Το τελευταίο έργο του Αντρέι Ταρκόφσκι είναι «Η θυσία». Όπου ο ήρωάς του αποφασίζει να γλυτώσει τον αφανισμό του κόσμου από τον τρίτο παγκόσμιο, πυρηνικό πόλεμο καίγοντας το σπίτι του. Συνδέοντας την κάθαρση τη δική του και του προβληματικού του περιβάλλοντος με την πυρά. Στον αντίποδά του ζούμε σήμερα, το 2021, έναν αφανισμό από την πανδημία του κορωνοϊού. Όπου οι κυβερνήσεις των πλουσιοτέρων χωρών προσπαθούν να κρατήσουν με νύχια και με δόντια το αποτυχημένο σύστημα καπιταλιστικής ανάπτυξης εις βάρος φτωχότερων κρατών στον «Πόλεμο των εμβολίων».
Προσφέροντας ως ανάθημα στον «θεό του κέρδους»της φαρμακοβιομηχανίας ανθρώπους. Η μικρή μας χώρα με την κυβέρνηση «Μητσοτάκη» θα μπορούσε εδώ να χαρακτηριστεί πρωτοπόρος. Γιατί «θυσιάζει» στο βωμό των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων και στην απεγνωσμένη προσπάθειά της να επιβιώσει τους ίδιους τους κατοίκους της. Ερμηνεύει το κράτος όχι ως μια πολιτική οντότητα που διέπεται από το σύνταγμα κι από τους δημοκρατικούς κανόνες που ελέγχουν την εξουσία. Αλλά, με την πρωταρχική του έννοια, ως δύναμη των απόλυτων «αρχόντων» που προσπαθούν να κρύψουν τις ολοένα και πιο εμφανείς ανισότητες των «τάξεων» αλλά και την αποξένωσή τους από την κοινωνία με την «τάξη» των ένστολων οργάνων της. Παραμένοντας άπραγη, παρά τις απεγνωσμένες εκκλήσεις των ειδικών, λοιμωξιολόγων και γιατρών, για την ενίσχυση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και του ΕΣΥ αλλά και την προμήθεια εμβολίων και φαρμάκων. Προασπίζεται με κάθε μέσο τον «ζοφερό οίκο» της.
Όπως δείχνει η περίπτωση του δασκάλου στα Αρσάκεια και στο Κολλέγιο και παυμένου από τη Δραματική Σχολή «Ίασμος» Δημήτρη Λιγνάδη, που κατηγορείται τώρα για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων μαθητών του κατά συρροήν. Και που η νυν υπουργός Πολιτισμού έσπευσε, μετά τις εκλογές του 2019, με απευθείας ανάθεση, να διορίσει ως διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου. Αναστέλλοντας την προκήρυξη με διαγωνισμό της προκατόχου της. Παρότι, όπως δήλωσε η ίδια δημοσίως, τον γνώριζε μόλις εδώ και τρεις μέρες. Κάλυψε επί εβδομάδες και θυσίασε, όταν οι καταγγελίες για μη παραγραφέντα εγκλήματα πλήθυναν, χωρίς αιδώ, όχι για να εξιλεωθεί, αλλά πολύ απλά για να διατηρηθεί η ίδια στο έδρανό της.
Η θυσία αποτελεί από τα προϊστορικά χρόνια αναπόσπαστο μέρος του τελετουργικού εξαγνισμού των αδικιών αλλά και της «φαυλότητας» των θνητών. Ο εικαστικός Γιάννης Καστρίτσης την παρουσιάζει στο Μουσείο της Φλώρινας ως μια πομπή μικρών γλυπτών που δένουν το παρελθόν με το παρόν. Ξεκινά από δυο σμιλεμένες με πριόνι, σε πραγματικές διαστάσεις, ξύλινες φιγούρες. Μας οδηγεί μέσα από τα φτιαγμένα με πηλό αγαλματίδια που πορεύονται, όπως στα αρχαία μυστήρια, με τα ζωάκια τους εναγκαλισμένα τρυφερά ή πιασμένα παραμάσχαλα. Τη σχέση τους με αυτά προδίδει και η ευθυτενής ή γυρτή στάση του σώματός τους, οι κινήσεις τους. Υποδηλώνει με την αντιπαραβολή του θύτη και του αναθέτη που κρατά σφιχτά το ζωντανό τη βιαιότητα της πράξης. Προβάλλει ανάμεσά τους θεότητες συνδεδεμένες με τη φύση, όπως ο Πάνας, η μεταμορφωμένη από τον Δία σε αγελάδα ερωμένη του Ιώ, η Πάνδημος Αφροδίτη. Ανατρέχει σε γνωστά έργα της ιστορίας της τέχνης, όπως ο Μοσχοφόρος ή οι στιβαρές γυναικείες μορφές του Πικάσο. Επαναφέρει τον θεατή στο πραγματικό της δύσκολης αγροτικής ζωής με τη βαθιά χάραξη των ρυτίδων στα πρόσωπα και τα υπερμεγέθη σε σχέση με το σώμα, τραχιά κατεργασμένα χέρια. Δείχνει με τα αυστηρά παρατεταγμένα κοπάδια και τα κρεμασμένα σε τσιγκέλια κρέατα τον σύγχρονο, καπιταλιστικό τρόπο εκμετάλλευσης της πανίδας και της χλωρίδας αυτού του πλανήτη. Που συντελεί στη δημιουργία πανδημιών όπως της «Νόσου των Χοίρων», των "Τρελών Αγελάδων», της Covid-19 και στην κλιματική αλλαγή που επιφέρει φαινόμενα όπως της πρόσφατης έντονης χιονόπτωσης στην Αττική. Μας καλεί μέσα από την αλήθεια της υλικότητας και τη διαφάνεια της καλλιτεχνικής διαδικασίας να αναστοχαστούμε τις ζωές μας όχι ως κυρίαρχοι αλλά ως μέρος της φύσης. «Να επιστρέψουμε στη γη και να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας», όπως δηλώνει «ο φιλόσοφος της κοινής λογικής» Μπρούνο Λατούρ στο πρόσφατο δοκίμιό του «Πού θα προσγειωθούμε;» (εκδόσεις Πόλις)
Info: Γιάννης Καστρίτσης, «Ο δρόμος προς τη θυσία», σε συνεργασία με την Εφορία Αρχαιοτήτων Φλώρινας, Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας, https://vimeo.com/513704642
