Κυριακή του Θωμά σήμερα. Μια μέρα που σε (προ)καλεί να αναρωτηθείς για τα πάντα. Αναρωτιέμαι λοιπόν: όταν μας κάθισε στον σβέρκο η Χούντα, πόσοι ήταν εκείνοι που ένιωσαν -εκτός από τους συνήθεις «υπόπτους» που δέθηκαν πισθάγκωνα- ότι έχασαν κάτι; Ότι έχασαν κάτι καίριο από τη ζωή τους που ονομάζεται ελευθερία και δημοκρατία. Και πόσοι ήταν εκείνοι που δεν έχασαν τίποτα, όντας ήδη σκλαβωμένοι στον ανελέητο μικροαστισμό και -ακόμη χειρότερα- ένιωσαν καλύτερα αφού έλειψαν οι «αναταράξεις» στον μικρόκοσμό τους. Όλα εκείνα που τους εμπόδιζαν να πάνε ήσυχα - ήσυχα (έχει σημασία το δεύτερο «ήσυχα») στις δουλειές τους και το ίδιο ήσυχα - ήσυχα να επιστρέψουν το βράδυ στο σπίτι τους, στη «ζεστή οικογενειακή τους απελπισία / που ξεχύνεται από χιλιάδες κατσαρόλες», όπως λέει και ο μεγάλος Πιέρ Πάολο Παζολίνι.
Τους ίδιους ανθρώπους φοβάμαι και σήμερα. Αυτούς τους ανθρώπους «της ελεεινής ευτυχίας» (πάντοτε Παζολίνι) που δεν έχουν να χάσουν τίποτα από την περιστολή κάθε ελευθερίας, επειδή η ελευθερία βρίσκεται έξω από το πεδίο της ζωής τους. Αυτούς που δεν χάνουν τίποτα από κάθε περιορισμό της δημοκρατίας, γιατί η δημοκρατία (όταν δεν τους ενοχλεί) απλώς δεν τους ενδιαφέρει. Δεν ανήκει στα στοιχειώδη βασικά του βίου τους.
Φοβάμαι αυτούς που είναι πρόθυμοι να αδιαφορήσουν για τα πάντα και για όλους, που είναι πρόθυμοι στην απουσία κριτικού ελέγχου για όσα συμβαίνουν γύρω τους, τους πρόθυμους για απουσία και απόσυρση. Τους φοβάμαι επειδή είναι επικίνδυνοι. Δεν αρνούνται καν να μάθουν, επειδή η γνώση τούς είναι άγνωστη ανάγκη. Και πείθονται... Ψέματα, δεν πείθονται, απλώς είναι έτοιμοι να πιστέψουν όποιον τους ψιθυρίζει πως είναι περιούσιοι (κι ας τους διώχνει από τη δουλειά∙ άλλοι φταίνε), πως είναι οι εκλεκτοί (κι ας τους κόβει το μέλλον των παιδιών τους∙ άλλοι φταίνε), πως ο παράδεισος μιας τιποτένιας ζωής τους ανήκει (κι ας μην υπάρχει παράδεισος σε μια τιποτένια ζωή).
Ναι, την φοβάμαι αυτή την τιποτένια πληρότητα του τίποτα, όπου τίποτα δεν υπάρχει για να χαθεί. Την φοβάμαι αυτή την καταβόθρα που καταπίνει χωρίς συναίσθημα ενοχής ή ταραχής την ελευθερία, τη δημοκρατία και προπαντός τους ανθρώπους. Φοβάμαι την τερατώδη ασημαντότητα που γίνεται ένα πελώριο πάπλωμα θαλπωρής για όλους τους φασισμούς. Επειδή ακριβώς ο άνθρωπος του τίποτα δεν έχει να χάσει κάτι από τον φασισμό. Γιατί τίποτα δεν λείπει από τον ανελέητο μικροαστό που χτίζει ένα σπιτάκι «Και λέει καλά είμαι εδώ» (Μιχάλης Κατσαρός).
Θυμάμαι τον στίχο του Διονύσιου Σολωμού «Τα σπλάχνα τους κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν». Ανοησίες. Ο ανελέητος μικροαστός έχει τα σπλάχνα του χτισμένα. Και βλέπει τη θάλασσα σαν παγωμένο μπετόν. Η θάλασσα γι’ αυτόν δεν έχει «μυστικά που ξεχνιούνται στο ακρογιάλι». Γι’ αυτό τη μια στιγμή ξεπουλάει τον Παρθενώνα, ξεριζώνει τα σπλάχνα της Θεσσαλονίκης, πετροβολάει τα «ξένα» παιδάκια, διώχνει τα ελληνάκια στα ξένα και την άλλη στιγμή παρελαύνει τραγουδώντας τον «Εθνικό Ύμνο». Ούτε καν του περνάει από το μυαλό ότι ο εκχυδαϊσμένος Διονύσιος Σολωμός είναι μια απίστευτη απώλεια για την ελευθερία, τη δημοκρατία και τη γλώσσα. Γιατί δεν του λείπει ο Σολωμός. Δεν του λείπει η τραγωδία της σπατάλης των ανθρώπων. Δεν του λείπει η τραγωδία της σπατάλης της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Κι εγώ αυτούς τους ανθρώπους τους φοβάμαι.
Αυτή τη φοβερή παράταξη ανθρώπων που δεν υπήρξαν ποτέ έκθαμβοι από τη σκοτεινή ομορφιά της ανθρώπινης κατάστασης αλλά μονάχα ψοφοδεείς και δειλοί μπροστά στο θάρρος που χρειάζεται η ανθρώπινη κατάσταση, αυτό το θαύμα μέσα στο ενδεχομενικό χάος της τυχαιότητας: το θάρρος να σκέπτεσαι και να μην το εκχωρείς, δίνοντας τη γη και το ύδωρ της ψυχής σου σ’ εκείνους «που ξέρουν».
Αυτή η εκχώρηση (κι αυτοί που τη διαπράττουν) είναι η μήτρα που γεννάει τον φασισμό. Γι΄ αυτό τους φοβάμαι. Επειδή δεν πατούν, αλλά ποδοπατούν τον «τάπητα των πολυκατοικιών», χωρίς να μάθουν ποτέ ότι είναι υφασμένος με το μεταξένιο αίμα των αθώων.
