Γεννημένος στο Φλάμπουρο της Φλώρινας, ο αντάρτης παππούς του, μετά την ήττα στον Γράμμο, βρέθηκε φυγαδευμένος και σακατεμένος στην Πολωνία. Εκεί γέννησε τον Κωνσταντίνο Μητρούση, τον πατέρα του Θωμά. Αργότερα, αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα, με τον νόμο περί «επαναπατρισμού πολιτικών προσφύγων», το 1979.
Οι πρώτες νότες
Στο σπίτι τους στο Περιστέρι και μετά στον Κολωνό αντηχούσε το ακορντεόν που ο πατέρας έμαθε παιδί, στην Πολωνία. Έπαιζε ρώσικες μελωδίες, βάλς βιεννέζικα κι εβραϊκά τραγούδια της διασποράς και τραγουδούσε στα ρωσικά που έμαθε στην οικογενειακή αυτοεξορία, δεύτερη γλώσσα μετά τα πολωνικά.
Η μαμά άκουγε Σοπέν κι ο μικρός Θωμάς έβαζε στο πικάπ τα άλμπουμ των Beatles που του έφερνε ο πατέρας του ή τους πρώτους δίσκους που αγόρασε με το χαρτζιλίκι του: To «Black Album» των Metallica ή το «Dangerous» του Michael Jackson. Παράλληλα, στο σαλόνι, η μεγάλη του αδελφή, που πήγαινε στο Ωδείο, μελετούσε σ’ ένα πιάνο που ήρθε και αυτό μαζί με την οικοσκευή του επαναπατρισμού από την Πολωνία. Το μάλλον πιο πολύτιμο κομμάτι της.
Τα ακούσματα αυτά -εντελώς διαφορετικά ανάμεσά τους- διαμόρφωσαν μια μουσική αίσθηση που, στα έντεκα, έφερε τον Θωμά στην πόρτα του Ωδείου. Το σύστημα και το περιεχόμενο των σπουδών του στην κλασική κιθάρα δεν του κέντρισε το ενδιαφέρον. Τον ώθησε να αποζητήσει, στην εφηβεία, τον ήχο μιας ηλεκτρικής κιθάρας. Δάσκαλός του, ο Παντελής Γκέρτσος, που τον έκανε να αγαπήσει πρώτα τις έξι χορδές και, το πιο σημαντικό, την ίδια τη μουσική, στο σύνολό της.
Το πρώτο του σχολικό συγκρότημα, δύο κιθάρες και τύμπανα, λάτρεψε τον ήχο του heavy metal. Οι πρώτες συναυλίες έγιναν στο σχολείο, αλλά και στα μπαράκια της γειτονιάς. Τότε ο Θωμάς Μητρούσης ένιωσε πως αυτό ήταν: θα γινόταν μουσικός, παρά το ότι μπήκε με εξετάσεις στο Μαθηματικό. Συνέχισε τα μαθήματα στην κιθάρα, διδάχτηκε την αρμονία της μουσικής και άρχισε να διδάσκει τους πρώτους μαθητές του, ενώ έκανε μύριες άλλες δουλειές, για να μπορέσει να μαζέψει τα «απαραίτητα» για τις σπουδές του στην Ολλανδία.
Στη χώρα της τουλίπας
Εκεί, οι συνθήκες ζωής και φοίτησης ήταν ιδανικές. Το κράτος παρείχε τα αναγκαία σ’ έναν σπουδαστή της μουσικής, μέχρι το τέλος των σπουδών του. Κι ο Θωμάς τελείωσε τη σχολή παίρνοντας το bachelor στην jazz κιθάρα, ενώ παράλληλα έπλενε... πιάτα! Κάποια βράδια όμως, συναντούσε τα «παιδιά της τζαζ» απ’ όλον τον κόσμο, στα κλαμπάκια του Ρότερνταμ.
Σε μια εποχή που το Ίντερνετ και το Youtube ήταν ακόμα στα σπάργανα, στο Κονσερβατόριο συνάντησε σπουδαίους καθηγητές κάθε τζαζ σχολής κι εποχής. Οι συμφοιτητές, Κουβανοί, Μεξικανοί, Κορεάτες, Λεττονοί, Έλληνες ή Ισπανοί, αντάλλασσαν πληροφορίες με τους φίλους τους, παίζοντας μουσικές από την πατρίδα τους, σε μια διαδικασία γεμάτη πολύτιμες πληροφορίες και χαρά.
