώνει ένα νέο δείγμα γραφής.
Εδώ η μουσική «Ανατολή» συνδιαλέγεται με τη «Δύση» σε ένα κράμα ήχων και αισθητικής, όπου συντελούν σπουδαίοι μουσικοί: η Μελίνα Καρακώστα -που έφυγε νωρίς- στο κοντραμπάσο, ο Γιώργος Καλούδης με το τσέλο του, ο Μανούσος Κλαπάκης με τα πολύμορφα κρουστά του, ο Γιώργος Μακρής με την γκάιντά του, ο Άλκης Ζοπόγλου παίζοντας κανονάκι και, σε δύο ή τρεις συνθέσεις, ο Χάρης Λαμπράκης με το νέι του.
Η «Itanos» κλείνει με το «Dialogues», όπου το σχήμα συμπληρώνει ιδανικά το κουαρτέτο εγχόρδων Bios. Και αυτός ο δίσκος, όπως και το CD «Ανεμόσυρις», είναι αφιερωμένος στον αδικοχαμένο φίλο ηθοποιό Βασίλη Τσιπίδη, που στο Μπαράκι του φιλοξένησε αμέτρητες φορές σχήματα στα οποία συμμετείχε ο Β. Τζωρτζίνης. Ηχογραφήθηκε από τον Φίλιππο Μαρινέλλη στο DNA Studio.
«Persephone Project»
Σε τρεις καλοκαιρινούς μήνες, στη διάρκεια του πρώτου lockdown του 2020, ο Βασίλης Τζωρτζίνης συνέλαβε την κεντρική ιδέα του νέου του άλμπουμ, που αποτελεί τον συγκερασμό των συχνά ετερόκλητων μουσικών ειδών, τα οποία σχημάτισαν το «αφήγημα» της έως τότε μουσικής ζωής του.
Ο μύθος της Περσεφόνης -για μια γυναίκα η οποία αποτέλεσε τη «γέφυρα» ανάμεσα στον Πάνω και τον Κάτω Κόσμο, το φως και το σκοτάδι- λειτούργησε ως «συνδετικός κρίκος» των παραδοσιακών στίχων των εννέα παραλογών που αποτέλεσαν τη βάση για τη μελοποίηση των κομματιών του. Υπότιτλός του: «Εννέα φολκ μπαλάντες σε μια σύγχρονη προσέγγιση».
Με κριτήριο την αισθητική τους, στο «Persephone Project» ο Β. Τζωρτζίνης κάλεσε να συμμετάσχουν μουσικοί από εντελώς διαφορετικούς χώρους, με πρώτο τον σαξοφωνίστα της τζαζ Βασίλη Σαλτίκη, ηγετική μορφή του greek fusion συγκροτήματος των Πυρός Αιθήρ. Ο Β. Σαλτίκης ενορχήστρωσε τα πνευστά, το brass section του δίσκου που αποτελείται από το τρομπόνι του Γιώργη Τρομπογιώργη και τον «βαλκανικό» ήχο της τρομπέτας της Μαργαρίτας Θεοφιλοπούλου.
Συμμετείχαν ακόμα ο avant garde ροκ κιθαρίστας Γιώργος Χριστόπουλος, ο Σίμος Κωνσταντινίδης -ένας ντράμερ με heavy metal καταβολές- και, βέβαια, ο Αλέξανδρος Καψοκαβάδης με τις ακουστικές του κιθάρες. Τσέλο παίζει η Νεφέλη Ανδρεάκου και ηλεκτρικό μπάσο ο ίδιος ο Τζωρτζίνης. Η ξεχωριστή τεχνική τού καθενός από τους επτά συνεισφέρει ενεργά στη διαμόρφωση του τελικού αισθητικού αποτελέσματος ενός άλμπουμ που εντάσσεται στον χώρο του ελληνικού folk rock από τον δημιουργό του.
Σαν επισφράγιση, η διεθνώς διακεκριμένη φωνή της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής Κατερίνα Παπαδοπούλου, που δέχτηκε την πρόσκληση-πρόκληση του Β. Τζωρτζίνη να ερμηνεύσει αυτές τις folk μπαλάντες στο πρωτόγνωρο γι’ αυτήν περιβάλλον μιας ηλεκτρικής μπάντας.
Ο Πέτρος Πετρόπουλος του Polyphoniki Studio, στο Χαλάνδρι, ηχογράφησε και μιξάρισε τους ήχους. Το CD κοσμούν τα εικαστικά έργα της Σοφίας Πρέκα, ενώ την παραγωγή αγκάλιασε από την πρώτη στιγμή ο Άγγελος Σφακιανάκης της δισκογραφικής Μικρός Ήρως. Τον «συνειρμό της πρώτης της ακρόασης» περιγράφει με τα κείμενά της η σύντροφος του Β.Τζωρτζίνη Αθηνά Συναρέλη.
Επιμέλεια: Μαρώ Καβαλιέρου
