Οι γιαγιάδες λένε συχνά «Ποτέ δεν ξέρεις τι κρύβει πίσω της μια πόρτα κλειστή, πόσους τόνους βάσανο και πόσες σταλίτσες ευτυχία». Διαβάζοντας το πρώτο βιβλίο της σκηνοθέτιδας Στρατούλας Θεοδωράτου, το σπονδυλωτό αφήγημα «Ο Ουρανός της παλάμης» (εκδ. Αλεξάνδρεια) θυμόμουν διαρκώς αυτή την κουβέντα.
Με τη διαφορά, σκεφτόμουν, ότι, για να συναντήσεις όσα κρύβει, όσα φυλάει, ενίοτε όσα φυλακίζει επιμελώς μια πόρτα κλειστή, πρέπει να βρεις το κατάλληλο κλειδί. Και κυρίως να αποφασίσεις αν θέλεις να δεις τα συμβαίνοντα και σημαίνοντα κατά πρόσωπο ή από την κλειδαρότρυπα.
Κατά πρόσωπο συναντάει τους ήρωές της η συγγραφέας. Άνθρωποι τσακισμένοι, φοβισμένοι, άνθρωποι θυμωμένοι, ξεχασμένοι, άνθρωποι της διπλανής πόρτας που ξεχνάμε ή απλώς αδιαφορούμε για την ύπαρξή τους, με φόντο γειτονιές λαϊκές που το σύγχρονο real estate περιφρονεί, συνθέτουν την ανθρωπογεωγραφία του βιβλίου της.
Με φόντο το Πέραμα, την Αμφιάλη, το Σχιστό, και το νεκροταφείο του ακόμα, το Κερατσίνι, αλλά και τα Εξάρχεια, την Κουμουνδούρου, την Κυψέλη, το κέντρο της Αθήνας, οι πολλαπλές κρίσεις που εμφανίστηκαν στο προσκήνιο μετά το 2010, στοιχειοθετούν το σκηνικό των ιστοριών.
Όμως η συγγραφέας δεν περιορίζεται να περιγράψει εικόνες και περιστάσεις που λίγο ως πολύ γνωρίσαμε. Προχωράει πέρα από το προφανές και εντοπίζει τραύματα και θαύματα.
Ψυχογραφεί την πόλη και τους ανθρώπους και δίνει το λάκτισμα να αρχίσουν να ιστορούν τον πόνο, την αγωνία, την απελπισία, τον θυμό, ακόμα και το μίσος τους ανοίγοντας μια - μια τις πόρτες των σπιτιών τους.
Μια ηλικιωμένη που αγωνιά όχι για τη σύνταξή της αλλά για τη μνήμη της φιλενάδας της, συναγωνίστριας στα πέτρινα χρόνια. Μια νεαρή κοπέλα, πρώην πρεζόνι, απελπισμένη, που τσάκισαν το μεγάλο όπλο της στον αγώνα της απεξάρτησης, τη φωτογραφική μηχανή της, που μαζί με τον πατέρα της στο νοσοκομείο φροντίζει ενσυνείδητα και τον ασθενή του διπλανού κρεβατιού, αυτόν που έσπασε τη μηχανή της.
Ένας άστεγος που μέσα στην απώλεια των πάντων δεν απώλεσε την ανθρωπιά του, κυρίως όμως βρήκε την ευκαιρία να κοιτάξει τον ουρανό και να ξαναβρεί την ενσυναίσθησή του και μαζί την ουσία της ζωής στη μαγεία των μικρών πραγμάτων.
Μια μικροαστή σύζυγος του άλλου άνεργου, που στάζει χολή για τον ανεπρόκοπο χωρίς να αφήνει μια χαραμάδα συμπόνιας. Ένας έφηβος με την ατσαλοσύνη της ηλικίας. Μια Ουκρανή οικιακή βοηθός, εσωτερική χωρίς ρεπό σε ένα δυάρι, βρίσκεται αντιμέτωπη με την ψυχή και τη ζωή της, αλλά και το ανείπωτο που κρύβεται πίσω από την πόρτα του σπιτιού.
Ακόμα και την πόρτα του χαμερπούς χρυσαυγίτη ανοίγει η συγγραφέας. Όχι για να του δώσει άφεση αμαρτιών, αλλά για να καταδειχτεί πόσο αυτονόητα το απεχθές της επιλογής εξουδετερώνει όποια ψήγματα ηθικής μπορεί να υπάρχουν.
Οι ήρωές της συνδέονται αριστοτεχνικά με όλες τις ιστορίες αυτού του σπονδυλωτού αφηγήματος. Το νήμα που συνδέει τις οκτώ ιστορίες είναι μια γυναίκα απλή. Τραπεζοκόμος σε νοσοκομείο. Τσακισμένη ψυχή κι αυτή, γίνεται το κλειδί που ενώνει τους ήρωες όλων των ιστοριών ενσαρκώνοντας στο πρόσωπό της την ανιδιοτελή αγάπη, την αλληλεγγύη, το νοιάξιμο για τον διπλανό.
Η τελευταία ιστορία του βιβλίου ανοίγει την πόρτα της μεγάλης ιστορίας του τόπου. Με ψήγματα κεφαλλονίτικης ντοπιολαλιάς, χωρίς φόβο, αλλά με το πάθος της αλήθειας, ρέουν τα γεγονότα για να φανερωθούν οι «κακές ιστορίες» ανθρώπων που λέρωσαν πολλές γενιές αυτού του τόπου από τον Μεσοπόλεμο, την Κατοχή, τον Εμφύλιο και εντεύθεν. Και να θυμίσει δωσίλογους, μαυραγορίτες και εν τέλει πώς φτάσαμε έως την πολλαπλή κρίση, απ' την οποία ακόμα δεν έχουμε βγει.
Ψηφίδα την ψηφίδα, σελίδα τη σελίδα, το βιβλίο στοιχειοθετεί το περιεχόμενο και τον τίτλο του και γίνεται ένα πολυεπίπεδο αφήγημα με ανοιχτό και διαρκή διάλογο με τη ζώσα Ιστορία και την ιστορική μνήμη.
Η Στρατούλα Θεοδωράτου επιλέγει τη φόρμα του διηγήματος, μια δύσκολη λογοτεχνική μορφή, και δικαιώνει την επιλογή της. Με εικόνες, ανάσες και παύσεις στην αφήγησή της, τοποθετημένες όλες στην κατάλληλη φράση, με γλώσσα δουλεμένη αλλά όχι εξεζητημένη και κυρίως με τρυφερότητα και συναίσθημα, το οποίο όμως δεν διολισθαίνει στο μελόδραμα. Με κοινωνική και πολιτική συνείδηση επίσης.
Στους αφανείς δίνει φωνή το βιβλίο. Στους ηττημένους, τους διαψευσμένους, τους θυμωμένους, τους τσαλακωμένους, τους μισητούς. Αυτούς που ακόμα και το μίσος τους πρέπει να ακουστεί. Όπως οι χειρομάντισσες διαβάζουν τις γραμμές της παλάμης, ο "Ουρανός της παλάμης" διαβάζει τις ψυχές και τις ζωές των ανθρώπων, την εποχή μας και τη μνήμη μας.
info:
"Ο ουρανός της παλάμης"
Στρατούλα Θεοδωράτου
Εκδ. Αλεξάνδρεια
Σελ. 216
τιμή: 11,45 ευρώ