Στο Codarts University of Arts του Ρότερνταμ, το επίπεδο των εξειδικευμένων καθηγητών και των σπουδών είναι πάντα πολύ υψηλό και ο Θωμάς πήρε μαζί του «υλικό» για τη συνέχεια της μελέτης. Στα σεμινάρια που παρακολούθησε εκεί, δίδαξαν οι Philippe Catherine, Larry Grenadier, Peter Erskine, Joshua Redman, Aaron Parks, Eric Harland και άλλοι κορυφαίοι. Αξέχαστη θα του μείνει η συνάντησή του μ’ ένα από τα ινδάλματά του: τον θρυλικό κιθαρίστα Jim Hall, που άφησε την αισθητική σφραγίδα του και στη δική του μουσική.
Περισσότερο όμως του άρεσαν οι τζαζ πιανίστες σαν τον Bill Evans, τον Brad Mehldau, η τρομπέτα του Chet Baker. Στη δισκοθήκη του ξεχώριζαν από τότε αγαπημένοι δίσκοι σαν το «Undercurrent» του Bill Evans με τον Jim Hall, το ιστορικό «Kind of Blue» του Miles ή το «Beyond the Missouri Sky», αυτό το χαμηλόφωνο διαμάντι της συνεργασίας των Charlie Haden και Pat Metheny.
Η επιστροφή
Κάποια ιδιαίτερα δυσάρεστα μαντάτα τον ανάγκασαν να αφήσει στη μέση το μεταπτυχιακό του στην Ολλανδία και να επιστρέψει στα πατρώα. Φτάνοντας στην Αθήνα, έπαιξε σε πολλές και διάφορες μπάντες της εποχής, κάθε είδους και στυλ, σε ένα μιούζικαλ στην κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου και σε μια τηλεοπτική εκπομπή. Κυρίως όμως, ασχολήθηκε με το να μεταφέρει τη συσσωρευμένη από τα χρόνια των σπουδών του μουσική του εμπειρία σε νέους μαθητές.
Ο Θωμάς ένιωθε πως υπήρχε ένα ευρύ περιθώριο να εξελιχθεί, παίζοντας σε σχήματα μικρά και μεγάλα. Στην αρχή πολύ συχνά και στη συνέχεια όλο και πιο αραιά, κρατώντας όμως πάντα στο επίκεντρο της ζωής του τη μουσική διδασκαλία. Μια εσωστρέφεια, μια αυτοσυγκράτηση και ένα «όχι ακόμα», τον κρατούσε σε απόσταση από το προσκήνιο της -συνεχώς ανερχόμενης- νέας ελληνικής τζαζ σκηνής.
Ένας «σπόρος» σε γόνιμο έδαφος
Είχε όμως φτάσει η στιγμή να αρχίσει να καταγράφει τις μουσικές ιδέες του, που γεννιόντουσαν εδώ κι εκεί. Σε δύο χρόνια είχε συγκεντρωθεί ένα αξιόλογο υλικό. Κι όταν ο φίλος και συνεργάτης του μπασίστας Παρασκευάς Κίτσος τον παρακίνησε, δείχνοντας ενδιαφέρον για τις συνθέσεις του, παίζοντάς τες μαζί του, συνάντησε τον ενθουσιασμό του ντράμερ Δημήτρη Κλωνή κι άρχισαν τις πρόβες. Στην τρίτη, την τέταρτη, συναντήθηκαν με την πιανιστική ευαισθησία και τη σπάνια εκφραστικότητα του δεξιοτέχνη των πλήκτρων Κώστα Γιαξόγλου.
Ο τρόπος του παιξίματός τους ήρθε κι έδεσε με τον μελωδικό μουσικό πυρήνα τού «The Seed». Ήταν ο σπόρος που φυτεύτηκε βρίσκοντας γόνιμο έδαφος και γέννησε ένα άλμπουμ, που κυκλοφόρησε τον τρίτο μήνα του ’22. Έναν δίσκο «ειλικρινή», μακριά από κατηγορίες και μουσικά «κουτάκια». Περιέχει σχεδόν όλα τα μουσικά ακούσματα του κιθαρίστα - συνθέτη Θωμά Μητρούση. Στοιχεία μπαρόκ, κλασικά, ρομαντικά και ιμπρεσιονιστικά, ιδέες που γέννησαν τα -με τα χρόνια- πολλά και ποικίλα μουσικά του ακούσματα.
«Η έλλειψη του άγχους για άμεση διεκπεραίωση βοήθησε στο να μην εκβιάσω καμία ιδέα. Πολλά κομμάτια πήραν την τελική τους μορφή μετά από λίγους μήνες. Συνθετικά, επέτρεψα στον εαυτό μου να λειτουργήσει ελεύθερα και απενοχοποιημένα ως προς το στυλ της μουσικής. Στο εκτελεστικό κομμάτι, ο καθένας απ’ τους μουσικούς που συμμετείχε έβαλε το προσωπικό του στοιχείο και ερμήνευσε τη μουσική με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο», έλεγε, λίγες μέρες μετά την έκδοση του «The Seed», ο δημιουργός του.
