Οι Mechanimal σχηματίστηκαν πριν από δέκα χρόνια από τον Γιάννη Παπαϊωάννου, έναν μουσικό με πολύ μεγάλη δημιουργική διαδρομή στις πιο διερευνητικές και πειραματικές εκφάνσεις της σύγχρονης ελληνικής σκηνής και, ξεκινώντας με τον ομότιτλο του 2012, κυκλοφόρησαν τέσσερις δίσκους. Περίπου δύο χρόνια μετά τον τελευταίο ήρθε πριν λίγο καιρό ο πέμπτος δίσκος με τίτλο «Θόρυβος», που διαφοροποιείται καθοριστικά σε σχέση με τους προηγούμενους. Για πρώτη φορά οι στίχοι είναι ελληνικοί, γραμμένοι μάλιστα από την εικαστικό Αγγελική Βρεττού, μόνιμη συνεργάτιδα των Mechanimal από το ξεκίνημά τους, αλλά στην επιμέλεια των βίντεο των συναυλιών τους και των εξωφύλλων των δίσκων τους, αποδίδονται από τη Θέκλα Τσελεπή και οι ηλεκτρονικοί ήχοι του Γιάννη Παπαϊωάννου αποποιούνται προσωρινά τον συνηθισμένο post industrial χαρακτήρα τους για γίνουν σχεδόν χορευτικοί. Συνομιλήσαμε μαζί του για το τι ώθησε τους Mechanimal να γίνουν με τον δικό τους τρόπο... «θορυβώδεις».
Αυτός ο δίσκος σηματοδοτεί αρκετές πρωτιές για τους Mechanimal. Πριν απ’ όλα, γιατί τώρα, για πρώτη φορά, ελληνικός στίχος και όχι, ας πούμε, στον επόμενο ή και στον προηγούμενο;
Στο rock ‘n’ roll και στο μυαλό μου δεν υπάρχουν κανόνες. Ο λυρισμός δεν έχει πατρίδα και η μουσική είναι μια μαγική διεθνής γλώσσα. Μπορεί να σου μιλήσει και να σε συγκινήσει ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνεις καθόλου τους στίχους ενός τραγουδιού. Βέβαια, για μένα η ουσία παραμένει η ίδια: οι Mechanimal, είτε τραγουδούν στα αγγλικά είτε στα ελληνικά, είναι ένα σύγχρονο ελληνικό συγκρότημα. Τόσο η μουσική όσο και οι στίχοι μας, ελληνικοί ή αγγλικοί, είχαν και έχουν ως αναφορά τον τόπο όπου γεννηθήκαμε και ζούμε.
Γιατί επίσης μετά από τόσα χρόνια συνεργασίας με την Αγγελική Βρεττού σε άλλο επίπεδο αποφάσισες τώρα να χρησιμοποιήσεις κείμενά της;
Τα συγκεκριμένα ποιήματα της Αγγελικής είναι μέρος αυτών μιας μεγαλύτερης παράστασης που έχει σχεδιάσει παλιότερα με τίτλο «666 νεκρές αδερφές», σε πολλά μέρη της οποίας είχα γράψει τη μουσική. Ως σκηνογράφος -αυτό έχει σπουδάσει-, η παράσταση αυτή κατέληξε ένα ανεκπλήρωτο όνειρο επειδή η υλοποίησή της θα απαιτούσε να στηθεί ένα μεγάλο μηχανοκίνητο βαριετέ, ένα τσίρκο από γέφυρες και γρανάζια. Όπως λέει και ένας στίχος στον δίσκο, «η παράσταση αυτή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ». Μέσα από αυτή τη φανταστική παράσταση, κατά έναν περίεργο τρόπο, γεννήθηκε το 2011 και η ιδέα των Mechanimal. Μ’ αυτό το σχήμα ήθελα να ψάξω, να συνδυάσω, να συνεργαστώ, να πειραματιστώ, γιατί νομίζω ότι είναι διασκεδαστικό να ψάχνεις. Είναι επίσης ωραίο να σκοντάφτεις τυχαία πάνω σε άσχετα πράγματα που τα είχες ξεχάσει ή που δεν είναι απαραίτητα εκείνα που ψάχνεις. Όταν «βρήκα» τη φωνή της Θέκλας και ξαναδιάβασα τα παλιά κείμενα, ξεκίνησα τις ηχογραφήσεις του «Θόρυβος» σχεδόν ταυτόχρονα με τις ηχογραφήσεις του προηγούμενου άλμπουμ με τον Freddie.
