Η jazz ανέκαθεν ήταν μια πολύ σημαντική παράμετρος του σπουδαίου συνθέτη Βαγγέλη Κατσούλη. Δεν είναι καθόλου παράξενο λοιπόν το ότι κάποια στιγμή αποφάσισε να εμπιστευθεί μια σειρά επανεκτελέσεων παλαιότερων συνθέσεών του με αμιγώς jazz τρόπο στο πιάνο τρίο του Τάκη Φαραζή (που συναπαρτίζεται από τον κοντραμπασίστα Πέτρο Βαρθακούρη και τον ντράμερ Θάνο Χατζηαναγνώστου). Το αποτέλεσμα είναι ένας υπέροχος δίσκος με τίτλο «Allusion» και ο δημιουργός μας μίλησε γι’ αυτόν και τη θέση που επέχει στο σύνολο του έργου του.
* Το να έχουν πολλά και έντονα στοιχεία jazz ήταν βασικό κριτήριο για την επιλογή των συνθέσεων που περιλήφθηκαν στο album; Ανεξάρτητα από αυτό, το πιανιστικό μέρος να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ήταν επίσης κριτήριο ή όχι;
Θα έλεγα πως η λογική των κριτηρίων ήταν κάπως διαφορετική. Υπήρχε εξαρχής βέβαια η προϋπόθεση της jazz κατεύθυνσης, αλλά το πιάνο δεν ήταν το κριτήριο. Απλά θέλησα να δοκιμάσω αν κάποιες από τις μουσικές μου μπορούν να λειτουργήσουν ως jazz standards και νομίζω ότι τελικά λειτούργησαν πολύ καλά.
* Γιατί πιάνο τρίο και όχι ένα άλλο σχήμα, όχι μόνο διαφορετικό αλλά και πιο πολυμελές, κάτι που θα έδινε και περισσότερες ενορχηστρωτικές και ηχοχρωματικές δυνατότητες;
Το πιάνο τρίο στην jazz είναι κάτι σαν το κουαρτέτο εγχόρδων στην κλασική μουσική, είναι μια δοκιμασία για τον συνθέτη αν η μουσική του μπορεί να λειτουργήσει με μέσα όσο το δυνατόν πιο λιτά. Είναι ένας περιορισμός που έθεσα ο ίδιος με τη θέλησή μου.
* Είχες αποφασίσει εξαρχής ότι αυτό το πιάνο τρίο θα ήταν του Τάκη Φαραζή και, αν ναι, ποιος ήταν ο λόγος, πέρα βέβαια από την πολύχρονη συνεργασία και φιλία σας;
Ακριβώς, εξαρχής. Δεν θα μπορούσε να πάει σε κανέναν άλλο το μυαλό μου, ακόμα και αν είχα τη δυνατότητα να επιλέξω ανάμεσα στα μεγαλύτερα διεθνή ονόματα. Κανείς άλλος δεν έχει αισθανθεί και αποδώσει τη μουσική μου όπως ο Τάκης.
* Μετέγγραψες κατά κάποιον τόπο τις αρχικές συνθέσεις γι’ αυτό το project ή απλώς έδωσες τις παρτιτούρες στους τρεις μουσικούς και εμπιστεύθηκες εκείνους για το τι θα κάνουν με το πρωτότυπο υλικό;
Ναι, τους έδωσα τα κομμάτια και ο Τάκης ανέλαβε τις διασκευές. Οι δικές μου παρεμβάσεις έγιναν αφού πάντα άκουγα αυτό που είχε να προτείνει ο Τάκης.
* Jazz βέβαια σημαίνει πρώτιστα αυτοσχεδιασμός. Όχι μόνο λοιπόν τους επέτρεψες, αλλά και τους ενθάρρυνες να αναπτύξουν όσο το δυνατόν περισσότερο αυτό το στοιχείο;
Ασφαλώς τους ενθάρρυνα. Οι πιο πολλές από τις συνθέσεις του άλμπουμ έχουν δισκογραφηθεί ξανά. Αναζητούσα επομένως μια νέα ματιά και όχι μια απλή αναπαραγωγή τους.
* Αναμφίβολα βέβαια ήσουν παρών στην ηχογράφηση του δίσκου, αλλά θα έλεγες και ότι είσαι ο παραγωγός του ή όχι;
Εκ των πραγμάτων ήμουν και ο παραγωγός του album, όπως ήμουν άλλωστε στο παρελθόν σε όλους μου τους δίσκους. Στόχος όχι μόνον η καλή μουσική, αλλά και ο καλός ήχος και γενικά μια υψηλού επιπέδου παραγωγή.
* Ακούγοντας ο ίδιος το τελικό αποτέλεσμα, σου αποκαλύπτει μιαν άλλη διάσταση των συνθέσεών σου ή είναι κάτι νέο και απρόβλεπτο, πολύ περισσότερο ίσως απ’ όσο θα περίμενες;
Η αποκάλυψη μιας άλλης διάστασης αυτής της μουσικής ήταν εξαρχής το ζητούμενο. Το απρόβλεπτο επίσης... Ευτυχώς δυσάρεστες εκπλήξεις δεν υπήρξαν, μόνον ευχάριστες.
* Κοιτάζοντας πίσω με την ευκαιρία αυτού του δίσκου πόσο σημαντική είναι τελικά διαχρονικά η jazz παράμετρος στο έργο σου;
Πολύ σημαντική. Σκέψου ότι η jazz έκανε δειλά την εμφάνισή της ήδη στα πρώτα - πρώτα έργα μου και από τότε η παρουσία της γίνεται όλο και πιο ισχυρή, παραμερίζοντας ενίοτε και τις «ρίζες» μου, δηλαδή την κλασική μουσική.