Η σειρά των συνθέσεων είναι έτσι γιατί έτσι πρέπει. Κάποια κομμάτια δεν θα υπήρχαν εκεί αν δεν τα απαιτούσε η ροή της μουσικής, το mood του δίσκου, συχνά μελαγχολικό και εσωστρεφές, με μια χιουμοριστική διάθεση η οποία αντανακλάται στους τίτλους του. Το «The Seed», ο δίσκος, είναι αφιερωμένος στον καρπό του, την κόρη που ερχόταν. Η Μιμή, η γυναίκα του, ήταν έγκυος στον 6ο μήνα, όταν οι τέσσερις μουσικοί μπήκαν στο AntArt Studio, όπου την τέχνη του στην ηχοληψία τούς προσέφερε ο Νίκος Κόλλιας.
Η κοινωνική πραγματικότητα είναι κάτι που επηρεάζει τον Θ. Μητρούση και έχει σίγουρα αντίκτυπο στη μουσική τού «The Seed». Το πρώτο κομμάτι του δίσκου, το «Crossing Lines», γράφηκε με αφορμή τα δυσάρεστα γεγονότα στα σύνορα του Έβρου τον Φεβρουάριο του 2020, όταν χιλιάδες «παράνομες» ψυχές συνωστίζονταν στο συρματόπλεγμα ενός φράχτη που -με βία και δακρυγόνα- τους απαγόρευε να περάσουν τη γραμμή των συνόρων προς το δικαίωμα για μια καλύτερη ζωή.
Οι συνθέσεις που ακολουθούν το «Crossing Lines» δημιουργούν συνεχείς εναλλαγές συναισθημάτων και εικόνων, κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον απ’ την πρώτη ώς την τελευταία νότα. Κάθε κομμάτι έχει μια τάση αναφοράς σε κάποιο διαφορετικό μουσικό ρεύμα, όπως το «Fax From Fux» με τα μπαρόκ στοιχεία ή το «Poisonous Little Flower» με την ιμπρεσιονιστική του διάθεση, διατηρώντας ωστόσο έναν ενιαίο χαρακτήρα - που οφείλεται στις κοινές jazz καταβολές των τεσσάρων μουσικών που συμμετέχουν στο «The Seed».
Το «Fax From Fux» γεννήθηκε ενώ ο Θωμάς μελετούσε ένα βιβλίο αντίστιξης («Βήματα στον Παρνασσό») του Johann Joseph Fux, τον οποίο μελετούσε και ο Μπαχ - στη βιβλιοθήκη του οποίου βρέθηκε, μετά θάνατον, ένα αντίτυπο. Εξού και ο «μπαρόκ» χαρακτήρας του πυρήνα του, που ενέπνευσε το «FFF». Η σύνθεση «Poisonous Little Flower» γεννήθηκε σε μια εποχή που ο Θωμάς άκουγε πολύ Ravel. Μια μέρα, ένα καυγαδάκι με τη Μιμή του και κάποιες παραπάνω κουβέντες δημιούργησαν το «δηλητηριώδες μικρό λουλούδι» που αφιερώθηκε με θέρμη και πάθος στη (για τους φίλους) «Mimosa» του, με την οποία μεγαλώνουν τον καρπό του έρωτά τους.
Κομμάτια που μοιάζουν κλασικά αλλά παίζονται με «ροκ» τρόπο ή ροκ που παίζονται «κλασικά». Όλα όμως μ’ ένα τζαζ συναίσθημα και μια τζαζ τεχνική. «Θυμίζουν τα άλμπουμ διασκευών, με πολύ γνωστά κομμάτια, που παίζονται με πολύ διαφορετικό τρόπο απ’ τον αρχικό. Όλα όμως στο “The Seed” γίνονται τζαζ», έγραψε ο Paul Medrano στο Best of Jazz, παρά το ότι δεν περιέχει ούτε μία διασκευή. Όλα τα κομμάτια είναι συνθέσεις του Θωμά Μητρούση.
Σημαντικό ρόλο, σαν πέμπτο μέλος της μπάντας, έπαιξε ο Γιάννης Δαμιανός, που μίξαρε τον ήχο, έχοντας συμμετάσχει ενεργά από το πρώτο βήμα μέχρι και το τέλος της παραγωγής. Το ιδιαίτερα όμορφο layout του δίσκου απ’ τον Bewild Brother τον έφερε στα χέρια μου με τη μορφή ενός καλαίθητου CD.
«Ένα ταξίδι χιλίων χιλιομέτρων αρχίζει με ένα βήμα», Θωμά!
Επιμέλεια: Μαρώ Καβαλιέρου