Και γιατί, αν έστω ο Freddie δεν μπορούσε να κάνει την απαγγελία επειδή έχουν γραφτεί από γυναίκα, δεν απευθύνθηκες σε μια τραγουδίστρια ή και ηθοποιό ακόμα, αλλά, εντελώς απροσδόκητα θα έλεγα, επέλεξες τη Θέκλα Τσελέπη;
Δεν έψαχνα κάποιον που θα απήγγειλε κατά παραγγελία τους στίχους. Δεν έψαχνα μια ηθοποιό που θα υποδυόταν έναν ρόλο. Ήθελα ο άνθρωπος που θα έλεγε τα κείμενα στη διάρκεια της ηχογράφησης να ταυτιστεί συναισθηματικά μαζί τους. Πριν από τις πρόβες συναντηθήκαμε όλοι μαζί, η Θέκλα διάβασε τα ποιήματα, άκουσε τη μουσική και όλα της άρεσαν πολύ. Στις ηχογραφήσεις όλα κύλησαν τέλεια και τόσο η Αγγελική όσο και εγώ πιστεύουμε ότι η Θέκλα απέδωσε τα ποιήματα σαν να τα είχε γράψει η ίδια.
Υπάρχουν άλλες απαιτήσεις και είναι διαφορετική η προσέγγιση όταν επενδύεις μουσικά την απαγγελία πεζού κειμένου απ’ ό,τι όταν είναι έμμετρο; Γράφεις τραγούδια δηλαδή ή όχι;
Κάθε τραγούδι των Mechanimal είναι ένας μικρός μουσικός μονόλογος. Δεν πιστεύω στο δόγμα του «κουπλέ, ρεφρέν, γέφυρα, τελειώσαμε». Υπηρετώ, εδώ και χρόνια, το «άρρωστο» τραγούδι, εκείνο που, ενώ βήχει και φτύνει αίμα, νιώθει περισσότερο ζωντανό από όλα τα χαρούμενα που μπορεί να κυριαρχούν στις λίστες επιτυχιών. Εννοείται ότι δεν απαξιώνω καμία μουσική φόρμα, απλώς δεν βάζω περιορισμούς και ταυτότητες στη δική μου μουσική.
Γνωρίζω πολύ καλά ότι έχεις ένα ασυνήθιστα μεγάλο εύρος επιρροών, αλλά οφείλω να πω ότι με εξέπληξε αρκετά όταν διαπίστωσα ότι ανάμεσα σ’ αυτές είναι και η Λένα Πλάτωνος, καθώς αυτό δεν είχε φανεί στο παρελθόν. Ποια ακριβώς είναι η σχέση σου με το έργο της και ίσως και με την προσωπικότητά της;
Οι «Μάσκες ηλίου» είναι ένας δίσκος σταθμός για τα δικά μου ’80s. Μαζί με το «Big science» της Laurie Anderson και το «Joined up writing» της Anne Clark αποτελούν τρεις γυναικείους δίσκους που συμβολικά ενώνουν τρία ιδιαίτερα σημεία το δικού μου μουσικού κόσμου. Το 1997 ο Κωνσταντίνος Β επιμελήθηκε μια συλλογή με τίτλο «Το μίξερ της Λένας Πλάτωνος» και εκεί είχα καταθέσει, ως Ion, τη δική μου εκδοχή για το «Διάλειμμα το Σάββατο» από το «Μάσκες ηλίου». Θα θυμηθώ επίσης πως, όταν πίσω στα ’80s ξεκινήσαμε να ηχογραφούμε το άλμπουμ «Repulsion» με τους Rehearsed Dreams, βρεθήκαμε ένα βράδυ στο στούντιο PDR, όπου η Λένα ηχογραφούσε πριν από εμάς. Το δικό μου synthesize είχε χαλάσει και δεν θα είχαμε ηλεκτρονικούς ήχους. Μας άκουσε που το συζητούσαμε με τον Λάκη, τον ηχολήπτη, και προσφέρθηκε να μας αφήσει το δικό της όλο το βράδυ για να γράψουμε ό,τι θέλαμε. Αυτή την ευγενική χειρονομία της δεν θα την ξεχάσω ποτέ.