* Είσαι και ο ίδιος πιανίστας, και καθόλου ευκαταφρόνητης δεξιοτεχνίας μάλιστα. Δεν σου πέρασε λοιπόν ούτε για μια στιγμή από το μυαλό να παίξεις ο ίδιος; Υπάρχει ίσως η πιθανότητα να το κάνεις σε ένα δεύτερο μέρος αυτού του project;
Σ’ όλη μου τη ζωή έριχνα το βάρος στη σύνθεση της μουσικής και πολύ λιγότερο στο πιάνο, αν και το αγαπώ πάρα πολύ. Τον τελευταίο καιρό ηχογραφώ έναν καινούριο δίσκο με τον Markus Stockhausen και τον Arild Andersen και εκείνοι με παρέσυραν να συμμετάσχω ως πιανίστας σε ένα άλλου είδους τρίο, τρομπέτα - πιάνο - μπάσο. Ήταν τελικά η υλοποίηση μιας παλαιάς ιδέας για ένα γκρουπ με τους τρεις μας. Αυτό με έκανε να σκεφτώ πιο σοβαρά τον εαυτό μου στο ρόλο του πιανίστα και είμαι πάντα ανοιχτός σε ό,τι άλλο έχει να φέρει το μέλλον.
Κρίνοντας από ό,τι μας έχει προσφέρει μέχρι τώρα ο Βαγγέλης Κατσούλης είμαστε σίγουροι ότι δεν θα είναι μόνο πολύ ενδιαφέρον, αλλά και ουσιαστικά καινοτόμο.
Τάκης Φαραζής: Σοκάρει η άγνοια της κυβέρνησης για τον πολιτισμό
Απευθύναμε όμως και μερικές ερωτήσεις στον ηγέτη του τρίο, που δεν είναι μόνον ένας από τους καλύτερους jazz μουσικούς, αλλά και ένας από τους κορυφαίους σολίστ του πιάνου που διαθέτει η Ελλάδα.
* Μετά από τόσα χρόνια συνεργασίας και φιλίας ποιο θεωρείς το κυριότερο χάρισμα του Βαγγέλη ως συνθέτη και αντίστοιχα ποιο είναι το στοιχείο της μουσικής του που σε ελκύει περισσότερο, αν δεν είναι το ίδιο; Και πόσο σημαντικός νομίζεις ότι είναι ο ρόλος της jazz στο έργο του, τόσο ίσως ώστε θα μπορούσε, αν ήθελε, να ήταν ένας αυθεντικός και αποκλειστικά jazz μουσικός;
Αυτό που εκτιμώ περισσότερο στη μουσική του Βαγγέλη και που με συνδέει περισσότερο μαζί της είναι μια αίσθηση «ανοιχτότητας», που εκφράζεται με πολλούς τρόπους. Συνήθως τα μουσικά θέματά του ξεδιπλώνονται αργά αφήνοντας χώρο και στον μουσικό και στον ακροατή να γεμίσουν αυτό το κενό με τη δική τους φαντασία και να επιτρέψουν να αναδυθούν εικόνες και συναισθήματα. Οι μουσικές του αναφορές επίσης έχουν μία ευρύτητα αγκαλιάζοντας πολλά μουσικά είδη και σίγουρα είναι ένας συνθέτης που δεν θα του ταίριαζε καμία «ταμπέλα», πόσο μάλλον αυτή του αποκλειστικά jazz μουσικού.
* Όχι βέβαια από πλευράς ύφους και του τρόπο που παίζεις, αλλά η προσέγγισή σου στο πρωτογενές υλικό μου θύμισε πολύ εκείνη του τρίο του Keith Jarrett στους δίσκους όπου παίζουν κυρίως ή μόνο στάνταρ. Κάνω λάθος ή πρόκειται απλώς για σύμπτωση;
Σίγουρα ο Keith Jarrett είναι ο αγαπημένος μου πιανίστας, όπως επίσης και του Βαγγέλη (καθόλου τυχαίο). Από πολύ νωρίς αισθάνθηκα μία βαθύτερη συγγένεια -όχι απλώς επιρροή- με το πνεύμα του μουσικού αυτού, κάτι που σε ένα κλασικό σχήμα όπως το jazz trio είναι πιο εμφανές, αφού ο έντονος λυρισμός και μία μινιμαλιστική διάθεση, ιδιαίτερα στις μπαλάντες, θυμίζουν, όπως επισήμανες, την προσέγγιση του Jarrett.
* Για όχι απλά ευνόητους, αλλά θα έλεγα αυτονόητους λόγους, οι jazz μουσικοί διεθνώς δοκιμάστηκαν περισσότερο από εκείνους άλλων ιδιωμάτων στον έναν μέχρι στιγμής χρόνο της πανδημίας. Τι θα είχες όμως να πεις για την στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στους ανθρώπους του πολιτισμού γενικότερα, και ειδικότερα σε αυτούς του χώρου της jazz;
Δεν θα ήθελα να διαχωρίσω ούτε το μέγεθος των επιπτώσεων ούτε τη στάση της κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε σχέση με άλλα είδη μουσικής ή τέχνης γενικότερα. Αυτό που φάνηκε ξεκάθαρα -σε σημείο σοκαριστικό για πολλούς/ές από εμάς- είναι η απόλυτη άγνοια και αδιαφορία για τα προβλήματα, τις ανάγκες, τις ιδιαιτερότητες, αλλά και τον ρόλο και τη χρησιμότητα της τέχνης και του πολιτισμού στη σύγχρονη κοινωνία. Απ’ όσο γνωρίζω στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι καλλιτέχνες και τα καλλιτεχνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα αντιμετωπίστηκαν με τον απαιτούμενο σεβασμό και με γνώμονα το κοινωνικό όφελος, σε αντίθεση δυστυχώς με τη δική μας.