Θα έλεγες ότι τα κείμενα της Α. Βρεττού έχουν μια κυρίως «φεμινιστική» διάσταση ή ότι αφορούν εξίσου γυναίκες και άντρες;
Εννοείται πως ότι είμαστε υπέρ της ισότητας των δύο φύλων και υπέρ του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος. Όμως τα συγκεκριμένα κείμενα δεν θα τα χαρακτήριζα φεμινιστικά. Δεν μάχονται υπέρ των γυναικείων δικαιωμάτων ή των κοινωνικών ζητημάτων που αφορούν τις γυναίκες, αλλά είναι ιστορίες πόνου, θλίψης και έρωτα βγαλμένες από το μυαλό μιας γυναίκας. Είναι ποίηση γραμμένη στην κόψη μιας ταραγμένης συνείδησης.
Το ότι από τους τίτλους των κομματιών επέλεξες για γενικό του δίσκου το «Θόρυβος» έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία;
Ο θόρυβος είναι η απάντησή μας στη σιωπή, την ανοχή, τη συνενοχή, τη νωθρότητα του μυαλού και του σώματος. Ο θόρυβος είναι η δική μας γενναία και ειλικρινής φωνή απέναντι στην παρακμή που ζούμε τώρα.
Θεωρείς την πανδημία ένα καθαρά βιολογικό φαινόμενο ή ένα γεγονός / σύμπτωμα της συνολικά και από κάθε πλευρά ταραγμένης εποχής μας;
Πιστεύω ότι το ανθρώπινο είδος από τη στιγμή της ύπαρξής του, λόγω της παρασιτικής του υπόστασης, δεν κάνει τίποτα άλλο από το να καταστρέφει τη φύση. Λογικό είναι η φύση να αναπτύξει μηχανισμούς για να προστατευτεί από το κακόβουλο λογισμικό που λέγεται «άνθρωπος». Το έχω ξαναπεί μέσω των Mechanimal ότι ο ιός είμαστε εμείς, οι άνθρωποι. Η ανθρωπότητα πρέπει να επανεξετάσει τη σχέση της με τον φυσικό κόσμο και να κάνει μια επιλογή. Θα διανύσουμε την πορεία της αδιαφορίας ή θα υιοθετήσουμε εκείνη μιας παγκόσμιας αλληλεγγύης για να σωθεί η φύση; Εάν επιλέξουμε την αδιαφορία, αυτό όχι μόνο θα παρατείνει την κρίση, αλλά πιθανότατα θα οδηγήσει σε ακόμα χειρότερες καταστροφές στο μέλλον. Εάν επιλέξουμε την παγκόσμια αλληλεγγύη, θα είναι μια νίκη όχι μόνο εναντίον του κορωνοϊού αλλά και ενάντια σε όλες τις μελλοντικές επιδημίες και κρίσεις που θα μπορούσαν να περιμένουν την ανθρωπότητα τον 21ο αιώνα.
Πώς κρίνεις την επί έναν χρόνο και μέχρι τώρα διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση;
Η πανδημία έχει τα χαρακτηριστικά μιας εμπόλεμης κατάστασης. Η κυβέρνηση όφειλε να προστατεύσει τους πολίτες θωρακίζοντας και ενισχύοντας το δημόσιο σύστημα Υγείας, να επινοήσει τεχνικές και λύσεις ώστε κανένας να μην νιώθει αδύναμος απέναντι στον θανατηφόρο ιό. Οι λανθασμένοι και αλλοπρόσαλλοι χειρισμοί της, όπως το πρώτο ασφυκτικό lockdown και αμέσως μετά ένα «ανοιχτό» σε όλους καλοκαίρι, το δεύτερο lockdown και τα επακόλουθα έκτροπα της αστυνομικής βίας σε πολίτες που ήθελαν να αναπνεύσουν λίγο καθαρό αέρα, οι τωρινές βιαστικές και πανικόβλητες κινήσεις της ώστε να ανοίξουν τα πάντα για να έρθει ο τουρισμός, αφού πλέον βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας καινούργιας, χειρότερης οικονομικής χρήσης, δείχνουν την επικινδυνότητα της κατάστασης που ζούμε. Για όλα αυτά δεν είμαι σίγουρος αν τελικά κινδυνεύουμε περισσότερο από τους «άριστους» που μας κυβερνούν ή από τον ίδιο τον ιό!
Σίγουρα δεν είσαι mainstream μουσικός, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχεις άποψη για τη στάση της κυβέρνησης απέναντι στον πολιτισμό και στους ανθρώπους του κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ποια είναι λοιπόν αυτή;
Την άνοιξη του 2020 ακυρώσαμε πέντε εμφανίσεις μας σε ελληνικές πόλεις για την προώθηση του προηγούμενου άλμπουμ μας «Crux». Μαζί με τις δικές μας ακυρώθηκαν και εκατοντάδες άλλες συναυλίες, παραστάσεις, εκθέσεις. Κανένας δεν αποζημίωσε τα παιδιά που είχαν ήδη πληρώσει τα έξοδα μεταφοράς και κανένας δεν αποζημίωσε μια φτωχή μπάντα που θα ταξίδευε στην Κρήτη, για παράδειγμα, για να παίξει στο μικρό κοινό της. Αναλόγως «πληγώθηκαν» και όλοι οι συνάδελφοι καλλιτέχνες, μικροί και μεγάλοι, και έτσι φάνηκε το πρόβλημα του καλλιτεχνικού χώρου, ο οποίος έπρεπε να οργανωθεί για να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Οι καλλιτέχνες δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους υπόλοιπους εργαζομένους. Στον καπιταλισμό και ο πολιτισμός αποτελεί τομέα της οικονομίας. Άρα αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει είναι η σταδιακή εξαφάνιση του μικρομεσαίου πολιτισμού, των μικρών μουσικών ή θεατρικών σκηνών. Σήμερα μόνο τα μεγάλα ιδρύματα μπορούν να παράγουν πολιτισμό γιατί έχουν την οικονομική αυτοδυναμία. Ακόμη κι αν όλα επανέλθουν στην κανονικότητα μετά από κάποιο διάστημα, αυτή η πληγή που έχει υποστεί ο χώρος αφήνει ανοιχτό το σενάριο μιας μακροχρόνιας κατάρρευσης των τεχνών και του πολιτισμού. Ανέκαθεν η εξουσία στήριζε ελάχιστα τον πολιτισμό και την Παιδεία. Η κυβέρνηση το μόνο που μας «χάρισε» ήταν προκλητικές δηλώσεις περί μαύρης εργασίας και ένα επίδομα 534 ευρώ σε ανθρώπους που χωρίς καμία άλλη στήριξη έπρεπε μ’ αυτό να συντηρήσουν τις οικογένειές τους.
Έχεις πλέον επικεντρωθεί αποκλειστικά στους Mechanimal εγκαταλείποντας τα άλλα projects σου και ιδιαίτερα τους Ion ή απλώς έχουν περάσει σε δεύτερο πλάνο;
Όχι, δεν έχω εγκαταλείψει το Ion. Και πώς θα μπορούσα άλλωστε όταν αυτός ο Ion είμαι εγώ; Έναν μήνα πριν παρουσιαστεί το «Θόρυβος» κυκλοφόρησε το ambient album «Soundscapes Vol. 1» από τη Same Difference Music, το οποίο αποτελεί το πρώτο μέρος μιας σειράς από «ηχοτοπία» βασισμένα σε περιβαλλοντικές ηχογραφήσεις που έχω κάνει στο παρελθόν. Οι Mechanimal, από την άλλη, είναι πολυσυλλεκτικοί, είναι ένα project συνεργασιών μου με καλλιτέχνες που παραμένουν πιστοί στις αυθεντικές ρίζες της post punk μελαγχολίας. Αμφότερα τα σχήματα μοιράζονται το ίδιο στούντιο και οι ζωές τους εξαρτώνται από το πόσο καλά φορτισμένες είναι οι μπαταρίες της φαντασίας μου.
Και ποια είναι τα προσεχή σχέδιά σου; Έχεις ήδη κατά νου τι και πώς θα είναι ο επόμενος δίσκος των Mechanimal ή όχι ακόμα;
Το 2021 σηματοδοτεί τα δέκατα «γενέθλια» των Mechanimal. Ο επόμενος δίσκος θα είναι μια συλλογή από remixes έτσι όπως επέλεξαν να τα διασκευάσουν ή να τα «πειράξουν» φίλοι μας, Έλληνες και μη, μουσικοί και DJs.
Πράγματι, ο καλύτερος τρόπος για να γιορτάσει τα γενέθλιά του αυτό το τόσο ιδιαίτερο «μηχανικό ζώο»...
